Όταν ο Γερμανός Καγκελάριος Όλαφ Σολτς, σε μια ομιλία του στο κοινοβούλιο στις 27 Φεβρουαρίου 2022, περιέγραψε τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία ως «Zeitenwende» (σημείο καμπής), ο κίνδυνος επέκτασης του πολέμου ήταν ήδη εμφανής. Όμως περίμενε πραγματικά ότι θα γίνουμε μάρτυρες αλυσιδωτών περιφερειακών πολέμων ή ότι οι εντάσεις μεταξύ των μεγάλων δυνάμεων θα άρχιζαν να κλιμακώνονται σχεδόν καθημερινά; Δυστυχώς, εκεί βρισκόμαστε σήμερα.
Ο απρόκλητος επιθετικός πόλεμος του Ρώσου Προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν ήταν απλώς το πρώτο ντόμινο. Τώρα, η Χαμάς εξαπέλυσε μια βάναυση τρομοκρατική επίθεση στο Ισραήλ από τη Γάζα, σκοτώνοντας 1.400 Ισραηλινούς – στην πλειοψηφία τους άμαχους – και απαγάγοντας περισσότερους από 200 άλλους. Πώς θα μπορούσε να γίνει ένα τόσο θανατηφόρο πλήγμα εναντίον του ισχυρότερου στρατού και των ισχυρότερων μυστικών υπηρεσιών της Μέσης Ανατολής; Μπορεί μια τρομοκρατική οργάνωση όπως η Χαμάς να έχει καταφέρει από μόνη της ένα τέτοιο κατόρθωμα;
Σκεφτείτε την ακρίβεια της επίθεσης και όλο τον σχεδιασμό που έγινε σε αυτήν. Σαφώς, ο στόχος δεν ήταν απλώς να οργανωθεί μια αιματοβαμμένη επίδειξη ανελέητης βαρβαρότητας εναντίον Ισραηλινών αμάχων, συμπεριλαμβανομένων ηλικιωμένων και βρεφών. Περισσότερο από αυτό, είχε σκοπό να ενεργοποιήσει εκ νέου το εβραϊκό τραύμα επαναλαμβάνοντας τις θηριωδίες του ολοκαυτώματος – της προσπάθειας των Ναζί να εξοντώσουν ολόκληρο τον εβραϊκό λαό. Το μήνυμα για τους Εβραίους είναι ότι δεν πρέπει ποτέ να αισθάνονται ασφαλείς, ακόμη και με τη στρατιωτική υπεροχή του Ισραήλ. Φυσικά, η Χαμάς δεν είναι η μόνη που προωθεί αυτόν τον στόχο. Οπότε, πάλι, πρέπει να ρωτήσουμε αν υπήρχε κάποιο κράτος πίσω από την επίθεση. Για προφανείς λόγους, οι υποψίες έχουν πέσει στο Ιράν .
Όποια και αν είναι η περίπτωση, η επίθεση της 7ης Οκτωβρίου άφησε ολόκληρη τη Μέση Ανατολή στο χείλος ενός μεγάλου πολέμου. Με την ίδια την ύπαρξη του Ισραήλ να διακυβεύεται, οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ευρώπη έχουν αναπόφευκτα παρασυρθεί σε αυτή τη σύγκρουση. Αλλά το ίδιο συμβαίνει και με άλλους, με την Κίνα (μεγάλος εισαγωγέας ιρανικών υδρογονανθράκων) να αναπτύσσει σύμφωνα με πληροφορίες πολεμικά πλοία στην περιοχή.
Από την πλευρά του, το Ισραήλ δεν είχε άλλη επιλογή από το να ανταποδώσει στρατιωτικά για να αποκαταστήσει την αποτροπή, παρόλο που αυτός ο πόλεμος θα κοστίσει πολλές περισσότερες ζωές αμάχων και θα βαθύνει το μίσος μεταξύ των δύο πλευρών. Αυτοί που σχεδίασαν την επιχείρηση της 7ης Οκτωβρίου αναμφίβολα βασίστηκαν σε αυτό το αποτέλεσμα – κάτι που υποδηλώνει και πάλι ότι η Χαμάς δεν έδρασε μόνη της.
Ένας εντυπωσιακός παραλληλισμός μεταξύ των πολέμων στην Ουκρανία και στη Γάζα είναι ότι και οι δύο περιλαμβάνουν έναν αγώνα για την ίδια την επιβίωση ενός υπάρχοντος έθνους-κράτους. Αλλά εξίσου σημαντικό, και τα δύο επιβεβαιώνουν ότι γινόμαστε μάρτυρες της εμφάνισης μιας νέας παγκόσμιας τάξης. Η Δύση υποστηρίζει σταθερά το Ισραήλ, όμως δυνάμεις όπως η Ρωσία και η Κίνα παίρνουν ευκαιριακά την άλλη πλευρά, όπως και μεγάλο μέρος του Παγκόσμιου Νότου, λόγω των δικών του τραυματικών αναμνήσεων της αποικιακής εποχής.
Η Δύση δεν μπορεί απλώς να δεχτεί αυτή την προσέγγιση «εμείς εναντίον των άλλων», μια στάση που έγινε πολύ εμφανής με την επίθεση του Πούτιν στην Ουκρανία. Μακροπρόθεσμα, μια τέτοια γεωπολιτική πόλωση θα τους αφήσει όλους σε χειρότερη θέση. Όμως η αντιστροφή της παλίρροιας θα απαιτήσει ηρωικές διπλωματικές προσπάθειες. Ως ουσιαστικό μέρος της νέας παγκόσμιας τάξης, ο Παγκόσμιος Νότος απαιτεί αναγνώριση και μια θέση στο τραπέζι.
Εκτός από τους πολέμους στην Ουκρανία και τη Μέση Ανατολή, υπάρχει επίσης η αυξανόμενη απειλή στρατιωτικής σύγκρουσης στη Θάλασσα της Νότιας Κίνας ή στα στενά της Ταϊβάν, στην οποία θα εμπλέκονται άμεσα δύο υπερδυνάμεις: οι ΗΠΑ και η Κίνα. Σε αυτό το πλαίσιο, πόλεμοι όπως αυτός μεταξύ της Αρμενίας και του Αζερμπαϊτζάν για το Ναγκόρνο-Καραμπάχ κινδυνεύουν να ξεχαστούν.
Ιστορικά, οι προσπάθειες για αλλαγή της παγκόσμιας ισορροπίας δυνάμεων ή για αναθεώρηση και επιβολή μιας νέας διεθνούς τάξης, δεν έγιναν ποτέ χωρίς βία. Αυτό κάνει τον ολοένα και πιο επιθετικό τόνο μεταξύ των μεγάλων δυνάμεων ακόμη πιο ανησυχητικό.
Ο κόσμος της Pax Americana μετά το 1945 εμφανίζεται πιο ευάλωτος από ποτέ. Και ενώ περιμένουμε να δούμε αν τελικά θα τα ξεδιαλύνει μόνος του, οι κύριοι αμφισβητίες του είναι πρόθυμοι να εκμεταλλευτούν τις προφανείς αδυναμίες του. Στο βαθμό που υπάρχει ακόμη μια διεθνής κοινότητα, η προθυμία της να διατηρήσει το status quo φαίνεται να έχει μειωθεί αισθητά.
Είναι δύσκολο να μη φέρνει κανείς στο μυαλό του το 1914, με την ανεξέλεγκτη πορεία των γεγονότων που επιτάχυναν τον παγκόσμιο πόλεμο. Η τιμή και η φιλοδοξία υπερισχύουν της λογικής, που είναι και πάλι σκλάβος των θρησκευτικών και εθνικιστικών παθών. Στη σημερινή αναταραχή, παίρνουμε μια γεύση από έναν κόσμο χωρίς τάξη. Όσοι ειρωνεύονται τον Πρόεδρο των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν για την ηλικία του θα πρέπει να σκεφτούν τι θα συνέβαινε αν αυτή η τελευταία κρίση στη Μέση Ανατολή εκτυλισσόταν χωρίς τη συνετή και έμπειρη ηγεσία στον Λευκό Οίκο. Ο κόσμος θα ήταν ένα πιο αβέβαιο και επικίνδυνο μέρος από ό,τι είναι ήδη.
- Το άρθρο του Γιόσκα Φίσερ, πρώην υπουργού Εξωτερικών και πρώην αντικαγκελάριου της Γερμανίας, δημοσιεύθηκε στο Project Syndicate
