Από τη Νέα Γουινέα ως και την Αφρική θα πάμε για να δούμε πουλιά που διαπραγματεύονται σκληρά τη θέση τους στην τροφική αλυσίδα.
Κι αν τα πουλιά είναι συνυφασμένα με ωραίες εικόνες ελευθερίας και ανεμελιάς, σαν αυτές που βλέπουμε πια σωρηδόν στο Instagram, υπάρχουν ανάμεσά τους και πλάσματα βγαλμένα από εφιάλτη.
Όπως αυτός ο πελεκάνος που μπορεί να κάνει μια χαψιά έναν μικρό κροκόδειλο!
Για πτηνά που έχουν εξελιχθεί με τρόπους που να εγγυώνται την επιβίωσή τους θα κάνουμε λόγο και τα περισσότερα από αυτά θα φοβόσουν να τα συναντήσεις στην άγρια φύση.
Και θα έκανες μάλιστα πολύ καλά…
Ο φαλαινοκέφαλος (Balaeniceps rex) είναι δίχως αμφιβολία ένα από τα τρομακτικότερα πτηνά του πλανήτη. Με επιβλητικό ύψος 1,5 μέτρου και άνοιγμα φτερών στα 2,5 μέτρα, τραβά αναγκαστικά τα βλέμματα.
Αν και είναι το φονικό του ράμφος, απ’ όπου παίρνει εξάλλου και το όνομά του, μιας και μοιάζει με ρύγχος φάλαινας, αυτό που κάνει τη διαφορά. Πρόκειται για 18 εκατοστά ωμής δύναμης, σκίζοντας με ευκολία ένα ψάρι 2 μέτρων.
Με ακόρεστη όρεξη και βλέμμα που δεν αφήνει περιθώριο αμφιβολίας για τις προθέσεις του, το πελεκανόμορφο τελικά shoebill (πελαργόμορφο το νόμιζαν ως πρόσφατα) θα το βρει κανείς στα βαλτοτόπια της Αφρικής ήδη από τα προϊστορικά χρόνια.
Αταξινόμητος ως και πρόσφατα, μέχρι που βρήκε τη δική του κατηγορία (Balaenicipitidae), ο φαλαινοκέφαλος προέκυψε ως εξέλιξη ενός είδους δεινοσαύρου, των θηριόποδων συγκεκριμένα, που είχαν την τιμή να φιλοξενούν στην οικογένειά τους τον Τυραννόσαυρο Ρεξ.
Ο ιπτάμενος αυτός τρόμος, ο «πελεκάνος του θανάτου» όπως τον αποκαλούν φυλές της Μαύρης Ηπείρου, είναι ό,τι και το ράμφος του.
Το τρίτο πιο μακρύ ράμφος του βασιλείου των πτηνών δηλαδή, που είναι εξαιρετικά ευρύχωρο για να καλύπτει τις αδηφάγες ορέξεις του. Είναι επίσης εξαιρετικά θορυβώδες, ώστε να προσελκύει ταίρια και να διώχνει μακριά όποιον από λάθος θεωρήσει τον φαλαινοκέφαλο λεία του.
Με το ίδιο ράμφος κυνηγά βατράχους και ερπετά, αλλά και μεγαλύτερα ζώα, όπως ψάρια 2 μέτρων και κροκοδειλάκια. Και τα κυνηγά όλα αυτά με την άλλη αμίμητη ιδιότητά του, να κάθεται ακίνητο για ώρες.
Η μυτερή απόληξη του ράμφους του σκίζει τις σάρκες της λείας ή ακόμα και την αποκεφαλίζει. Καλύτερος είναι ο φαλαινοκέφαλος ως γονέας, καθώς αρσενικό και θηλυκό εναλλάσσουν θέσεις όταν κλωσούν τα αυγά.
Τόσο η υψηλή τιμή του στη μαύρη αγορά (10.000 δολάρια) όσο και μια σειρά ακόμα από παράγοντες το απειλούν πια με εξαφάνιση. Ο πληθυσμός του κυμαίνεται, σύμφωνα με το International Union for Conservation of Nature, από 3.300-5.300 μέλη.
Με απειλητική εμφάνιση και επίσημη σήμανση ως «σπάνιος», ο παπαγάλος δράκουλας (Psittrichas fulgidus) έχει κερδίσει επάξια το όνομά του. Τον συναντάμε αποκλειστικά στις ζούγκλες της Νέας Γουινέας και πρόκειται ουσιαστικά για υβρίδιο παπαγάλου και όρνεου (σώμα παπαγάλου και κεφάλι γύπα).
Ο παπαγάλος δράκουλας διακρίνεται για το αδιάκοπο κυνήγι του για λεία. Και είναι εφοδιασμένος με ένα ράμφος σαν του γύπα γι’ αυτό. Κανείς δεν θα ήθελε να βρεθεί αντιμέτωπος με κάτι τέτοιο.
Ο παπαγάλος δράκουλας είναι το μόνο πουλί του γένους του και το ίδιο το γένος παραμένει μοναδικό στη βιολογική υποκατηγορία όπου κατατάσσεται. Γι’ αυτό και είναι εξαιρετικά σπάνιο ως είδος, καθώς δεν συγγενεύει με τίποτα άλλο που έχει φτερά.
Παρά την τρομακτική όψη όμως και τη διχρωμία που παραπέμπει στην κάπα του Κόμη Δράκουλα, είναι άκακος. Με σύκα τρέφεται κυρίως, κάτι που οξύνει το καθεστώς του ως είδος απειλούμενο με εξαφάνιση.
Με μήκος 45 εκατοστών και βάρος που δεν ξεπερνά τα 800 γραμμάρια, παραμένει ένα από τα λιγότερο μελετημένα πουλιά εκεί έξω. Η επιστήμη γνωρίζει λίγα για τον σπανιότατο παπαγάλο.
Ξέρουμε ωστόσο ότι η φωνή του αντηχεί στα πέρατα της ζούγκλας, συμβάλλοντας περαιτέρω στην τρομακτική του φήμη.
Αν έχει έναν ανατριχιαστικά μακρύ λαιμό και ένα ράμφος σαν γάντζο, είναι αναμφίβολα γύπας (Gyps fulvus). Ο κακός αδερφός του αετού παραμένει το δεύτερο μεγαλύτερο πουλί της Ευρώπης, με το τυπικό του βάρος να αγγίζει τα 11 κιλά.
Παρά τα κιλάκια του, τα μεγάλα φτερά (άνοιγμα στα 4 μέτρα) του επιτρέπουν να πετά σε εντυπωσιακές ταχύτητες 75 χλμ/ώρα. Τον βρίσκουμε συνήθως να καβαλά τα θερμά ρεύματα στα εύκρατα κλίματα της Μεσογείου (ο μεγαλύτερος πληθυσμός του είναι στην Ισπανία).
Παρά το γεγονός ότι προτιμά να τρέφεται με πτώματα στα ζεστά κλίματα, ο γύπας αποδεικνύεται εξίσου πολυμήχανος και σε πιο κρύες κλιματολογικές συνθήκες, ειδικά όταν μιλάμε για την αναπαραγωγική του στρατηγική.
Αλλά και στο κυνήγι είναι ικανότατος. Ως ημερόβιο αρπακτικό, είναι ένα εξαιρετικά συνεργατικό πουλί, κάνοντας κύκλους με τους φίλους του πάνω από υποσχόμενα σημεία. Όταν βρουν κάτι που να τους ενδιαφέρει, κατεβαίνουν όλοι μαζί για να τραφούν, διατηρώντας ωστόσο υποχρεωτικά τη διάταξη που είχαν στον αέρα. Κάτι σαν μακάβριος χορός.
Όσο τρέφονται μάλιστα ομαδικά με το κουφάρι, οι χαρμόσυνες κραυγές τους προσθέτουν άλλο ένα στοιχείο τρόμου. Οι γύπες είναι πολύ επικοινωνιακά ζώα, προτιμώντας τη φωνή από κάθε άλλο τύπο αλληλεπίδρασης.
Παρά το γεγονός ότι θα επιτεθούν ακόμα και σε τραυματισμένα ή εξασθενημένα ζώα, όπως αγελάδες και πρόβατα, έχουν και μια γλυκιά πλευρά. Την ικανότητά τους να δεσμεύονται εφ’ όρου ζωής.
Αποκλειστικά μονογαμικός, ο γύπας θα βρει το ταίρι του και θα ζήσουν μαζί μέχρι να τους χωρίσει ο θάνατος. Και ξανά κλωσούν μαζί το ένα και μοναδικό αυγό που αποδίδει το θηλυκό.
Δύστροπος, επιθετικός και ευέξαπτος, ο καζουάριος θα σε σκοτώσει αν βρεθείς στο λάθος μέρος τη λάθος στιγμή. Και τα θανατηφόρα πλήγματα τα προκαλεί με το χαρακτηριστικότερο σημείο του σώματός του σε όρους τρόμου, τα τεράστια νύχια του.
Πελώριος σε μέγεθος (αγγίζει τα 2 μέτρα ύψος) και βάρος (τα θηλυκά φτάνουν ακόμα και τα 75 κιλά), ο νότιος καζουάριος (Casuarius casuarius), ένα από τα τρία είδη του πουλιού, τρέχει με ταχύτητες 50 χλμ/ώρα. Το μόνο που δεν κάνει είναι να πετάει, καθώς ακόμα και στο νερό αποδεικνύεται ικανότατος κολυμβητής.
Η επιστήμη μόλις που έχει αρχίσει να τον μελετά στα σοβαρά και βρήκε πως το δέρμα του είναι καμωμένο από ένα σκληρό μεν, ελαστικό δε υλικό που το συγκρίνουν σε σύσταση με τον αφρό.
Ο καζουάριος θα φάει σαλιγκάρια, μύκητες και πεσμένα φρούτα, δεν θα διστάσει ωστόσο να επιτεθεί σε ερπετά και θηλαστικά όταν νιώσει τα επίπεδα ζωικής πρωτεΐνης στα χαμηλά τους.
Ξεχωρίζει για τα πολύ αιχμηρά νύχια του και αυτό το κεράτινο κράνος του κεφαλιού του, την «κάσκα», όπως την αποκαλούν χαρακτηριστικά. Η επιστήμη έχει εντυπωσιαστεί για τη γενετική ομοιότητά του με τους δεινόσαυρους.
Καζουάριους συναντάμε μόνο στα τροπικά δάση της Αυστραλίας, της Νέας Γουινέας και σε κάποια νησιά της Ινδονησίας. Κάθε είδος είναι διαφορετικό. Ο καζουάριος της Αυστραλίας είναι ένα από τα μεγαλύτερα πουλιά του κόσμου.
Ο πελαργός μαραμπού (Leptoptilos crumeniferus) είναι ένα ιδιαίτερα τρομακτικό στην όψη πουλί, έχοντας πάρει όλα τα χαρακτηριστικά του από εξελικτικές τροποποιήσεις. Τίποτα δεν έτυχε εδώ, όλα είναι καμωμένα για να μπορεί να πετά παρά το μεγάλο μέγεθος και βάρος του.
Το αφρικανικό μαραμπού, που ζει στην υποσαχάρια Αφρική και είναι το τυπικότερο είδος, ζυγίζει 9 κιλά και έχει ένα από τα μεγαλύτερα ανοίγματα φτερών του βασιλείου των πτηνών, πάνω από 3 μέτρα. Όσο για το ύψος του, φτάνει στο 1,5 μέτρο.
Ο καραφλοκέφαλος αυτός πτωματοφάγος τρέφεται με απομεινάρια μεγάλων θηλαστικών, δεν θα πει όμως όχι σε τερμίτες ή ακόμα και άλλα πουλιά, όπως νεοσσούς φλαμίνγκο. Ακόμα και νεκρούς ελέφαντες τον έχουν δει να τρώει.
Όταν δεν βρει τίποτα από όλα αυτά, θα στραφεί στα σκουπίδια του ανθρώπου. Το μαραμπού έχει όμως και μια σκοτεινή πλευρά. Ξέρουμε ότι το προσελκύουν οι δασικές πυρκαγιές. Καραδοκεί για ζώα που προσπαθούν να γλιτώσουν από τη φωτιά. Ζώα σε πανικό που γίνονται εύκολα τροφή του.
Το μαραμπού ξεχωρίζει από αυτό τον μεγάλο αεροφόρο θύλακα στη βάση του λαιμού, με τον οποίο παράγει ήχους, μιας και είναι εντελώς άφωνο πτηνό. Και ήχους παράγει μόνο σε δύο περιπτώσεις, όταν θέλει να ζευγαρώσει ή όταν απειλείται.
Παρά την κακή όψη του, είναι κοινωνικό πουλί και ζει σε αποικίες. Τα 2-3 αυγά τα κλωσά μάλιστα και το αρσενικό.
Εδώ έχουμε ένα πουλί που ύμνησαν οι Μάγια, ένα όρνεο που θεωρούσαν ότι μετέφερε μηνύματα από τους θεούς στους θνητούς. Ο βασιλικός γύπας (Sarcoramphus papa) είναι ένα από τα 7 είδη γύπα της αμερικανικής ηπείρου, ένα πανίσχυρο τέρας του βασιλείου των πτηνών.
Αν εξαιρέσεις το κεφάλι, μοιάζει με κοινό γύπα. Αλλά και πάλι, γιατί να εξαιρέσεις το κεφάλι, το χαρακτηριστικότερο στοιχείο του; Το κεφάλι (και ο λαιμός του) φιλοξενεί μια πανδαισία χρωμάτων, λες και πρόκειται για τροπικό πτηνό.
Πτωματοφάγος είναι ο βασιλικός γύπας, ένα μεγάλο πουλί ικανό να σκίζει τις σάρκες ακόμα και πελώριων θηλαστικών. Κανένα μάλιστα πουλί δεν θα μπει ανάμεσα στον βασιλικό γύπα και την τροφή του. Όταν καταφτάσει στο κουφάρι, είναι ο βασιλιάς του δείπνου.
Ξανά είναι κοινωνικά ζώα και κλωσούν τα αυγά ακόμα και τα αρσενικά. Η κοινή επιμέλεια των μικρών συνεχίζεται και κατά το μεγάλωμα του νεοσσού. Ο βασιλικός γύπας, που ζει από το Μεξικό ως και την Αργεντινή, είναι από τα λίγα είδη γύπα που δεν εντάσσεται σε απειλούμενο καθεστώς…
Τα τεράστια μάτια του, που καταλαμβάνουν το μεγαλύτερο μέρος του κεφαλιού του, το κάνουν σαν να είναι μονίμως σε έκπληξη. Δεν είναι αστείο όμως το great potoo (Nyctibius grandis), διαθέτει τόσο απίθανη νυχτερινή όραση που μπορεί να διαισθανθεί τον θηρευτή του ακόμα και όταν κοιμάται.
Παρά την κωμική του εμφάνιση, αυτό το πουλί έχει την ικανότητα να παραμένει αθέατο. Τα διάστικτα φτερά του λειτουργούν ως καμουφλάζ, δύσκολα μπορείς να το διακρίνεις από τα κλαδιά ενός δέντρου. Έτσι κρύβεται, σε κοινή θέα, κατά τη διάρκεια της μέρας.
Μέχρι να δύσει ο Ήλιος όλα αυτά, όταν μετατρέπεται σε βασιλιά στην επικράτειά του. Κανένα έντομο δεν είναι πια ασφαλές. Το «κλαδί» δεν είναι τώρα κλαδί, παρά ένας ικανότατος κυνηγός των δασών της Κεντρικής και Λατινικής Αμερικής.
Εξίσου τρομακτική είναι και η φωνή του, αυτό το «potoo» που επαναλαμβάνει μηχανικά και ευθύνεται για το όνομά του αντηχεί στα τροπικά δάση, προκαλώντας ανατριχίλες στον αμύητο.
Μονογαμικά και χωρίς διαφορές μεταξύ αρσενικών και θηλυκών, είναι αυτή η παντελής έλλειψη διμορφισμού που εντυπωσιάζει τους επιστήμονες, καθώς δεν μπορούν να ξεχωρίσουν τα δυο φύλα σε μια φωλιά.
Το Great Potoo φτάνει σε μήκος το μισό μέτρο και αποτελεί θανάσιμο κίνδυνο για όσα πράγματα βάζει στο στόμα του. Για τον άνθρωπο δεν αποτελεί απειλή, η προοπτική ωστόσο ενός πουλιού που τη μέρα καμουφλάρεται στα δέντρα και τη νύχτα σκίζει το σκοτάδι με τις απόκοσμες κραυγές του δεν είναι και ό,τι καλύτερο.
Το μεσαίου μεγέθους ωδικό πτηνό (Pitohui dichrous) μοιάζει άκακο και ολότελα αθώο. Είναι όμως ένα από τα ελάχιστα δηλητηριώδη είδη πουλιών.
Τα φτερά του δεν περιέχουν απλώς δηλητήριο, αλλά μια από τις ισχυρότερες νευροτοξίνες που έχει ανακαλύψει ο άνθρωπος. Τα εντυπωσιακά χρώματα και η ευχάριστη όψη του δεν είναι παρά εξελικτικό τρικ. Ένα τρικ που μπορεί να αποδειχθεί μοιραίο.
Ζει αποκλειστικά στα δάση της Νέας Γουινέας και ήταν μάλιστα το πρώτο δηλητηριώδες πουλί που εντοπίσαμε ποτέ. Το ανακάλυψε με τον δύσκολο τρόπο στα τέλη της δεκαετίας ο ερευνητής Jack Dumbacher, που βρέθηκε σε αποστολή του Smithsonian Institute στη χώρα για την παρατήρηση της αναπαραγωγικής συμπεριφοράς του pitohui.
Ο Dumbacher έκοψε κατά λάθος το χέρι του στα νύχια του πουλιού. Η μικρή αμυχή άρχισε να τον πονά πολύ περισσότερο απ’ ό,τι θα περίμενε. Το χέρι του μούδιασε, όπως μούδιασε και το στόμα του, όταν έγλειψε ενστικτωδώς την πληγή.
Ο ερευνητής επιβίωσε τελικά από την οδύσσεια και όταν ρώτησε τους ντόπιους τι είχε που τον έκανε να πονέσει τόσο, εκείνοι απάντησαν απλώς «μείνε μακριά από το καταραμένο πουλί!».
Εργαστηριακή ανάλυση στο φτέρωμά του υπέδειξε το εντυπωσιακό χαρακτηριστικό του. Ο χημικός John Daly έκανε μάλιστα ενέσεις σε ποντίκια με το δηλητήριο του πτηνού και τα είδε να παραλύουν. Μεγαλύτερες δόσεις της τοξίνης ήταν μοιραίες για τα τρωκτικά: παράλυση, ανακοπή καρδιάς και θάνατος.
Αν εξαιρέσεις πάντως αυτή τη δολοφονική πλευρά τους και τα πανίσχυρα νύχια και ράμφη τους, τα hooded pitohui είναι εξαίσια ωδικά πτηνά. Και παμφάγα.
Από ένα εξαιρετικά δηλητηριώδες σκαθάρι αναπληρώνει μάλιστα τη νευροτοξίνη του και η επιστήμη δεν γνωρίζει πώς ακριβώς επιβιώνει από ένα τέτοιο γεύμα.
Βασιλεύει στις σαβάνες της υποσαχάριας Αφρικής ως ένας από τους ισχυρότερους αετούς του Παλαιού Κόσμου. Ως ο μεγαλύτερος και δυνατότερος αετός της Μαύρης Ηπείρου, ο πολεμαετός (Polemaetus bellicosus) μπορεί να ρίξει κάτω με ευκολία έναν ενήλικο άντρα, όπως ξέρουν καλά οι φύλακες του Εθνικού Πάρκου Κρούγκερ της Νότιας Αφρικής.
Με μήκος σώματος λίγο λιγότερο από 1 μέτρο, το ημερόβιο αυτό αρπακτικό κάνει από την πρώτη στιγμή σαφές πως πρέπει να κρατηθείς μακριά του. Όπως μας λένε μάλιστα οι υπεύθυνοι του Κρούγκερ, έχει τόση δύναμη στα πόδια που αν σε αρπάξει από το χέρι, το χέρι θα γίνει θρύψαλα.
Όχι ότι θα συμβεί ποτέ κάτι τέτοιο, καθώς προτιμά φραγκόκοτες και κοτόπουλα, καταγράφονται ωστόσο συχνά επιθέσεις ακόμα και σε μεγάλα πουλιά, όπως ο ευρωπαϊκός πελαργός.
Αλλά και θηλαστικά έχει στο στόχαστρο, αντιλόπες πρωτίστως, αλλά και κατσίκια, αρνιά, ακόμα και πιθηκάκια.
Ο πολεμαετός δεν είναι καθόλου καλός πατέρας. Ούτε στην επώαση του αυγού συμμετέχει ούτε φαγητό θα φέρει αργότερα στους νεοσσούς. Όλα τα κάνει η μητέρα.
Αλλά και πάλι, το μικρό θα πετάξει και θα κυνηγήσει μέσα στις πρώτες 100 μέρες της ζωής του.
