Αν κάποιος βρισκόταν πριν από καιρό στη Σαουδική Αραβία, και είχε και τα απαραίτητα πολλά, πάρα πολλά ψηφία, στον τραπεζικό του λογαριασμό, θα διανυκτέρευε στο ξακουστό ξενοδοχείο Ριτζ- Κάρλτον του Ριάντ.
Ήταν το απόλυτο υπερπολυτελές «καταφύγιο για εκείνους που θέλουν να ζήσουν βασιλικά», όπως αναφέρει το ξενοδοχείο στην ιστοσελίδα του. «Μαγευτικό περιβάλλον, διακριτική εξυπηρέτηση», μία «κομψή όαση με ευρύχωρες σουίτες, σπα, εσωτερική πισίνα, πολυτελείς χώρους για γάμους κι εκδηλώσεις», όλα υπόσχονται «αξέχαστες αναμνήσεις».
Σήμερα, ωστόσο, το ξενοδοχείο δεν είναι διαθέσιμο στους rich and famous του κόσμου τούτου. Είναι όμως νευραλγικής σημασίας για την «τολμηρή» κίνηση του φιλόδοξου πρίγκιπα διαδόχου, του 32χρονου Μοχάμεντ Μπιν Σαλμάν, ο οποίος ξεκίνησε κάτι άνευ προηγουμένου στο βασίλειο, μια «μάχη» κατά της διαφθοράς, της κατάχρησης εξουσίας και των προνομίων. Και οι περισσότεροι από 200 πάμπλουτοι και ισχυροί επιφανείς Σαουδάραβες, δεν περίμεναν ποτέ να βρεθούν στον χώρο αυτό με την ιδιότητα με την οποία βρίσκονται σήμερα: αυτή του κρατούμενου.
Ήταν στις αρχές του περασμένου μήνα όταν ο βασιλιάς Σαλμάν ανακοίνωσε τη συγκρότηση επιτροπής κατά της διαφθοράς, της οποίας προεδρεύει ο πρίγκιπας διάδοχος Μοχάμεντ Μπιν Σαλμάν. Στο πλαίσιο της έρευνας κατά της διαφθοράς τέθηκαν τότε υπό κράτηση έντεκα πρίγκιπες, τέσσερις εν ενεργεία υπουργοί και δεκάδες πρώην. Μεταξύ αυτών βρέθηκε και ο δισεκατομμυριούχος Σαουδάραβας πρίγκιπας Αλουάλιντ μπιν Ταλάλ, ιδιοκτήτης της επενδυτικής εταιρίας Kingdom Holding, αλλά και ο πρώην υπουργός Οικονομικών της χώρας Ιμπραχίμ αλ-Ασαφ. Λίγες ημέρες αργότερα οι τράπεζες «πάγωναν» περισσότερους από 1.200 λογαριασμούς. Δεκάδες μέλη της βασιλικής οικογένειας, αξιωματούχοι και επιχειρηματίες συνελήφθησαν και αντιμετωπίζουν κατηγορίες για ξέπλυμα βρόμικου χρήματος, δωροδοκία, εκβιασμό και κατάχρηση δημόσιας θέσης για προσωπικό όφελος.
Το λαμπερό ξενοδοχείο-υπόδειγμα πολυτέλειας και κραυγαλέου μεγαλείου βρέθηκε στο επίκεντρο των συζητήσεων και οι φήμες έδιναν κι έπαιρναν για το τι συνέβαινε μέσα από τα χρυσοποίκιλτα «τείχη» του και ποιοι επιφανείς Σαουδάραβες βρίσκονταν μέσα στη χρυσή -κυριολεκτικά- φυλακή. Την πρώτη δημοσιογραφική εικόνα αποκόμισε συνεργείο του BBC που κατάφερε να μπει στο ξενοδοχείο που μετατράπηκε σε φυλακή, με ειδική άδεια και αστυνομική συνοδεία.
Όπως περιγράφει η ανταποκρίτρια του βρετανικού δικτύου Lyse Doucet, το συνεργείο υποδέχθηκε το εξαιρετικά εκπαιδευμένο προσωπικό, που εξακολουθεί να παρέχει υπηρεσίες πέντε αστέρων. Τους υποδέχθηκαν όμως και Σαουδάραβες αξιωματούχοι και η συμφωνία ήταν ξεκάθαρη: Δεν επιτρεπόταν να βιντεοσκοπηθούν πρόσωπα, ούτε να καταγραφούν συζητήσεις. Όπως η ίδια εξηγεί στο ρεπορτάζ της, η ολιγόωρη επίσκεψη, κι αυτή με «φρουρούς» τους αξιωματούχους, δεν θα μπορούσε να κάνει μια πλήρη αποτύπωση της κατάστασης. Επιτρέπει όμως να φανούν κάποιες πτυχές, που είναι άλλωστε και οι μόνες που έχουμε, μέχρι στιγμής.
Μέσα στη νύχτα, περιγράφει, στο εντυπωσιακό λόμπι του ξενοδοχείου βρίσκονταν Σαουδάραβες ντυμένοι με τα γνωστά λευκά τους ενδύματα και τα καλύμματα του κεφαλιού, σχηματίζοντας πηγαδάκια και μιλώντας χαμηλόφωνα. Κανείς δεν σήκωνε το βλέμμα. Το μόνο που έσπαγε τη σιωπή ήταν οι ήχοι από τα ασημένια κουταλάκια που ακουμπούσαν στα πανάκριβα φλιτζάνια του καφέ από πορσελάνη.
Πολύ διαφορετική πρέπει να ήταν η ατμόσφαιρα την ίδια ώρα περίπου είκοσι ημέρες νωρίτερα, όταν κάποια από τα πιο προνομιούχα μέλη της σαουδαραβικής ελίτ έκαναν «τσεκ ιν» δια της βίας. «Δεν πίστευαν αυτό που συνέβαινε» λέει στο βρετανικό δίκτυο ένας από τους αξιωματούχους που δηλώνει μέλος της «ειδικής επιτροπής» που προωθεί αυτή την επιχείρηση κατά της διαφθοράς, «πίστευαν πως είναι απλώς ένα σόου που δεν θα κρατήσει πολύ. Φυσικά ήταν θυμωμένοι, αν πεις σε κάποιον πως είναι κλέφτης θα θυμώσει, φαντάσου αν είναι και VIP».
Γιατί τους πήγαν εκεί; Εύλογο το ερώτημα. «Φοβόμασταν πως κάποιοι θα το έσκαγαν κι έτσι έπρεπε να τους κρατήσουμε μέσα» είναι η εξήγηση που δίνεται για την απρόσμενη -για τους ίδιους σίγουρα- μοίρα των ανθρώπων, οι οποίοι εν προκειμένω χαρακτηρίζονται «ειδικοί καλεσμένοι».
Δεν υπάρχει επίσημη λίστα με τους ανθρώπους που «κρατούνται» στην πολυτελέστατη φυλακή. Κάποια ονόματα ωστόσο έγιναν γνωστά αμέσως – όπως ο πρίγκιπας μπιν Ταλάλ αλλά και ο ξάδελφος του πρίγκιπα διαδόχου Μιτέμπ Μπιν Αμπντουλάχ, που ηγείτο της ξακουστής Εθνικής Φρουράς και τώρα «διανυκτερεύει» κι εκείνος στο Ριτζ.
Και γιατί αυτοί και όχι άλλοι; Είναι το επίσης εύλογο ερώτημα, καθώς υπήρξαν ψίθυροι πως η κίνηση της «επιτροπής κατά της διαφθοράς» ήταν κυρίως κίνηση κατά των αντιπάλων και των επικριτών του βασιλείου. «Όλοι εδώ έχουν φάκελο» εξηγεί εκπρόσωπος του γραφείου του εισαγγελέα. «Όλα καταγράφονται». Τα τελευταία δύο χρόνια, υπό την καθοδήγηση του πρίγκιπα, ομάδα ειδικών μάζευε στοιχεία με μεγάλη μυστικότητα. Κάποια από τα ντοκουμέντα χρονολογούνται δεκαετίες πίσω. Και, μόλις η επιτροπή κατά της διαφθοράς ανακοινώθηκε με τη βούλα του βασιλικού διατάγματος, οι «ειδικοί» έκαναν την κίνησή τους.
Όσο για τη νομιμότητα της επιχείρησης, ο εκπρόσωπος του εισαγγελέα είναι ξεκάθαρος και λέει πως πρόκειται για προκαταρκτική έρευνα. «Ζητάμε από τους ανθρώπους που πήραν τα λεφτά να τα επιστρέψουν» αναφέρει χαρακτηριστικά. «Είναι μια φιλική διαδικασία» συμπληρώνει αξιωματούχος της επιτροπής κατά της διαφθοράς, που εξηγεί πως σε όλους είπαν «θα σας δείξουμε τα στοιχεία και θα λύσουμε το πρόβλημα».
Στο ξενοδοχείο κρατούνται πλέον 201 επιφανείς Σαουδάραβες. Τον περισσότερο χρόνο τους τον περνούν μέσα στο δωμάτιό τους, πίσω από κλειστές πόρτες. Οι περισσότεροι θέλουν να αποφύγουν ο ένας τον άλλο. Προτιμούν να επικεντρωθούν στην αναζήτηση τρόπου να βγουν- από έναν χώρο όπου πολλοί θα ονειρεύονταν να μπουν, υπό άλλες συνθήκες προφανώς.
Στη λίστα φιλοξενούμενων περιλαμβάνονται σήμερα ειδικοί των υπουργείων, του χρηματιστηρίου, πρώην τραπεζίτες, ειδικοί στο ξέπλυμα χρήματος, της δικαιοσύνης και των ακινήτων. Λέγεται πως είναι σε βάρδιες όλο το 24ωρο, επτά ημέρες την εβδομάδα, για να βοηθήσουν την εξέταση της κάθε υπόθεσης.
Κάποιοι μένουν στο ξενοδοχείο και άλλοι εργάζονται από τα γραφεία τους. Μαζί με ιατρικό προσωπικό και φύλακες ασφαλείας, οι «φιλοξενούμενοι» του ξενοδοχείου ξεπερνούν τους 500- φυσικά τον λογαριασμό πληρώνει το βασίλειο.
Λίγες ημέρες μετά τη σύλληψή τους, επτά «ύποπτοι» αφέθηκαν ελεύθεροι. Σύμφωνα με όσα έγιναν γνωστά, από πηγές μέσα και έξω από το ξενοδοχείο, κατάφεραν να ξεκαθαρίσουν τα στοιχεία που τους αφορούσαν και να αποδείξουν την αθωότητά τους.
Σύμφωνα με τις επίσημες πηγές, το 4% των συλληφθέντων θα προσφύγει στη δικαιοσύνη. Αλλά το 95% των ανθρώπων που έχουν καταγραφεί στη διαβόητη «λίστα» είναι έτοιμοι να καταλήξουν σε κάποια συμφωνία με το βασίλειο. Αυτό σημαίνει να παραδώσουν σημαντικά ποσά ή μέρος της ιδιοκτησίας τους στο υπουργείο Οικονομικών της χώρας, σε αντάλλαγμα για την ελευθερία τους.
Σύμφωνα με επιχειρηματία του Ριάντ, ο οποίος μίλησε στο BBC, περισσότεροι από 1.900 τραπεζικοί λογαριασμοί, που ανήκουν στους υπόπτους και σε μέλη των οικογενειών τους, έχουν παγώσει. Ακούγονται ποσά για μετρητά και ιδιοκτησίες που φτάνουν τα 800 δισεκατομμύρια δολάρια. «Αν καταφέρουμε εκατό δισεκατομμύρια να επιστρέψουμε, θα είναι καλό» τονίζει ο αξιωματούχος της ειδικής επιτροπής. «Βλέπετε αυτό το φλιτζάνι;» λέει στη δημοσιογράφο και της δείχνει την πορσελάνη όπου πίνει τον καφέ του.
«Θα έπρεπε να κοστίζει δέκα δολάρια. Αλλά με τη διαφθορά, κοστίζει 100 δολάρια» λέει χαρακτηριστικά, και αναφέρει παραδείγματα από τους φακέλους που είναι υπό εξέταση: Περιλαμβάνουν σχολεία που έμειναν ανολοκλήρωτα και νοσοκομεία που κόστισαν εκατό εκατομμύρια δολάρια ενώ το πραγματικό τους κόστος δεν ξεπερνά το ένα τρίτο αυτού του ποσού.
Έξω από το χρυσό παλάτι-φυλακή, κυκλοφορούν φήμες για κακομεταχείριση των κρατούμενων και ιατρικά προβλήματα. «Κάποιοι από τους “φιλοξενούμενους” είναι ηλικιωμένοι, κάποιοι πάσχουν από διαβήτη, αντιμετωπίζουν καρδιολογικά ή άλλα προβλήματα» εξηγεί εκπρόσωπος των υπηρεσιών ανθρωπίνων δικαιωμάτων, που παρίσταται στην επίσκεψη του βρετανικού τηλεοπτικού συνεργείου. Σύμφωνα με τον ίδιο, υπάρχει ιατρικό κέντρο στο ξενοδοχείο, στελεχωμένο όλο το 24ωρο με γιατρούς και νοσοκόμες, ενώ τα εξειδικευμένα φάρμακα που κάποιοι χρειάζονται αποστέλλονται από τα σπίτια τους.
Δεν είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς την τεράστια οργή και την αγωνία που πρέπει να «ξεχειλίζει» αυτό το ξενοδοχείο. Σαουδάραβες που κάποτε «βασίλευαν» βρίσκονται τώρα κρατούμενοι ενάντια στη θέλησή τους.
«Όταν κάνεις μια επέμβαση, θα πονέσεις» τονίζει ο εκπρόσωπος της επιτροπής κατά της διαφθοράς. «Και κάποιοι άνθρωποι έξω από εδώ είναι οργισμένοι επειδή τα αφεντικά τους ή οι συγγενείς τους είναι μέσα». Επιμένει ωστόσο πως «αν μιλήσουμε με ποσοστά, το 99% των Σαουδαράβων είναι ευχαριστημένοι».
Δεν υπάρχουν αρκετά στοιχεία από το ρεπορτάζ για να καταγράψει κανείς με πληρότητα πώς τοποθετείται η κοινή γνώμη. Ωστόσο στις συζητήσεις έξω από τα χρυσά τείχη του Ριτζ Κάρλτον δείχνουν πως η επιχείρηση κατά της διαφθοράς έχει μάλλον μεγάλη υποστήριξη.
«Είναι σαν να χάνεις το ρολόι σου και να το ξαναβρίσκεις» σχολιάζει εργαζόμενος στην αγορά ακινήτων. «Είναι το ρολόι σου, οπότε το θέλεις πίσω». «Τα έγγραφά μας περνούν πιο γρήγορα από τα κυβερνητικά γραφεία» επισημαίνει κι ένας επιφανής επιχειρηματίας, συμπληρώνοντας πως κανένας δεν τολμά τώρα να ζητήσει «μίζα». Υπάρχει όμως και αγωνία. «Είναι ένας εφιάλτης» σχολιάζει μία γιατρός. «Το αφεντικό του γιου μου είναι μέσα και όλοι ανησυχούμε» συνεχίζει και αναφέρει φήμες για κακομεταχείριση κατά τις ανακρίσεις και ανάγκη για ιατρική βοήθεια.
Στη συζήτηση στο Ριτζ, ωστόσο γίνεται μόνο λόγος για «lifestyle προβλήματα». «Μπορούν να έχουν ό,τι επιθυμήσουν σε αυτό το πεντάστερο ξενοδοχείο» τονίζεται. «Αλλά δεν μπορούμε να τους φέρουμε κάποιο ειδικό φαγητό από μια ειδική χώρα» προσθέτει. Κάποιος, για παράδειγμα, ζήτησε ρωσικό χαβιάρι. Άλλοι λέγεται πως ζήτησαν δικό τους κουρέα και δική τους μασέζ.
Σε πολλούς κακοφάνηκε το ότι τους πήραν τα κινητά τους τηλέφωνα. Τώρα μπορούν να τηλεφωνούν μόνο από ένα τηλέφωνο περιορισμένης χρήσης στα δωμάτιά τους, από το οποίο καλούν τους δικηγόρους και τις οικογένειές τους. Δέχονται επίσης κλήσεις και επισκέψεις από ανθρώπους που εργάζονται στις επιχειρήσεις τους, ώστε αυτές να συνεχίσουν να «τρέχουν» παρά την απουσία τους. Οι επισκέπτες μπαίνουν από τις πίσω πόρτες, για λόγους ιδιωτικότητας. Υπάρχει επίσης διακανονισμός για τα email.
Τις πρώτες πρωινές ώρες, το συνεργείο του BBC αντικρίζει κάποιους άνδρες να ασκούνται στο γυμναστήριο. Η πισίνα είναι άδεια, όπως και η αίθουσα του μπόουλινγκ.
Μέχρι η «περιπέτεια» του Ριτζ- Κάρλτον να λάβει τέλος, δεν μπορεί κανείς να έχει τη συνολική εικόνα όσων συμβαίνουν. Οι υπεύθυνοι λένε πως θα έχουν όλοι αποχωρήσει από το ξενοδοχείο έως το τέλος του χρόνου ή το αργότερα στις αρχές Ιανουαρίου. «Ο πρίγκιπας διάδοχος πρέπει γρήγορα να κλείσει αυτό το θέμα» τονίζει στο BBC Σαουδάραβας επενδυτής. «Εάν παραταθεί, θα εξακολουθήσουν να τίθενται και ερωτήματα…».
