Η σύγκρουση ΗΠΑ-Βόρειας Κορέας, τα πυρηνικά και ο ρόλος Κίνας, Ρωσίας και Ευρώπης

Κινήσεις διπλωματικού ενδιαφέροντος στη σκακιέρα της Άπω Ανατολής ή ενδεχόμενη πολεμική σύγκρουση μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της Βόρειας Κορέας, η οποία το τελευταίο χρονικό διάστημα εντείνει τις προκλήσεις της; Γράφει ο Γιώργος Λαμπίρης Ο γενικός διευθυντής στο Ελληνικό Ίδρυμα Ευρωπαϊκής και Εξωτερικής Πολιτικής, Θάνος Ντόκος, μιλώντας στο newsbeast.gr αναφέρεται στις πιθανές προεκτάσεις που μπορεί έχει η αντιπαράθεση των δύο πλευρών. Από την πλευρά του ο διευθυντής του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων, Χαράλαμπος Τσαρδανίδης, εκτιμά ότι δεν θα υπάρξει πολεμική αντιπαράθεση μεταξύ των δύο, χωρίς ωστόσο να αποκλείει ένα τέτοιο ενδεχόμενο, κάνοντας λόγο για πολεμική ρητορική. Για το ίδιο θέμα η αναπληρώτρια καθηγήτρια Διεθνούς Ασφάλειας, Μαίρη Μπόση, τονίζει τη διάθεση των ΗΠΑ να ανατρέψουν το καθεστώς του Κιμ Γιονγκ Ουν, και επισημαίνει πως για να το πετύχουν θα πρέπει να προχωρήσουν σε στρατιωτική επέμβαση. Και τα τρία πρόσωπα με ειδίκευση στις διεθνείς σχέσεις, αναλύουν στο newsbeast.gr το περιβάλλον που διαμορφώνεται στην παγκόσμια κοινότητα.

Μαίρη Μπόση

(Αναπληρώτρια καθηγήτρια Διεθνούς Ασφάλειας στο Πανεπιστήμιο Πειραιώς) – Πόσο πιθανό είναι να δούμε κάτι περισσότερο από διπλωματική αντιπαράθεση στο πεδίο των σχέσεων ΗΠΑ-Β. Κορέας, όταν ακούμε τον αντιπρόεδρο των ΗΠΑ, Μάικ Πενς, να λέει ότι οι ΗΠΑ θέλουν σταθερότητα ωστόσο όλες οι επιλογές είναι στο τραπέζι; «Η στρατιωτική παρουσία των ΗΠΑ στη συγκεκριμένη περιοχή χρονολογείται από τον 19ο αιώνα. Στην πορεία – αν και πολλά άλλαξαν – η αμερικανική παρουσία και εμπλοκή στην ευρύτερη περιοχή δεν έχει επί της ουσίας αλλάξει. Επισημαίνεται ο ανταγωνισμός ΗΠΑ-Ιαπωνίας που οδήγησε στον πόλεμο του Ειρηνικού, ως μέρος του ευρύτερου θεάτρου του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Όμως αυτή τη φορά μια πολεμική επιχείρηση θα εμπλέξει πολύ περισσότερους από την μεταξύ των ΗΠΑ-Β. Κορέας διαμάχη, και αυτή η διάσταση είναι εξαιρετικά υπολογίσιμη, ενώ εγκυμονεί κινδύνους οικουμενικών διαστάσεων. Σ’ αυτό το πλαίσιο, η όξυνση των τόνων από όλες τις πλευρές επιτρέπει ακόμη και στο χειρότερο σενάριο να βρίσκεται στο προσκήνιο. Σύμφωνα με τα φαινόμενα και τις διακηρύξεις, οι ΗΠΑ επιθυμούν την ανατροπή του καθεστώτος της Β. Κορέας και την ευθυγράμμιση της πολιτικής της χώρας με αυτή της Ν. Κορέας. Προς το παρόν αυτή η προοπτική δεν διαφαίνεται χωρίς στρατιωτικού χαρακτήρα επέμβαση. Η εξίσωση όμως δεν είναι καθόλου απλή, καθώς η Β. Κορέα διατηρεί σημαντικότατες σχέσεις με την Κίνα. – Σε όλα όσα συμβαίνουν ο ρόλος της Ρωσίας είναι ο ρόλος παρατηρητή η θα επιδιώξει να κινηθεί πιο δραστικά;

«Η Ρωσία σε συνδυασμό με την Κίνα είναι οι ισχυρές δυνάμεις της περιοχής. Η Ρωσία έχει εμφανώς βελτιώσει τις σχέσεις της με την Κίνα κυρίως μέσω της συνεργασία τους στο πλαίσιο των BRICS. Η ισχυρή πυρηνική Ρωσία στην προσπάθειά της να ανακτήσει το status της πρώην ΕΣΣΔ δεν προτίθεται να υιοθετήσει παθητική στάση απέναντι στις απειλές που δέχεται η Β. Κορέα, ούτε όμως και να λειτουργήσει συγκρουσιακά απέναντι στις ΗΠΑ καθώς έχει θέσει άλλες προτεραιότητες στην εξωτερική της πολιτική. Θεωρώ ότι η πιθανότητα να προβεί σε παραινέσεις «συνετισμού» της Β. Κορέας είναι ισχυρότερη. Εκτιμώ ότι η Ρωσία θα εξαντλήσει την διπλωματική της ισχύ ώστε να αποτρέψει τις ΗΠΑ από το να επέμβουν στην άμεση γεωγραφική περιοχή της. Από την πλευρά της η Κίνα θα στραφεί ακόμη περισσότερο προς τη Ρωσία φοβούμενη την αμερικανική παρουσία». – Επί της ουσίας η Αμερική επιδιώκει απλά να υπενθυμίσει ότι είναι κυρίαρχη στον πλανήτη μετά τις επιθέσεις στη Συρία και στο Αφγανιστάν ή μήπως η στάση της υποδηλώνει κάτι περισσότερο; «Η αμερικανική στρατηγική και πολιτική έχει υποστεί κάποιες αλλαγές οι οποίες κυρίως αντανακλούν το στρατιωτικό, πολιτικό αλλά και επιχειρηματικό κατεστημένο της χώρας. Αντανακλούν τόσο την επίδειξη ισχύος όσο και τα μεγάλα επιχειρηματικά συμφέροντα που είναι κυρίως τα οπλικά της συστήματα. Αναμφίβολα, ο πολιτικός συμβολισμός ενός «κομμουνιστικού καθεστώτος», απόλυτα εχθρικού προς τις ΗΠΑ, καθιστά την Β. Κορέα, στρατηγικό στόχο για το γόητρο των ΗΠΑ ή και του εκάστοτε προέδρου τους. Οι ΗΠΑ έχουν με πολλούς τρόπους δηλώσει ότι θα στηρίξουν τις συμμαχίες τους όπως είναι η Ιαπωνία, η Ν. Κορέα ή η Ταιβάν, με όποια μέθοδο θεωρήσουν ότι θα τους παρέχει την απαραίτητη ασφάλεια ή άμυνα. Από την άλλη παρατηρούμε ότι οι προαναφερθείσες χώρες (και όχι μόνο) δηλώνουν το ενδιαφέρον τους για την ανάπτυξη πυρηνικών δυνατοτήτων για την δική τους ασφάλεια από τυχούσες «εχθρικές» δυνάμεις. Έτσι, πλέον η διασπορά των πυρηνικών όπλων θεωρείται δεδομένη σε αντίθεση με την εποχή του Ψυχρού Πολέμου κατά τη διάρκεια του οποίου οι συζητήσεις ήταν για τον περιορισμό τους. Ακόμη περισσότερο οφείλουμε να λάβουμε υπόψη τη διευρυμένη συζήτηση για την ανάδειξη ενός πολυπολικού νέου διεθνούς συστήματος και όχι την μοναδική παρουσία μιας ηγεμονικής χώρας όπως αποδόθηκε ο τίτλος στις ΗΠΑ μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου». – Ποια εκτιμάτε ότι θα είναι η στάση της Κίνας; Θα παίξει ρόλο ρυθμιστή στην περιοχή της Άπω Ανατολής βάζοντας «στη θέση της» τη Β. Κορέα και αν ναι με ποιο τρόπο;

«Η πιθανότητα εμπλοκής της Κίνας στο πλευρό της Β. Κορέας θεωρείται το δυσκολότερο σενάριο για πολλούς παρατηρητές των εξελίξεων στην Άπω Ανατολή. Αν και παραμένει ο κύριος υποστηριχτής του καθεστώτος της Β. Κορέας, δεν σημαίνει ότι συμφωνεί με όλες τις διαστάσεις της πολιτικής του ηγέτης της. Η Κίνα δεν έχει δώσει ξεκάθαρες απαντήσεις στις διεθνείς πιέσεις για την στάση που θα τηρήσει σε περίπτωση αναβάθμισης της έντασης. Οι σχέσεις της με τις ΗΠΑ είναι σχέσεις «αμφιταλάντευσης» μεταξύ των συμφερόντων, της οικονομίας και της διεθνούς ασφάλειας. Οι διαφορές τους συχνά αποτυπώνονται σε ζητήματα εμπορίου, κυβερνοασφάλειας, ανθρωπίνων δικαιωμάτων ή στις θαλάσσιες διαφορές στη Νότια και Ανατολική Θάλασσα της Κίνας. Στην παρούσα ιστορική στιγμή η νέα διακυβέρνηση των ΗΠΑ δείχνει να λειτουργεί «παρορμητικά» όσον αφορά τις διεθνείς της σχέσεις αν και η συγκεκριμένη «δυσλειτουργία» θα ισορροπήσει εν καιρώ. Η διεθνής ευχή είναι να μην «παρασυρθεί» ο νέος πρόεδρος σε μη αναστρέψιμες πολιτικές. Παρόλ’ αυτά δεν είναι λίγοι εκείνοι που πιστεύουν ότι η αρμάδα των ΗΠΑ που κινείται στον Ειρηνικό στοχεύει κυρίως στην προβολή ισχύος έναντι της Κίνας, ενώ η Β. Κορέα είναι το άλλοθι. Άλλωστε η στοχοποίηση της Κίνας ήταν στις προεκλογικές διακηρύξεις του Προέδρου Τράμπ».

Θάνος Ντόκος

(Γενικός διευθυντής ΕΛΙΑΜΕΠ) – Κύριε Ντόκο πόσο πιθανό είναι να δούμε κάτι περισσότερο από διπλωματική αντιπαράθεση στο πεδίο των σχέσεων ΗΠΑ-Β. Κορέας; «Ο Τραμπ έκανε δύο κινήσεις υπολογισμένου κόστους, επιτιθέμενος στη Συρία και το Αφγανιστάν . Επί της ουσίας η πιθανότητα ανταπόδοσης ήταν πολύ περιορισμένη. Ούτε ο Άσαντ ούτε και το ISIS στο Αφγανιστάν, μπορούσαν να απαντήσουν. Η μοναδική πιθανότητα θα ήταν η πρόκληση μίας περαιτέρω ψυχρότητας στις σχέσεις με τη Ρωσία. Στην προκειμένη περίπτωση πάντως το καθεστώς της Β. Κορέας είναι εντελώς απρόβλεπτο. Αυτό σημαίνει ότι μία εχθρική κίνηση εναντίον της, κινδυνεύει να προκαλέσει ολοκληρωτική σύγκρουση, το λογαριασμό της οποίας θα κληθεί να πληρώσει κυρίως η Νότια Κορέα. Επίσης, δεν έχει ολοκληρωθεί ακόμα η στελέχωση των βασικών θέσεων στα αμερικανικά υπουργεία και ιδίως σε ό,τι αφορά σε θέματα της Ασίας. Δύσκολα λοιπόν θα μπορούσε να φανταστεί κανείς ότι ο Τραμπ στην αρχή της προεδρίας του, θα λάμβανε μία τόσο σημαντική απόφαση και μάλιστα σε μία εποχή που η Νότια Κορέα δεν έχει πρόεδρο και ταυτόχρονα δεν έχει τη διάθεση και τη δυνατότητα να διαχειριστεί ακόμα και την ειρηνική κατάληξη του καθεστώτος στη Β. Κορέα. Φαίνεται ουσιαστικά ότι η Αμερική στέλνει ένα μήνυμα για να προλάβει την ανάληψη ικανότητας αποστολής πυρηνικών στο αμερικανικό έδαφος, χωρίς όμως άλλες προεκτάσεις». – Ποια εκτιμάτε ότι θα είναι η στάση της Κίνας; Θα παίξει ρόλο ρυθμιστή στην περιοχή της Άπω Ανατολής, βάζοντας ‘στη θέση της’ τη Β. Κορέα και αν ναι με ποιο τρόπο; «Η Κίνα δεν μπορεί παρά να διαδραματίσει ρόλο ρυθμιστή στην περιοχή. Είναι η μοναδική χώρα, η οποία έχει διατηρήσει κάποιο βαθμό επιρροής στη Βόρεια Κορέα. Σε κάθε περίπτωση φαίνεται δύσκολο να υπάρξει λύση στο βορειοκοκρεατικό ζήτημα, χωρίς την Κίνα». – Κατά πόσο μπορεί να αποτελέσει παράγοντα ανησυχίας για γεγονότα με ευρύτερη έκταση, το γεγονός ότι προ μερικών ημερών η Νότια Κορέα δια του πρωθυπουργού της, Χουάνγκ Κιο-Αν, κάλεσε τις ένοπλες δυνάμεις της να εντατικοποιήσουν την παρακολούθηση της Βόρειας Κορέας; «Η ένταση μεταξύ των δύο πλευρών δεν αποτελεί σπάνιο φαινόμενο. Επειδή είναι τόσο σοβαρές οι πιθανές συνέπειες, η Νότια Κορέα βρίσκεται πάντοτε σε ετοιμότητα, ιδίως όταν ανεβαίνουν οι τόνοι. Το γεγονός από μόνο του δεν είναι ιδιαίτερα ανησυχητικό. Ούτως οι άλλως οι Νοτιοκορεάτες θα εκτελέσουν προσεχώς μαζί με τους Αμερικανούς σειρά στρατιωτικών ασκήσεων». – Σε τι βαθμό είναι ορατός ο φόβος πραγματοποίησης πυρηνικών δοκιμών από τη Β. Κορέα, εντείνοντας έτσι το βαθμό των προκλήσεων; «Ήδη πραγματοποίησε μία αποτυχημένη δοκιμή με την εκτόξευση του βαλλιστικού της πυραύλου. Η λογική παρόλ’ αυτά υπαγορεύει ότι η Β. Κορέα δεν έχει λόγο να προχωρήσει σε δοκιμές τη στιγμή που οι αμερικανικές δυνάμεις βρίσκονται σε εγρήγορση. Μπορεί όμως να προχωρήσει σε δοκιμές σε ανύποπτη χρονική στιγμή, όταν ενδεχομένως οι Αμερικανοί θα έχουν στραμμένη την προσοχή τους σε κάποια άλλη κρίση και δεν θα μπορέσουν να αντιδράσουν τόσο άμεσα. Θα το κάνουν, το ζήτημα είναι ποια χρονική στιγμή θα επιλέξουν». – Ο Τραμπ έχει αφήσει να εννοηθεί ότι θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει πυρηνικά όπλα κατά του ISIS. Θα μπορούσε να κάνει το ίδιο κατά της Βόρειας Κορέας ως αντίποινα; «Δεδομένου ότι το ISIS δεν είναι χώρα, ούτως ώστε να πληγεί ένας συγκεκριμένος στόχος, η χρήση πυρηνικών από πλευράς ΗΠΑ σημαίνει ότι θα πληγεί άμαχος πληθυσμός. Επομένως η συγκεκριμένη απειλή εκτιμώ ότι δεν παρουσιάζει ρεαλιστική βάση υλοποίησης . Εάν παρόλα αυτά εξετάσουμε τα ακραία σενάρια με βάση τα οποία η Βόρεια Κορέα προχωράει στη χρήση πυρηνικών όπλων εναντίον αμερικανικών στόχων, τότε θα υπάρξει ανταπόδοση. Και σε αυτή την περίπτωση όμως θα πληρώσουν το τίμημα οι Νοτιοκορεάτες. Κατά την άποψή μου όμως, πέρα από φραστικές απειλές του Τραμπ, δεν υπάρχει τίποτα ουσιώδες πίσω από αυτά».

Χαράλαμπος Τσαρδανίδης

(Αναπληρωτής καθηγητής διεθνών σχέσεων στο Πανεπιστήμιο Αιγαίου, διευθυντής του Ινστιτούτου Διεθνών Οικονομικών Σχέσεων) – Γιατί επιδιώκει τη συγκεκριμένη χρονική για να προκαλέσει η Βόρεια Κορέα; «Δεν θα πρέπει να προκαλεί έκπληξη το γεγονός. Η Βόρεια Κορέα έχει προβεί σε αρκετές περιπτώσεις σε επίδειξη ισχύος του πυραυλικού της προγράμματος. Στόχος είναι να αποδείξει ότι αποτελεί ένα βασικό παράγοντα στην περιοχή, και ότι δεν είναι εύκολο για τις ΗΠΑ να την πιέσουν για να διακόψει το πυρηνικό της πρόγραμμα». – Όταν λέμε για επίδειξη ισχύος εννοούμε μόνο έναντι της Νότιας Κορέας ή και έναντι της διεθνούς  κοινότητας στο σύνολό της; «Οι κινήσεις της αποτελούν κατά κύριο λόγο επίδειξη δύναμης προς τις Ηνωμένες Πολιτείες, οι οποίες αποτελούν βασικό υποστηρικτή της Νότιας Κορέας, καθότι στα σύνορα της με τη Βόρεια Κορέα υπάρχουν αμερικανικές βάσεις και παρουσία αμερικανικού στρατού». -Πόσο πιθανή είναι μία πολεμική σύγκρουση μεταξύ ΗΠΑ και Β. Κορέας ή όλα όσα παρακολουθούμε εξαντλούνται στο επίπεδο της διπλωματικής αντιπαράθεσης; «Κανείς δεν το γνωρίζει με βεβαιότητα. Ωστόσο το παρελθόν έχει αποδείξει πως πρόκειται για ένα είδος πολεμικής ρητορικής. Ο Τραμπ από την πλευρά του φαίνεται πως επιδιώκει να ισχυροποιήσει τη θέση του, ακολουθώντας μία εντελώς διαφορετική πολιτική σε σχέση με εκείνη του Ομπάμα. Γι’ αυτό και δηλώνει ετοιμότητα για κάθε ενδεχόμενο. Στην πράξη όμως η πολιτική που ακολουθεί επιστρέφει μπούμερανγκ για τον ίδιο. Χαρακτηριστική είναι η στάση του, η οποία έχει απογοητεύσει σφόδρα τη Βόρεια Κορέα. Ο ίδιος δεσμεύτηκε προ ημερών ότι μία μεγάλη αρμάδα των ΗΠΑ ήταν έτοιμη να πλεύσει στην περιοχή. Στην πραγματικότητα η αρμάδα δεν έφτασε ποτέ στις ακτές της Ν. Κορέας, γεγονός το οποίο δημιουργεί προβλήματα στις σχέσεις με τη Νότια Κορέα καθώς και με τους συμμάχους, δεδομένου ότι τίθεται ζήτημα αξιοπιστίας των ΗΠΑ». – Πρόκειται για ένα παιχνίδι τεσσάρων παικτών, ΗΠΑ Βόρειας και Νότιας Κορέας και Κίνας ή συμμετέχουν και άλλοι ενδιαφερόμενοι; «Όχι. Δεν αποτελεί παιχνίδι αποκλειστικά για τέσσερις παίκτες. Υπάρχουν και άλλοι ενδιαφερόμενοι στη διεθνή κοινότητα και οι κατά καιρούς τοποθετήσεις της εκπροσώπου της Ε.Ε., Φεντερίκα Μογκερίνι, δείχνουν ότι και η Ευρωπαϊκή Ένωση ενδιαφέρεται για τις εξελίξεις στην Άπω Ανατολή. Μάλιστα η Ε.Ε. διαφοροποιείται σε σχέση με την αμερικανική πολιτική, καθώς πρόσφατα προσπάθησε να χαμηλώσει τους τόνους της αντιπαράθεσης». – Πώς μπορεί να επηρεαστεί η Ευρώπη από την αντιπαράθεση των δύο; «Οτιδήποτε αφήνει ανοικτό παράθυρο για κλιμάκωση της κρίσης και μάλιστα σε μία περιοχή, όπου δεν υπάρχει μόνο το ζήτημα της Βόρειας Κορέας, ενώ είναι αρκετά πιθανό να αναγκαστεί η Κίνα να υποστηρίξει τη Βόρεια Κορέα, ενοχλεί την Ευρωπαϊκή Ένωση. Η σταθερότητα στο διεθνές σύστημα αποτελεί βασική προτεραιότητα της Ε.Ε. Αναφέρω επίσης πως ούτε η Κίνα είναι ευχαριστημένη από την πολιτική της Β. Κορέας, καθώς τη φέρνει σε εξαιρετικά δύσκολη θέση. Καλείται επί της ουσίας να παρέμβει ως διαμεσολαβήτρια δύναμη χωρίς να το επιθυμεί. Χαρακτηριστική της δυσαρέσκειας της Κίνας ήταν η κίνησή της να διακόψει την εισαγωγή άνθρακα από τη Βόρεια Κορέα». – Ποιος μπορεί να είναι ο ρόλος της Ευρώπης στην παρούσα χρονική στιγμή; «Η Ευρώπη έχει ελάχιστα περιθώρια δράσης και αντίδρασης. Δεν διαθέτει στρατιωτική δύναμη ούτως ώστε να ασκήσει πίεση. Ο μόνος τρόπος είναι να προβεί σε διαβουλεύσεις με τους εμπλεκόμενους στην κρίση, σε μία προσπάθεια να διαδραματίσει το ρόλο μίας δύναμης η οποία ανησυχεί για τις εξελίξεις. Κατά την άποψή μου εάν οι ΗΠΑ  και η Βόρεια Κορέα αποφασίσουν  να τραβήξουν περισσότερο το σκοινί, η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν θα μπορέσει να αποτρέψει το γεγονός αυτό». Δείτε όλα τα θέματα του Weekend