Τι είναι η Γαϊδουροχώρα που βρίσκεται στην Αττική;

Φτάσαμε την ώρα του οργώματος. Ο Ισίδωρος έσερνε υπομονετικά το αλέτρι και γύρω του τα παιδιά συμμετείχαν ενεργά σε κάτι που δεν είχαν ξαναδεί παρά μόνο σε σελίδες βιβλίων και παλιές φωτογραφίες. Συνέντευξη στη Μυρτώ Κόλια Φωτογραφίες – Βίντεο: Γιάννης Κέμμος Δεν είχαμε ταξιδέψει στον χρόνο αλλά στη Γαϊδουροχώρα. Και όχι σε κάποια εσχατιά της ελληνικής επαρχίας αλλά στο Κορωπί. Μερικά χιλιόμετρα από την Αθήνα, η ηθοποιός Τατιάνα Παπαμόσχου, ο φωτογράφος Δημήτρης Στουπάκης και τα γαϊδουράκια-πρωταγωνιστές της Γαϊδουροχώρας, εκ των οποίων και ο «αρχηγός» Ισίδωρος, μας συστήνονται ξανά. Οι δύο πρώτοι ως διαχειριστές του εγχειρήματος με στόχο την προστασία του γαϊδουριού και την επανένταξή του στη ζωή μας όχι ως άβουλου υποζυγίου αλλά ως ζώου συντροφιάς και μέσου θεραπευτικής αγωγής. Και τα τόσο παρεξηγημένα γαϊδουράκια ως παιχνιδιάρικα, έξυπνα, περίεργα, κοινωνικά και συντροφικά ζώα που εκπλήσσουν τους επισκέπτες. Για τον επισκέπτη που φτάνει εδώ έχοντας ως μόνη εικόνα τα γαϊδουράκια ακίνητα, δεμένα κι ενίοτε παρατημένα σε ένα χωράφι, ο σκανταλιάρης Πεπίτο θα είναι η αρχή της «αποκάλυψης» για το πόσο παιχνιδιάρικα ζώα είναι (κι αν τον αφήσεις θα σου βγάλει τα γυαλιά από το κεφάλι και θα στα δώσει στο χέρι). Εκείνος που νομίζει πως τα γαϊδουράκια είναι άβουλα θα ξαφνιαστεί με τις ηγετικές ικανότητες του άγρυπνου φύλακα της αγέλης Ισίδωρου. Όσοι ίσως τα φοβούνται, μπορούν να νιώσουν την ανακούφιση της προσεκτικής τρυφερότητας της Λιλής, που ξέρει ακριβώς πώς να προσεγγίσει όχι μόνο τον ανήσυχο ενήλικο αλλά κι ένα παιδί με ειδικές ανάγκες σε αναπηρικό αμαξίδιο. Κι όσοι νομίζουν πως τα γαϊδούρια «γαϊδούρια είναι, δεν καταλαβαίνουν», θα εντυπωσιαστούν από την κάποτε εγκαταλελειμμένη και τρομοκρατημένη Λεμονιά, που από την ημιάγρια κατάσταση στην οποία βρέθηκε στην Άνω Γλυφάδα, τώρα σε φωνάζει για να ασχοληθείς μαζί της και ζητάει χάδια.

Εννιά γαϊδουράκια φιλοξενεί συνολικά η Γαϊδουροχώρα, εννέα αξιαγάπητα πλάσματα που τα κάνουν όλα: Αφήνονται να τα φροντίσεις, βαδίζουν δίπλα σου στο κτήμα ή τον λόφο, σου ζητούν προσοχή και σου την ανταποδίδουν, παίζουν, τρέχουν, και φυσικά έχουν άποψη. Και, καταρρίπτοντας κάθε λανθασμένη αντίληψη για τις δυνατότητες ή τον χαρακτήρα τους, συμμετέχουν προσεκτικά και υπεύθυνα σε προγράμματα ονοθεραπείας που, στην Ελλάδα, παρέχει μόνο η Γαϊδουροχώρα.

Πώς ξεκίνησε η Γαϊδουροχώρα

Η βάση ήταν η αγάπη της Τατιάνας Παπαμόσχου και του Δημήτρη Στουπάκη για τα ιπποειδή και δη τα γαϊδουράκια και η απόφασή τους να πάρουν δύο ως κατοικίδια, όταν μετακόμισαν στο Κορωπί. «Η Γαίδουροχώρα και το Ελληνικό Κέντρο για το Γαϊδουράκι είναι το εργαλείο μας για να προωθήσουμε αλλαγή της νοοτροπίας απέναντι στο ζώο αυτό» εξηγεί στο newsbeast.gr ο κ. Στουπάκης. «Ως εθελοντές στον Ελληνικό Σύλλογο Προστασίας Ιπποειδών γνωρίσαμε γαϊδουράκια και διαπιστώσαμε πως το γαϊδούρι δεν είναι ένα χαζό υπομονετικό υποζύγιο, παρατημένο στο χωράφι. Είναι ένα χαρούμενο, παιχνιδιάρικο, τρυφερό, περίεργο, κοινωνικό ζώο, εφόσον έχει τη σωστή αντιμετώπιση. Δεδομένου ότι και οι δουλειές μας δεν ήταν πια τόσο ικανοποιητικές όπως ήταν παλαιότερα, αποφασίσαμε να αναδείξουμε αυτή την πλευρά του γαϊδάρου και να αποκατασταθεί και μια αλήθεια». «Η Γαϊδουροχώρα δεν είναι ένας χώρος απλά να δει κανείς γαϊδουράκια» συμπληρώνει η κα Παπαμόσχου. «Από τότε είχαμε πει πως κάποτε έπρεπε κάτι να γίνει για το γαϊδούρι στην Ελλάδα, το ζώο που είναι το σύμβολο της ελληνικής υπαίθρου. Στην ηπειρωτική Ελλάδα δεν βρίσκεις πια γαϊδουράκια, κάποια νησιά έχουν ακόμα για τουριστικούς κυρίως λόγους- και ως επί το πλείστον είναι μουλάρια. Όταν μετακομίσαμε εδώ και είχαμε τον χώρο, αποφασίσαμε να πάρουμε δύο γαϊδουράκια για μας, να τα ζήσουμε από κοντά. Ζώντας μαζί τους βεβαιωθήκαμε πως το γαϊδούρι αξίζει να πάρει μια καινούρια θέση στη σύγχρονη ζωή. Γνωρίζαμε τότε πως υπάρχουν οργανισμοί που ασχολούνται με το γαϊδούρι και την προστασία του. Κι ανακαλύψαμε πως συγκεκριμένα το The Donkey Sanctuary κάνει θεραπεία με τα γαϊδούρια για πολλά χρόνια, δηλαδή χρησιμοποιεί ζώα που διέσωσε από εγκατάλειψη, τα εκπαιδεύει και τα επαναφέρει στη χρήση, στη θεραπευτική με παιδιά με αναπηρίες. Ταξιδέψαμε τότε στο Μάντσεστερ, όπου είναι ένα μεγάλο κέντρο αποκλειστικά για την ονοθεραπεία ή υποστηρικτική θεραπεία με γαϊδουράκια. Εκεί βρίσκονται 25 επίλεκτα ζώα τα οποία καθημερινά κάνουν δουλειά με εκατοντάδες παιδιά, πηγαίνουν σε σχολεία και ιδρύματα, δέχονται επισκέπτες από σχολεία μέχρι γηροκομεία. Φυσικά εκεί τα ζωάκια μπαίνουν και μέσα στα σχολεία, τα νοσοκομεία και τα γηροκομεία. Μας έκανε όλο αυτό μεγάλη εντύπωση και είπαμε πως είναι κρίμα στη χώρα που ο γάιδαρος ήταν το πιο οικείο ζώο του αγρότη, σήμερα να μην το ξέρουμε, να το αφήνουμε να χάνεται ή να χρησιμοποιείται με κακό τρόπο. Έτσι αρχίσαμε να ψάχνουμε πού και πώς θα γίνει, τι χρειάζεται, το νομικό πλαίσιο κι όλα αυτά. Και πάνω σε όλο αυτό μας ήρθε ο Ισίδωρος, πριν καν ανοίξει η Γαϊδουροχώρα, με έναν ιερέα από το Ισραήλ». Για την ιστορία, ο Ισίδωρος ζούσε και εργαζόταν για τον ιερέα Lucien Converset στη Γαλλία. Το 2012 εκείνος ξεκίνησε μια μεγάλη πορεία ειρήνης από τη Γαλλία με προορισμό το Ισραήλ, όπου όμως το γαϊδουράκι θα έπρεπε να παραμείνει σε 6μηνη καραντίνα (διαβάστε αναλυτικά την ιστορία του Ισίδωρου και των υπόλοιπων γαϊδουριών εδώ). Έτσι τον αποχωρίστηκε και τον άφησε στην Ελλάδα ακριβώς την εποχή που η Γαϊδουροχώρα ήταν στα σκαριά. «Συμπτωματικά ο Ισίδωρος είχε δουλέψει με παιδιά με αναπηρίες και φτωχά παιδιά, στη Γαλλία έκανε ακριβώς αυτή τη δουλειά. Μας ξέμεινε κι εμείς είπαμε πως είναι σημάδι!» λέει γελώντας η Τατιάνα.

Οι χρονοβόρες διαδικασίες για την υιοθεσία και η καχυποψία

«Έτσι βρεθήκαμε σε αυτόν τον χώρο κι αρχίσαμε να κάνουμε κατασκευές, σιγά σιγά, με τα χέρια μας. Μετά μας ήρθε ο Πεπίτο, το μόνο γαϊδουράκι το οποίο έχουμε αγοράσει. Τότε ανακαλύψαμε πως το Donkey Sanctuary έχει κι ένα κέντρο στην Ελλάδα, στα Τρίκαλα, που μαζεύει γαϊδουράκια και μουλάρια από όλη τη χώρα, και είπαμε να υιοθετήσουμε από εκεί. Οι προϋποθέσεις υιοθεσίας είναι τόσο αυστηρές που πέρασαν εννιά μήνες διαδικασιών για να μας δοθούν η Ευτυχία και η Λεμονιά. Ήρθε τρεις φορές ελεγκτής από την Αγγλία να δει τον χώρο και να μας κάνει μαθήματα, έμενε σε ξενοδοχείο στην Παιανία και ερχόταν εδώ κάθε μέρα. Δώσαμε εξετάσεις, μετά τα χαρτιά μας ταξίδεψαν στην Αγγλία για την τελική έγκριση και έτσι μας δόθηκε η πιστοποίηση. Στην Ελλάδα δεν είχαν ξαναδώσει γαϊδουράκια. Όταν εμείς απευθυνθήκαμε εκεί για υιοθεσία, τόσο οι Άγγλοι όσο ακόμα περισσότερο οι Έλληνες συνεργάτες τους, που ξέρουν τι συμβαίνει στην Ελλάδα, ήταν πολύ καχύποπτοι». «Όταν μιλάμε για κακοποίηση στην Ελλάδα, η συζήτηση δεν αφορά μόνο τα παρατημένα. Δυστυχώς, σε μεγάλο ποσοστό, ανακαλύπτεις πως και τα ιδιόκτητα γαϊδουράκια έχουν κακοποιηθεί, με τη μορφή της παραμέλησης και της κακομεταχείρισης» εξηγεί η Τατιάνα. «Στο διάστημα προσαρμογής και εξοικείωσης, που περνούν όλα τα γαϊδουράκια μέχρι να ενταχθούν στη Γαϊδουροχώρα, αποκαλύπτουν τι έχουν βιώσει δείχνοντας τις φοβίες τους». «Φαντάσου να σηκώνεις το χέρι σου για να πιάσεις το κεφάλι σου και το γαϊδουράκι να τρομάζει. Ε, αυτό σημαίνει πως τις έχει φάει» προσθέτει ο Δημήτρης.

Ελληνικό Κέντρο για το Γαϊδουράκι- Φροντίδα και επανένταξη

Το Ελληνικό Κέντρο για το Γαϊδουράκι, το τμήμα της Γαϊδουροχώρας που ασχολείται με θέματα ευζωίας και δικαιωμάτων του γαϊδουριού, αναλαμβάνει και την αποκατάσταση και επανένταξη ζώων. Έτσι, οκτώ γαϊδουράκια μέχρι στιγμής έχουν περάσει από τη Γαϊδουροχώρα με προορισμό το νέο τους σπίτι. «Έρχονται σε μας άνθρωποι που ενδιαφέρονται να αποκτήσουν γαϊδουράκι χωρίς να έχουν όμως ιδέα τι σημαίνει γάιδαρος και ποια είναι η διαχείρισή του» λέει ο Δημήτρης. «Εμείς βοηθάμε να βρουν το ζώο που τους ταιριάζει, ανάλογα με το τι πρόκειται να κάνει, το εκπαιδεύουμε, δηλαδή του δίνουμε τη βασική φροντίδα, που συνήθως δεν υπάρχει από πριν, αλλά εκπαιδεύουμε και τον ιδιοκτήτη» εξηγεί η Τατιάνα. «Προϋπόθεση για να βοηθήσουμε είναι πάντα αυτή, ο ενδιαφερόμενος να εκπαιδευτεί εδώ. Κι αφού αυτό γίνει, τον βοηθάμε και μετά, είμαστε σε διαρκή επαφή. Έχουμε μια περίπτωση που γαϊδουράκια πέρασαν από εμάς και είναι τώρα στην Τζιά. Θα συμμετέχουν σε βοτανολογικούς περιπάτους που θα γίνονται μαζί τους και όχι πάνω τους». Αυτό είναι κάτι που συμβαίνει και στη Γαϊδουροχώρα, δηλαδή η συντροφιά με τα γαϊδουράκια δεν περιλαμβάνει το να ανέβει κάποιος πάνω τους. «Ακόμα δεν το κάνουμε, θέλουμε να αναπτυχθεί η νοοτροπία πως πρέπει κανείς να κερδίσει το δικαίωμα να ανέβει πάνω στο γαϊδουράκι» μας προλαβαίνει ο Δημήτρης. «Να το γνωρίσω, να αναπτύξουμε μια σχέση σεβασμού και αλληλοεκτίμησης και μετά, αν το επιτρέπει το βάρος μου να ανέβω. Τα δικά μας γαϊδουράκια πιθανότατα θα σηκώνουν μόνο παιδιά. Θέλουμε να γίνει κάποια στιγμή αλλά σαν σχολή, όχι σαν ροντέο». «Το καταλαβαίνουμε πως τα παιδιά θα χαίρονταν πάρα πολύ» λέει και η Τατιάνα «αλλά για μας δεν έχει νόημα έτσι, να αντιμετωπίζει κανείς το ζώο σαν καρέκλα, μηχανάκι ή ποδήλατο». «Έχει τις δικές του ανάγκες που πρέπει να τις σεβαστούμε» προσθέτει ο Δημήτρης.

Τι περιλαμβάνει η φροντίδα των ζώων

Τα προφανή είναι η φροντίδα του χώρου και των ζώων, η περιποίηση του τριχώματος και των οπλών, η κτηνιατρική παρακολούθηση και το τάισμα τρεις φορές την ημέρα. Εδώ τα γαϊδουράκια δεν φορούν πέταλα γιατί δεν τα χρειάζονται, ωστόσο έχουν όλη την πολύ σημαντική φροντίδα του πεταλωτή, «ίσως είναι η πιο σημαντική φροντίδα γιατί δεν είναι… μανικιούρ αλλά ορθοπεδική» εξηγεί η Τατιάνα. «Για μένα η πιο σημαντική φροντίδα είναι η παρατήρηση της συμπεριφοράς των ζώων» λέει από την πλευρά του ο Δημήτρης. «Η καθημερινή παρατήρηση, διότι ο γάιδαρος δεν εκδηλώνει την αδυναμία, τον πόνο, τη δυσφορία του. Έτσι έχει μάθει από την έρημο, αν εμφανιζόταν ως το πιο αδύναμο μέλος της μικρής του αγέλης θα κινδύνευε από άλλα ζώα. Οπότε, αν δεις μια πολύ μικρή αλλαγή στη συμπεριφορά, αυτό μπορεί να δηλώνει πόνο. Πρέπει λοιπόν να ξέρεις πολύ καλά τα ζώα και τον χαρακτήρα του καθενός». Τα πράγματα βέβαια δεν τελειώνουν εδώ. Αυτά είναι η προαπαιτούμενη φροντίδα για να είναι καλά το ζώο. Από ‘κει και πέρα για να είναι επικοινωνιακό και λειτουργικό  πρέπει να είναι εξοικειωμένο με πάρα πολλά πράγματα και γι’ αυτό χρειάζεται καθημερινή εκπαίδευση και ενασχόληση. «Να το πάρεις να το πας βόλτα, να κάνεις ένα μάθημα υπακοής ‘σταμάτα’-‘ξεκίνα’, ή απευαισθητοποίησης, για να μην τρομάζει από απλά καθημερινά αντικείμενα όπως π.χ. μια σακούλα, κάποιο θόρυβο ή τα παιδιά που έρχονται εδώ» συνεχίζει.

Τα γαϊδουράκια και τα «μαθήματα ζωής»

Όπως πολλοί επισκέπτες της Γαϊδουροχώρας εκπλήσσονται γνωρίζοντας τα γαϊδουράκια και καταρρίπτοντας ένα σωρό λανθασμένες αντιλήψεις για το παρεξηγημένο αυτό ζώο, υπήρξαν στοιχεία που ξάφνιασαν και τους φροντιστές τους. «Μου έκανε εντύπωση το πόσο όλος ο χαρακτήρας, η συμπεριφορά τους, οι ιδιαιτερότητές τους, όλα είναι στοιχεία που έχει πάρει το γαϊδούρι από τη ζωή του στην έρημο» λέει ο Δημήτρης. «Λέμε για παράδειγμα πως ο γάιδαρος είναι ξεροκέφαλος. Αυτοί που ασχολούνται όμως με τα γαϊδούρια λένε πως είναι πιο έξυπνα από τα άλογα, γιατί δεν χαλάνε ενέργεια χωρίς λόγο. Ο γάιδαρος δεν δείχνει τον πόνο του για να μην ξεχωρίσει ως ο αδύναμος και συνεπώς ο ευάλωτος της αγέλης. Δεν τρέχει άσκοπα, τρέχει πάρα πολύ γρήγορα αλλά όχι άσκοπα. Αν τρομάξει, θα διανύσει κάποια μικρή απόσταση τρομαγμένος και μετά θα γυρίσει να δει αν πράγματι υπάρχει λόγος που τρόμαξε. Όλα αυτά έχουν να κάνουν με τη ζωή του στην έρημο. Όλο το ζώο είναι φτιαγμένο για να ζει και να λειτουργεί σε συνθήκες τέτοιες, αυστηρές και δύσκολες». «Υπάρχει αυτή η παρεξήγηση πως ο γάιδαρος είναι ‘χαζός’ και ‘δεν κουνιέται’» συμπληρώνει η Τατιάνα. «Πάντα ο άνθρωπος είχε μια τάση να μεταφράζει τα πράγματα καταπώς τον συνέφεραν και τον βόλευαν, έτσι η άρνηση του γαϊδάρου να κάνει κάτι επειδή δεν συμφωνεί, μεταφράστηκε σε πείσμα. Απλώς έχει πολύ έντονη τη δική του κρίση, έχει ισχυρή γνώμη για τα πράγματα, δεν είναι εύκολος να πειστεί αν δεν συμφωνεί. Εμένα με ξάφνιασε η παιγνιώδης διάθεσή τους, το πόσο περίεργα και παιχνιδιάρικα είναι. Μπες στον χώρο τους με εργαλεία να κάνεις μια δουλειά μέσα, πέφτουν όλες οι μουσούδες γύρω σου να δουν τι κάνεις! Αυτό δεν το φαντάζονται οι άνθρωποι, πόσο παιχνιδιάρικα είναι. Έχουμε την εικόνα να είναι το γαϊδουράκι παρατημένο σε ένα χωράφι, φοβικό, νομίζουμε πως ίσως να μη θέλει να πάμε κοντά του. Όμως η διάθεσή τους η κοινωνική είναι πολύ έντονη! Υπάρχει ένα κομβικό σημείο, εμένα αυτό με γοητεύει. Πώς πρέπει να αναζητήσεις σαν άνθρωπος τον τρόπο να μεταφέρεις κάτι στο ζώο, να του εξηγήσεις. Όταν καταφέρεις να το πεις ‘σωστά’ τότε το ζώο θα γίνει σύμμαχός σου. Συνήθως οι άνθρωποι κάνουμε λάθος σε αυτό, είμαστε άγαρμποι. Αυτή η αναζήτηση, εναλλακτικού τρόπου, με γοητεύει. Κι επίσης το ότι πρέπει να χαμηλώσεις τους ρυθμούς. Δεν υπάρχει μεγαλύτερο σχολείο από αυτά τα ζώα στο να σβήσεις τα ‘εγώ’ σου, τα τεράστια ‘εγώ’ που έχουμε οι άνθρωποι. Επειδή αυτό το ζώο έχει τους δικούς του ρυθμούς, σε αναγκάζει να βρεις άλλο δρόμο. Αυτό είναι πολύ καλό σχολείο και για τη ζωή μας, πώς να μετριάσουμε τα ‘εγώ’ μας και τις προσδοκίες μας και να βλέπουμε τα πράγματα λίγο πιο ήρεμα. Τα γαϊδουράκια σε ωθούν να λειτουργείς χωρίς πίεση μέσα στο κεφάλι σου- κι αν είσαι ανυπόμονος, θα διδαχτείς πολλά».

Τι μπορείτε να κάνετε στη Γαϊδουροχώρα

Η επίσκεψη στη Γαϊδουροχώρα περιλαμβάνει ενημέρωση για το γαϊδουράκι αλλά και συμμετοχή στη φροντίδα του. Δραστηριότητες όπως το όργωμα εντάσσονται στη γνωριμία με τις παλιές αγροτικές εργασίες ενώ από τον Οκτώβριο έως τον Δεκέμβριο οι επισκέπτες μπορούν να συμμετάσχουν στο μάζεμα της ελιάς. Πολύ ενδιαφέρον είναι και το donkey trekking, η πεζοπορία με συντρόφους και συνοδοιπόρους τα γαϊδουράκια, μέσα από τους ελαιώνες των Μεσογείων. Πλήρεις και αναλυτικές πληροφορίες για όλα τα προγράμματα μπορείτε να βρείτε στην πολύ κατατοπιστική ιστοσελίδα της Γαϊδουροχώρας. Σημαντικό μέρος της δράσης της Γαϊδουροχώρας αφορά τα άτομα με αναπηρίες, αλλά και όλες τις περιπτώσεις ανθρώπων με ανάγκη στήριξης: παιδιών, ενηλίκων ή υπερηλίκων. Η επαφή με το γαϊδούρι έχει αποδειχτεί ευεργετική και η ενασχόληση μαζί του μπορεί να βοηθήσει πολλαπλά. Στην Ευρώπη εδώ και χρόνια εφαρμόζεται η ονοθεραπεία (διαβάστε περισσότερα εδώ) και το γαϊδουράκι θεωρείται ιδανικό ζώο για τέτοια χρήση, λόγω του προσιτού μεγέθους του, του ιδιαίτερα υπομονετικού, ήρεμου και τρυφερού χαρακτήρα του αλλά και των ήπιων αντιδράσεων του. Για όσους θέλουν απλώς να χαλαρώσουν παρακολουθώντας τις βόλτες και τα παιχνίδια των γαϊδουριών, υπάρχουν ανοιχτοί χώροι με τραπέζια και πάγκους. Στο γεμάτο αμυγδαλιές και ελιές αγρόκτημα, το φιλόξενο σκηνικό θυμίζει παλιά ελληνική ύπαιθρο, ευνοώντας την ψυχοθεραπευτική επαφή με τη φύση. Στο θρόισμα του ανέμου και τα κελαηδήματα των πουλιών παρεμβάλλονται μόνο τα κουδουνίσματα από τα κοπάδια που περνούν μπροστά από την πόρτα της φάρμας και τα… γκαρίσματα-ντόμινο των τετράποδων κατοίκων της Γαϊδουροχώρας. Δείτε όλα τα θέματα του Weekend