Πώς ο Βολταίρος έκανε περιουσία «κλέβοντας» σε λοταρία

Αν και οι περισσότεροι τον γνωρίζουμε σαν έναν εκ των μεγαλύτερων στοχαστών του Διαφωτισμού, ο Βολταίρος, ήταν αρχικά γνωστός ως Φρανσουά Μαρί Αρουέ, που ήταν και το πραγματικό του όνομα. Γιος μιας μεσοαστικής οικογένειας, ο νεαρός είχε ένα γνήσια επαναστατικό πνεύμα που τον έφερνε συχνά σε σύγκρουση με τις γαλλικές αρχές. Για μια περίοδο, στην αρχή της καριέρας του, εξορίστηκε από το Παρίσι, ενώ πέρασε ακόμη και από τη διάσημη φυλακή της Βαστίλης για 11 μήνες, όπου και συνέγραψε το πρώτο του θεατρικό έργο.

Η γνωριμία με το μαθηματικό Σαρλ Μαρί ντε λα Κονταμίν

Σημείο καμπής στη ζωή του χαρισματικού άντρα ήταν λίγο αφότου επέστρεψε από την εξορία στην Αγγλία. Τότε, σε μια βραδινή συνάθροιση, γνωρίστηκε με έναν λαμπρό μαθηματικό, τον Σαρλ Μαρί ντε λα Κονταμίν. Την εποχή εκείνη, ο Βολταίρος βρισκόταν σε άθλια οικονομική κατάσταση. Ο Κονταμίν, όμως, είχε ένα σχέδιο προκειμένου τόσο ο ίδιος, όσο και ο Βολταίρος να βγάλουν γρήγορα πολλά χρήματα! Ο τρόπος, αν και αδίστακτος, εντούτοις βρισκόταν στα όρια της νομιμότητας, δίχως να απαιτεί μια κατάφωρη παρανομία. Οι δύο άντρες έσφιξαν τα χέρια και έβαλαν σε εφαρμογή το σχέδιο…

Το σχέδιο της γαλλικής κυβέρνησης για να μαζέψει χρήματα και το ολέθριο σφάλμα

Στις αρχές του 18ου αιώνα, η γαλλική κυβέρνηση είχε προχωρήσει στην έκδοση ομολόγων για να συγκεντρώσει χρήματα. Όμως, με την ύφεση της γαλλικής οικονομίας, η κυβέρνηση αναγκάστηκε να προχωρήσει σε «κούρεμα» των επιτοκίων των ομολόγων, κάτι που οδήγησε την αγοραία αξία των ομολόγων να μειωθεί δραστικά. Αυτό είχε σαν συνέπεια η κυβέρνηση να δυσκολεύεται ιδιαίτερα να συγκεντρώνει χρήματα, μέσω της έκδοσης νέων ομολόγων, μιας και η εμπιστοσύνη των επενδυτών είχε εξανεμιστεί. Τότε, ο αναπληρωτής υπουργός Οικονομικών της χώρας, Πελετιέρ-Ντεφόρτ, εμφανίστηκε με μια φαεινή ιδέα προκειμένου να αυξήσει την αξία των υπαρχόντων ομολόγων, βοηθώντας στην έκδοση νέων, ενώ παράλληλα η κυβέρνηση θα αποκόμιζε κέρδος!

Η ιδέα του ήταν να προχωρήσει στη διοργάνωση μιας λοταρίας, που όμως μόνο όσοι κατείχαν κρατικά ομόλογα θα μπορούσαν να αγοράσουν λαχνούς, ενώ η αξία του κάθε λαχνού θα ήταν το ένα χιλιοστό της ονομαστικής αξίας του ομολόγου. Ο νικητής της λοταρίας θα κέρδιζε την ονομαστική αξία του ομολόγου, ποσό κατά πολύ μεγαλύτερο από την αγοραία αξία του υποβαθμισμένου πλέον τίτλου, καθώς κι ένα «τζάκποτ» ενός ποσού της τάξης των 500.000 γαλλικών λιβρών. Με άλλα λόγια, ο νικητής θα ζούσε πλουσιοπάροχα για όλη του τη ζωή. Δυστυχώς όμως για τη γαλλική κυβέρνηση, οι μαθηματικοί υπολογισμοί πίσω από τη συγκεκριμένη λοταρία ήταν εντελώς λανθασμένοι. Βασικό σφάλμα ήταν ότι κάποιος που κατείχε ένα ομόλογο μικρής αξίας θα πλήρωνε λίγα χρήματα για την αγορά ενός λαχνού, λαχνού με τις ίδιες πιθανότητες επιτυχίας με αυτές ενός ακριβότερου, που δικαιούνταν ο κάτοχος ομολόγου μεγάλης αξίας. Με άλλα λόγια, ο φτηνότερος λαχνός (για το μικρότερης αξίας ομόλογο) είχε τις ίδιες πιθανότητες νίκης με τον ακριβότερο λαχνό) που αντιστοιχούσε στο μεγαλύτερης αξίας ομόλογο).

Το σχέδιο του Κονταμίν και η εμπλοκή του Βολταίρου

Το σφάλμα αυτό εντόπισε ο Κονταμίν και συνειδητοποίησε πως άμα αγόραζε ένα μεγάλο ποσοστό ομολόγων μικρής αξίας που κυκλοφορούσαν στην αγορά, θα μπορούσε κατόπιν να αγοράσει όλους τους λαχνούς που κυκλοφορούσαν. Εάν κατείχε αρκετά ομόλογα 1.000 γαλλικών λιβρών (άρα ο λαχνός θα του κόστιζε μόλις μία λίβρα), θα μπορούσε να μπει στη λοταρία με λιγότερο χρήματα από το «τζάκποτ», εξασφαλίζοντας έτσι ότι θα κέρδιζε συχνά και πάντα περισσότερα λεφτά απ’ αυτά που είχε «ποντάρει». Παρόλο που ο Κονταμίν ήταν ήδη αρκετά πλούσιος, δεν μπορούσε να αντισταθεί στα απίστευτα πλούτη που η λοταρία θα μπορούσε να του εξασφαλίσει. Ωστόσο, δεν σκόπευε να ρισκάρει στον σκοπό αυτό τον δικό του πλούτο και φήμη του… Στο σημείο αυτό εμφανίζεται ο Βολταίρος, ένας άντρας όχι ιδιαίτερα γνωστός την εποχή εκείνη, όμως εξαιρετικά χαρισματικός, με σημαντικές διασυνδέσεις και μια γνήσια αντιπάθεια προς τη γαλλική κυβέρνηση που θα έσβηνε οποιοδήποτε ενδεχόμενο ηθικό δίλημμα. Ο Κονταμίν πρότεινε στο Βολταίρο να συστήσουν ένα συνδικάτο με πλούσιους πάτρωνες και στη «βιτρίνα» να εμφανίζεται ο μετέπειτα μεγάλος φιλόσοφος. Η ομάδα στόχο θα είχε να αποκτήσει όσο περισσότερα ομόλογα μικρής αξίας μπορούσε και κατόπιν θα αποκόμιζε σημαντικά κέρδη με τον τρόπο που περιγράφηκε παραπάνω. Το να βρουν επενδυτές και να αγοράσουν φτηνά ομόλογα ήταν εύκολο. Το πρόβλημα όμως ήταν ότι οι συμβεβλημένοι συμβολαιογράφοι που μπορούσαν να αγοράσουν λαχεία ήταν ελάχιστοι. Εάν κάποιος αντιλαμβανόταν ότι το ίδιο άτομο αγόραζε τους περισσότερους λαχνούς, η κομπίνα θα αποτύγχανε καθώς η κυβέρνηση θα αντιλαμβανόταν το σφάλμα της. Στο σημείο αυτό ο Βολταίρος ανέλαβε δράση και κατόρθωσε να έρθει σε συμφωνία με έναν συμβεβλημένο συμβολαιογράφο, τάζοντας ποσοστά από τα κέρδη.

Τα πλούτη και η αποκάλυψη της κομπίνας

Το σχέδιο στέφθηκε με επιτυχία, καθώς το συνδικάτο άρχισε να συλλέγει κέρδη από τα κυβερνητικά γραφεία, για μήνες. Ωστόσο, το σχέδιο έμελλε να καταστρέψει ο ίδιος ο Βολταίρος. Καθώς οι άνθρωποι της εποχής συνήθιζαν να γράφουν μικρές φράσεις με ευχές για καλοτυχία στο πίσω μέρος των λαχνών, ο Βολταίρος, γνήσια αντιδραστικός, έγραφε φράσεις κοροϊδίας για την κυβέρνηση και τους αξιωματούχους, ενώ παράλληλα αποκάλυπτε την κομπίνα και τους εμπλεκόμενους, με φράσεις όπως «Αυτή είναι η καλή ιδέα του Μαρί ντε λα Κονταμίν». Κατόπιν υπέγραφε τα λαχεία με διάφορα ψευδώνυμα. Σύντομα οι διοργανωτές της λοταρίας κατάλαβαν ότι πολλά από τα βραβεία είχαν κερδίσει μέλη της ίδιας ομάδας και σύντομα ανακάλυψαν ποιος κρυβόταν από πίσω. Ο υπουργός Οικονομικών έσυρε το συνδικάτο και το Βολταίρο στα δικαστήρια, όμως καθώς στην πραγματικότητα δεν είχαν κάνει τίποτα παράνομο, το δικαστήριο τους επέτρεψε να κρατήσουν τα κέρδη. Φυσικά, όμως, η λοταρία ακυρώθηκε αμέσως μετά την κατάρρευση του κατηγορητηρίου. Είχε έρθει πλέον η ώρα για τα μέλη του Συνδικάτου και του Βολταίρου να μετρήσουν τα κέρδη τους. Σε κάτι περισσότερο από ένα χρόνο, ο φιλόσοφος είχε αποκομίσει περίπου 500.000 γαλλικές λίβρες! Τόσο ο ίδιος, όσο και ο Κονταμίν, ήταν πλέον ζάπλουτοι και μπορούσαν να αφιερώσουν το χρόνο τους στην επιστημονική και συγγραφική δουλειά.

Η συνέχεια της ζωής των δύο αντρών και η αξιοποίηση των κερδών

Ο Κονταμίν συνέχισε την εργασία του στα Μαθηματικά και διοργάνωσε ένα ταξίδι στις Άνδεις όπου επιχείρησε να υπολογίσει την περιφέρεια της Γης και να διαπιστώσει εάν ο πλανήτης μας είναι τέλεια σφαίρα ή όχι. Ενδεικτικό του αμύθητου πλούτου του, ήταν ότι μπόρεσε να χρηματοδοτήσει μόνος του ολόκληρο το ταξίδι! Παράλληλα, στη Νότια Αμερική χαρτογράφησε τον Αμαζόνιο, κατά την πρώτη επιστημονική εξερεύνηση της περιοχής. Ο μαθηματικός παντρεύτηκε την ανιψιά του και τελικά πέθανε το 1774, σε ηλικία 73 ετών. Όσο για το Βολταίρο, η συνέχεια είναι λίγο-πολύ γνωστή. Προχώρησε στην επένδυση των κερδών του σε διάφορες επιχειρηματικές ευκαιρίες. Συχνά, μάλιστα, αξιοποιώντας γνωστούς του σε σημαντικές θέσεις, κατάφερνε να κερδίζει λεφτά από αγοροπωλησίες μετοχών σε σωστό χρόνο. Αν και σήμερα οι πρακτικές αυτές θεωρούνται παράνομες, στη Γαλλία του 18ου αιώνα δεν υπήρχαν νόμοι να το απαγορεύουν και ως εκ τούτου ο Βολταίρος κατάφερε να αυξήσει ακόμη περισσότερο την περιουσία του. Τα πλούτη αυτά, φάνηκαν εξαιρετικά χρήσιμα στο φιλόσοφο καθώς συχνά έπρεπε να τρέχει να ξεφύγει από διάφορους ευγενείς και άρχοντες με τους οποίους ερχόταν σε ρήξη. Μάλιστα, του επιβλήθηκε και άλλη μία περίοδος εξορίας από το Παρίσι. Στη διάρκεια της ζωής του, ο Βολταίρος, παρουσίασε ένα πλούσιο συγγραφικό έργο και έγινε κεντρική μορφή του Διαφωτισμού. Όπως και ο πρώην συνεταίρος του, ο Κονταμίν, ο Βολταίρος ερωτεύτηκε την ανιψιά του, την Μαρί-Λουίζ Μινιό. Οι δύο έζησαν ένα διάστημα μαζί, υποδυόμενοι τους παντρεμένους, αν και στην πραγματικότητα δεν νυμφεύτηκαν ποτέ. Έμειναν μαζί μέχρι το θάνατο του Βολταίρου, το 1778, οπότε και το μεγαλύτερο τμήμα της περιουσίας του πέρασε στην κοπέλα. Έτσι, εν τέλει, η γαλλική κυβέρνηση άθελά της βρέθηκε να χρηματοδοτεί έναν σπουδαίο μαθηματικό κι έναν ακόμη σπουδαιότερο φιλόσοφο. Στην περίπτωση του τελευταίου μάλιστα, επρόκειτο για μια μάλλον απαραίτητη προϋπόθεση προκειμένου να μεγαλουργήσει, καθώς ο τεράστιος πλούτος επέστρεψε σε ένα σπουδαίο μυαλό να αφεθεί ελεύθερο να συγγράψει, δίχως να ανησυχεί για τα χρήματα, τη δημόσια εικόνα του και -το σημαντικότερο- την οργή των καθεστηκυίας τάξης… Δείτε όλα τα θέματα του Weekend