Οδοιπορικό στο ηρωικό οχυρό του Ρούπελ

Όταν το απόγευμα της 9ης Απριλίου 1941 οι Γερμανοί ζήτησαν την παράδοση του οχυρού του Ρούπελ, ο διοικητής του, Ταγματάρχης Γεώργιος Δουράτσος απάντησε ότι «τα οχυρά δεν παραδίδονται αλλά καταλαμβάνονται» και ότι θα συνεχίσει τον αγώνα στερούμενος άλλων διαταγών. Σε αυτή την ηρωική απάντηση θα μπορούσε να συνοψίσει κάποιος την ιστορία του οχυρού του Ρούπελ, του μεγαλύτερου απ’ όλα της «γραμμής Μεταξά», τα χώματα του οποίου «ποτίστηκαν» με το αίμα των Ελλήνων πολεμιστών. Εκεί όπου γράφτηκαν χρυσές σελίδες στην ιστορία του έθνους.

Η κατασκευή του οχυρού

Η οχύρωση ξεκίνησε την περίοδο 1913-1914 μετά από εισήγηση του Ι. Μεταξά αντισυνταγματάρχη τότε του Μηχανικού και διευθυντή της Β’ Επιτελικής Διευθύνσεως, για τη δημιουργία μιας οχυρωτικής γραμμής. Τα οχυρά που κατασκευάστηκαν ήταν εννέα: Ρούπελ, Φαιά Πέτρα, Περιθώρι, Λίσσε, Τουλουμπαρ, Παρανέστιο, Παράδεισος και ΔΟΒΑ ΤΕΠΕ. Τέλος οχυρώθηκε η Καβάλα ως δεύτερη τοποθεσία άμυνας. Το Ρούπελ ήταν ένα μετρίου μεγέθους έργο, με ελαφρά σκεπάσματα για τη φρουρά και την αποθήκευση υλικού. Είχε περίμετρο 2-3 χιλιόμετρα για την καλύτερη προστασία των πυροβόλων. Στην διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου το Ρούπελ καταλήφθηκε από γερμανοβουλγαρικές δυνάμεις. Το Οχυρό κρατήθηκε μέχρι το τέλος του πολέμου, το ζήτημα της οχύρωσης τέθηκε σε στερεότερη βάσει την δεκαετία του 1930.

Τα τεχνικά χαρακτηριστικά του οχυρού

Το οχυρό Ρούπελ, σύμφωνα με την ιστοσελίδα roupel.gr,  ήταν το μεγαλύτερο από όλα τα οχυρά της «γραμμής Μεταξά», το συγκρότημα εκτείνεται σε μέτωπο 2.500μ. και περιελάμβανε 123 ενεργητικά σκέπαστρα, το ανάπτυγμα των υπόγειων χώρων ήταν 1.849 τ.μ., ενώ οι στοές συγκοινωνίας ανέρχονταν σε 4.251 μ. Η συνολική έκταση ήταν 6.100 μ. και το σύνολο της φρουράς ήταν 1.397 άνδρες. Το κόστος κατασκευής του ήταν 111.540.000 δρχ. Η οχύρωση περιλάμβανε τα εξής ενεργητικά σκέπαστρα:

• Πολυβολεία 4 απλά, 18 διπλά
• Πυροβολεία πλαγιοφυλάξεις 2
• Αντιαρματικά πυροβολεία 1 απλό, 2 διπλά
• Αντιαεροπορικά πυροβολεία 2
• Ολμοβολεία 3 απλά, 1 διπλό
• Παρατηρητήρια 22 απλά, 1 διπλό
• Σκέπαστρα προβολέα 3
• Οπτικοί σταθμοί 2
• Έξοδοι 14 απλές, 3 με πολυβόλα
• Βομβιδοβολεία 1 απλό, 1 διπλό, 1 τριπλό

Το οχυρό ήταν εξοπλισμένο με τα εξής πυροβολεία:

• Πέντε αντιαρματικά πυροβόλα των 37 χιλ. στο λόφο Ουσίτας, στα αντερείσματα Μολών Λαβέ και στο λόφο Εξόδου
• Δύο ορειβατικά πυροβολεία 75/19 σε πυροβολεία πλαγιοφύλαξης
• Τρία πεδινά των 75 χιλ. σε ρόλο αντιαρματικής άμυνας του οχυρού σε ημιμόνιμα πυροβολεία (μαζί με δυο ορειβατικά συγκροτούσαν τον ουλαμό πυροβολικού του οχυρού)
• Τρία πεδινά πυροβόλα των 75 χιλ. σε αντίστοιχα αντιαρματικά περιπόλια επί της εθνικής οδού Κούλας – Σιδηροκάστρου
• Ένα κινητό αντιαρματικό των 47 χιλ. από ιταλικά λάφυρα
• Ένα αντιαεροπορικό των 20χιλ. στην Ουσίτα και ένα των 37 χιλ. στον Προφήτη Ηλία.

Επίσης, όλα τα οχυρά της «γραμμής Μεταξά» διέθεταν υπόγεια καταφύγια για την ασφαλείς διαβίωση της φρουράς, ακόμα υπήρχαν διοικητήρια, θάλαμοι οπλιτών και αξιωματικών, τηλεφωνικά κέντρα, σταθμοί ασυρμάτου, μαγειρεία, αποθήκες (τροφίμων, καυσίμων, πυρομαχικών, κ.λ.π) που εξασφάλιζαν την αυτάρκεια των οχυρών για 10 μέρες, δεξαμενές νερού, αποχωρητήρια, μηχανοστάσια, σταθμοί πρώτων βοηθειών στοές επικοινωνίας κ.λ.π.

Οι ηρωικές μάχες στον Α’ και τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο

Μετά από σφοδρές μάχες στη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου το οχυρό καταλήφθηκε στις 26 Μαΐου 1916 από τις βουλγαρογερμανικές δυνάμεις. Στις 9.45 ώρα ο Διοικητής του οχυρού ταγματάρχης Μαυρουδής ανέκοψε την προέλαση 2 βουλγαρικών συνταγμάτων της 7ης Μεραρχίας, τα οποία αφού πέρασαν το πρωί τη μεθόριο, προήλασαν προς το οχυρό. Ο ταγματάρχης Μαυρουδής εκτελώντας διαταγές άρχισε να βάλλει με το πυροβολικό κατά των συνταγμάτων αυτών, με αποτέλεσμα να ανακόψει την κίνηση τους. Στη συνέχεια όμως μετά από συνεννόηση με τον υπουργό Στρατιωτικών διατάχθηκε να παραδώσει το φρούριο, εφ’ όσον το επιτιθέμενο στράτευμα βρισκόταν υπό τη διοίκηση Γερμανού αξιωματικού. Έτσι το οχυρό παραδόθηκε μαζί με το βαρύ οπλισμό του στο Γερμανό αξιωματικό Τιλ. Στο Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο η γερμανική επίθεση εκδηλώθηκε στις 05.15 της 6ης Απριλίου. Ακολούθησαν τρεις ολόκληρες ημέρες φονικών μαχών και σφοδρών αεροπορικών βομβαρδισμών όπου του Οχυρό του Ρούπελ δεν έπεσε. Στις 5 το απόγευμα της 9ης Απριλίου έφτασαν εκεί Γερμανοί αγγελιοφόροι για να γνωστοποιήσουν την συνθηκολόγηση και να ζητήσουν την παράδοση του οχυρού. Ο διοικητής του, Ταγματάρχης Γεώργιος Δουράτσος απάντησε ότι τα οχυρά δεν παραδίδονται αλλά καταλαμβάνονται και ότι θα συνεχίσει τον αγώνα στερούμενος άλλων διαταγών. Ο αγγελιοφόρος διαβεβαίωσε ότι δεν επρόκειτο για απάτη και όρισε συνάντηση για την 6:00 της επόμενης 10/4. Το οχυρό επικοινώνησε με τη Μεραρχία όπου κοινοποίησε την συνθηκολόγηση. Η αντίδραση των ανδρών του οχυρού ήταν ότι ο αγώνας έπρεπε να συνεχιστή. Την επομένη 10 Απριλίου 1941 έλαβε χώρα η παράδοση του οχυρού. Τα γερμανικά τμήματα «μας εσεβάσθησαν και μας ετίμησαν», σύμφωνα με την έκθεση Πλευράκη. Έξω από το οχυρό ήταν παραταγμένο γερμανικό τμήμα και απέδωσαν τιμές.

Ο εντεταλμένος για την παραλαβή του οχυρού Γερμανός αξιωματικός συνεχάρη τον διοικητή του, Ταγματάρχη Γεώργιο Δουράτσο, μεταβιβάζοντας, παράλληλα, τα συγχαρητήρια και το θαυμασμό των ανωτέρων του. Τόνισε, μάλιστα, ότι για τους Γερμανούς αποτελούσε τιμή και υπερηφάνεια ότι είχαν ως αντίπαλο έναν τόσον ηρωικό στρατό.

Η αυτοθυσία του λοχαγού Κυριακίδη

Το κατεστραμμένο από τα γερμανικά στούκας κανόνι του λοχαγού Αλέξανδρου Κυριακίδη καθηλώνει τον επισκέπτη στο οχυρό Ρούπελ. Ο λοχαγός στις κρίσιμες μάχες του Απριλίου του 1941 γνώριζε πολύ καλά πως σε περίπτωση που καταλαμβανόταν από τους Γερμανούς, θα κατέρρεε η άμυνα και οι Ναζί θα έμπαιναν στην Ελλάδα… δια περιπάτου.

Στις 7 Απριλίου η πυροβολαρχία του λοχαγού δρούσε προς ενίσχυση των μαχητών στο ύψωμα Καρακιτόκ της περιοχής του οχυρού. Ξαφνικά εμφανίστηκαν Στούκας για την υποστήριξη γερμανικών δυνάμεων. Οι στρατιώτες που τον πλαισίωναν του ζήτησαν να σταματήσουν να «ρίχνουν» προκειμένου να μη γίνουν αντιληπτοί. Εκείνος, ωστόσο, τους απάντησε πως «δεν είναι δυνατόν τώρα που όλοι μάχονται, εκείνοι να σταματήσουν και να εγκαταλείψουν». Λίγα λεπτά αργότερα η πυροβολαρχία του λοχαγού Κυριακίδη έγινε αντιληπτή από τα αεροσκάφη της λουτφάφε τα οποία στη συνέχεια ισοπέδωσαν τη θέση του λοχαγού.

Τον Απρίλιο του 2001 έπειτα από έρευνα για την ανεύρεση των οστών των πεσόντων της πυροβολαρχίας του Κυριακίδη, σε βάθος 3,5 μέτρων βρέθηκαν τα όστα, προσωπικά αντικείμενα των τεσσάρων στρατιωτών αλλά και το κατεστραμμένο κανόνι. Δείτε όλα τα θέματα του Weekend