Ο Πολωνός στρατιώτης που μπήκε εθελοντικά στην κόλαση του Άουσβιτς

Πριν από 75 χρόνια, στις 19 Σεπτεμβρίου του 1940, ο Πολωνός στρατιώτης Witold Pilecki, συνελήφθη από Γερμανούς στρατιώτες στη Βαρσοβία και εστάλη στο στρατόπεδο συγκέντρωσης του Άουσβιτς. Ήταν οι αρχές του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου και ήταν ως επί το πλείστον άγνωστες οι φρικαλεότητες που συντελούνταν στο εν λόγω κολαστήριο – μέχρι που ο Pilecki εστάλη σε αυτό και είδε με τα μάτια του όλα όσα συνέβαιναν. Σύμφωνα με το Vice, ο 40χρονος τότε Pilecki ήταν κατάσκοπος οπότε αυτό ακριβώς ήταν η αποστολή του: να γνωρίσει από πρώτο χέρι τι γινόταν στο Άουσβιτς, να οργανώσει την αντίσταση μέσα στο πιο τρομακτικό σύμβολο του Ολοκαυτώματος, να δίνει πληροφορίες στους Συμμάχους και να καταγράψει τις φοβερές πράξεις που έκαναν άνθρωποι σε βάρος άλλων ανθρώπων, καθώς γινόταν μάρτυρας μιας από τις πιο συγκλονιστικές και αποτρόπαιες περιόδους της Ιστορίας.

Την άφιξή του εκεί την περιέγραφε ως κάτι απόκοσμο: «αποχαιρέτησα όλα όσα γνώριζα για τον πλανήτη αυτό μέχρι εκείνη τη στιγμή, μπήκα σε κάτι που δεν φαινόταν να ανήκει σε αυτόν τον κόσμο». Από τη πρώτη στιγμή του έγινε απολύτως σαφής ο πραγματικός λόγος ύπαρξης του Άουσβιτς: είχε σχεδιαστεί για να σκοτώνει. «Μαζί με άλλους τουλάχιστον εκατό ανθρώπους έφτασα στο μπάνιο. Παραδώσαμε ό,τι είχαμε σε τσάντες. Μας ξύρισαν το κεφάλι και το σώμα και μας ψέκασαν με κρύο νερό. Έφαγα μια γροθιά στο σαγόνι, έφτυσα δύο δόντια κι άρχισα να αιμορραγώ. Από εκείνη τη στιγμή γίναμε αριθμοί: εγώ ήμουν το 4859», τόνιζε σε μία από τις πρώτες αναφορές του.  

Ήταν ακόμα μικροί οι αριθμοί σε ένα στρατόπεδο που, ένα χρόνο αργότερα, θα «στέγαζε» 15.000 ανθρώπους, σημειώνει το δίκτυο NPR. Ένα από τα πρώτα σημάδια σχετικά με τον πραγματικό σκοπό του Άουσβιτς ήταν η δίαιτα των κρατούμενων, εξηγεί ο Alex Storozynski, πρόεδρος του Ιδρύματος Kosciuszko. «Οι ποσότητες φαγητού ήταν υπολογισμένες με τέτοιο τρόπο ώστε οι κρατούμενοι να ζήσουν έξι εβδομάδες», τονίζει. Αξιοποιώντας το γεγονός πως του είχαν ανατεθεί καταναγκαστικά έργα έξω από το στρατόπεδο, κατάφερνε να φτάνουν οι αναφορές του στα χέρια των Πολωνών αξιωματούχων κι έγινε ο πρώτος άνθρωπος που πληροφόρησε τους Συμμάχους για τις φρικτές συνθήκες κράτησης και τις αγριότητες που διέπραττε το ναζιστικό καθεστώς. Όσο περνούσαν οι ημέρες, οι περιγραφές του γίνονταν ολοένα πιο τρομακτικές: «Περισσότεροι από χίλιοι άνθρωποι την ημέρα εξοντώνονταν με δηλητηριώδη αέρια. Τα πτώματα αποτεφρώνονταν στα νέα κρεματόρια», περιγράφει στο βιβλίο του «The Auschwitz Volunteer: Beyond Bravery». Μέχρι οι Ναζί να αρχίσουν να συγκεντρώνουν μαζικά τους εβραϊκούς πληθυσμούς της Ευρώπης και να τους στέλνουν σε στρατόπεδα θανάτου όπως το Άουσβιτς, οι αναφορές του Pilecki ήταν πολύ τρομακτικές για να γίνουν πιστευτές. «Στο στρατό υπήρχε πολλή δυσπιστία σχετικά με τις φρικαλεότητες», εξηγεί ο Storozynski. «Φούρνοι, θάλαμοι αερίων, θανάσιμες ενέσεις… δεν τον πίστευαν, νόμιζαν πως υπερβάλλει», προσθέτει.

Η παραμονή του εκεί γινόταν όλο και πιο επικίνδυνη και δύσκολη κι έτσι ο Pilecki αποφάσισε να πάρει το ρίσκο της απόδρασης. Τη νύχτα της 26ης Απριλίου του 1943, ύστερα από περίπου 2,5 χρόνια στο Άουσβιτς, ο Pilecki απέδρασε μαζί με άλλους δύο κρατούμενους, τους Jan Redzej και Edward Ciesielski, από την πίσω πόρτα αρτοποιείου. Η απόδρασή τους περιγράφεται στο Vice ως εξής: «Ο Redzej είχε ήδη χρησιμοποιήσει φρέσκο ψωμί για να φτιάξει ένα εκμαγείο της βίδας που συγκρατούσε το λουκέτο της πόρτας και είχαν φτιάξει το σωστό κλειδί για να την ανοίξουν. Κάτω από τη φόρμα της φυλακής οι Pilecki και Ciesielski φορούσαν πολιτικά ρούχα. Είχαν μαζί τους και καπνό για να ρίξουν πίσω τους ώστε να μην ακολουθήσουν τα ίχνη τους τα σκυλιά». «Ακούγαμε πίσω μας πυροβολισμούς, δεν ξέρω να πω πόσο γρήγορα τρέχαμε, ήταν σαν με τα χέρια μας να σκίζουμε τον αέρα», περιέγραφε ο ίδιος. Μετά την απόδρασή του ο Pilecki επέστρεψε στον στρατό και την οικογένειά του…

Σύμφωνα με το Business Insider, το 1945 ανέλαβε να συγκεντρώσει πληροφορίες για τους Σοβιετικούς για λογαριασμό της Πολωνίας και τελικά πιάστηκε από το πολωνικό κομμουνιστικό καθεστώς. Ύστερα από δίκη κρίθηκε ένοχος για κατασκοπεία και εκτελέστηκε στις 25 Μαΐου του 1948 στη φυλακή Mokotow της Βαρσοβίας. Όπως γράφουν οι New York Times, βασανίστηκε πριν από τη δίκη του αλλά κράτησε την αξιοπρέπειά του. Το μόνο επιχείρημα που επικαλέστηκε στο δικαστήριο για την υπεράσπισή του ήταν πως έκανε το καθήκον του. Σύμφωνα με το NPR, υπάρχει μια εξήγηση για το γεγονός πως η ιστορία του δεν είναι γνωστή στο ευρύ κοινό: μετά τον πόλεμο «το κομμουνιστικό καθεστώς της Πολωνίας λογόκρινε κάθε αναφορά του ονόματός του στα κρατικά αρχεία, απαγόρευση που παρέμεινε σε ισχύ έως την πτώση του τείχους του Βερολίνου».  

Είναι εντυπωσιακό παράλληλα πως το βιβλίο του μεταφράστηκε και κυκλοφόρησε στα αγγλικά μόλις το 2012 και στα γαλλικά πέρσι. Ακόμα και στην Πολωνία κυκλοφόρησε μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου. Σύμφωνα με τους μεταφραστές του βιβλίου του στα γαλλικά, ο Pilecki ήταν ένα πρόσωπο «που ενοχλούσε» τόσο τους Συμμάχους, που για μεγάλο χρονικό διάστημα προσποιούνταν πως δεν γνώριζαν τι συνέβαινε στα στρατόπεδα συγκέντρωσης, αλλά και για τους Κομμουνιστές που ήταν υπεύθυνοι για τον θάνατό του το 1948. «Στην κομμουνιστική Πολωνία απαγορευόταν να αναφερθεί το όνομά του ενώ στα παιδιά του απαγορεύτηκε η πρόσβαση στην ανώτερη εκπαίδευση», λένε σε συνέντευξή τους στο Vice οι Urszula Hyzy και Patrick Godfard…

• Δείτε εδώ το ξεχωριστό ρεπορτάζ-οδοιπορικό του newsbeast.gr στο Άουσβιτς.

Δείτε όλα τα θέματα του Weekend