Έργα τέχνης που λογοκρίθηκαν

Η τέχνη συχνά διχάζει, γίνεται αντικείμενο διαφωνιών και κριτικής. Και αυτό εξαιτίας της υποκειμενικής της φύσης. Είτε βλέπουμε έναν πίνακα είτε ένα γλυπτό πάντα το μάτι θα λάβει διαφορετικά μηνύματα και το τι θέλει να πει ο καλλιτέχνης θα ερμηνευτεί με βάση διαφορετικές προοπτικές. Η απεικόνιση του γυμνού είναι στην κορυφή της λίστας της λογοκρισίας. Αν αποτελεί έμπνευση ενός κλασικού καλλιτέχνη συνήθως γίνεται αποδεκτό, αν το προσεγγίσει ένας μοντέρνος καλλιτέχνης θα δεχτεί τα πυρά των κριτικών. Πού μπαίνει η διαχωριστική γραμμή; Πότε η τέχνη μετατρέπεται από αντικείμενο σκέψης σε κάτι τελείως απεχθές και ενοχλητικό; Ποιος έχει το δικαίωμα να χαρακτηρίζει κάτι ως τέχνη και άλλος ως σκουπίδι; Αν η τέχνη μιμείται τη ζωή τότε γιατί η κοινωνία αντιδρά όταν ο καλλιτέχνης παρουσιάζει την ωμή πλευρά της; Κανείς δεν θα βρει μία απάντηση σε όλα αυτά τα ερωτήματα. Στα έργα τέχνης που ακολουθούν οι δημιουργοί τους λογοκρίθηκαν τόσο που τελικά τα έργα αποκαθηλώθηκαν. Το αν το τελικό αποτέλεσμα ήταν δίκαιο είναι και αυτό υποκειμενικό, όπως και η θέαση των έργων τέχνης.

Τα μπρούτζινα του νότιου Μπρονξ, John Ahearn

Ο γλύπτης John Ahearn έφτιαξε το 1980 τρία μπρούτζινα αγάλματα, που αναπαριστούσαν Αφροαμερικανούς του Μπρονξ, με στόχο μέσα από την απλότητα να προσφέρει σε όλους λίγη από την αύρα και την καθημερινότητα της πόλης που ζούσε. Ο Αφροαμερικανός Raymond μαζί με το πιτ μπουλ του, η Daleesha με τα πατίνια της και ο Corey με το κασετόφωνό του και την μπάλα του μπάσκετ ανά χείρας ζούσαν στο νότιο Μπρονξ και τοποθετήθηκαν από το δημιουργό τους πάνω σε βάθρα, θέλοντας να τους παρουσιάσει ως τους προστάτες της πόλης. Αυτής της πόλης που επικρατούσε η φτώχεια, τα ναρκωτικά, το AIDS και η βία. Όταν του ζητήθηκε από τις Αρχές να διακοσμήσει ένα μέρος της πόλης σκέφτηκε ότι θα ήταν ενδιαφέρον ή ακριβές να τιμήσει αυτούς τους ανθρώπους που δυσκολεύονταν να επιβιώσουν. Ήθελε η αστυνομία να τους ξέρει και οι κάτοικοι να έχουν τροφή για σκέψη. Ο Raymond στα 33 του μπαινόβγαινε στις φυλακές, ο 24χρονος Corey ήταν μέσα και έξω από την παρανομία και η 14χρονη Daleesha ήταν παιδί του δρόμου, μαθήτρια γυμνασίου, που άλλοτε πήγαινε στο σχολείο και άλλοτε όχι. Όταν όμως έγιναν τα αποκαλυπτήρια του έργου μια διαμάχη για τις φυλετικές διακρίσεις ξέσπασε. Κάποιοι κατηγόρησαν τον Ahearn ότι έφτιαξε στερεοτυπικά τους Αφροαμερικανούς σαν κακοποιά στοιχεία και κάποιοι αμφισβήτησαν το δικαίωμά του να φτιάξει έγχρωμα αγάλματα. Ενοχλημένος από τις αντιδράσεις που προκλήθηκαν ο καλλιτέχνης αυτολογοκρίθηκε και αποκαθήλωσε ο ίδιος τα έργα του.

Ο πίνακας και το γλυπτό που ακύρωσαν ένα ολόκληρο φεστιβάλ

To 13o Διεθνές Φεστιβάλ Τέχνης στην πόλη Aubagne της νότιας Γαλλίας ακυρώθηκε και ο διευθυντής του παραιτήθηκε όταν η δημοτική αρχή της πόλης λογόκρινε δύο έργα. Το ένα ήταν ο πίνακας «L’ amour» της Marie Morel και το δεύτερο ήταν ένα κινούμενο γλυπτό, του Demin, που παρίστανε μια γυναίκα να γεννά. Ο δήμαρχος της πόλης Gerard Gazey χαρακτήρισε τα έργα πορνογραφικά και απαίτησε να κατέβουν, αν και πίσω από αυτή την κίνηση οι κακές γλώσσες έλεγαν ότι τα βαθύτερα αίτια ήταν οι πολιτικές διαφορές του με τους καλλιτέχνες. «Ο θόρυβος που προκλήθηκε ήταν αποτέλεσμα της στάσης του δημάρχου, που υπαγορεύτηκε από μια κακή πολιτική στρατηγική. Καλό θα ήταν να αναλάβει τις ευθύνες του και αν δεν μπορεί να το πράξει, να παραιτηθεί» είπε ο Demin. «Παρατηρώ ότι τα έργα της ερωτικής τέχνης γίνονται όλο και πιο συχνά αντικείμενο λογοκρισίας. Εξαιτίας της διαρκούς κοινωνικής επιτήρησης, γινόμαστε ένας κόσμος όπου οι ελευθερίες μας περιορίζονται» είπε η Morel.

Οι τοιχογραφίες του Blu που μαύρισαν

Ο ιταλός Blu είναι ένας από τους γνωστότερους street artists στο Βερολίνο. Τα έργα του όμως προκαλούν τις περισσότερες φορές έχθρες και λογοκρισία και αποκαθηλώνονται. To Museum of Contemporary Art (ΜΟCA) της Νέας Υόρκης τού ανέθεσε να κάνει μια τοιχογραφία για την έκθεση «Art in the Street». Και επειδή ο Blu είναι γνωστός για την ωμή καταγραφή της πραγματικότητας έφτιαξε φέρετρα καλυμμένα με δολάρια. Στόχος του να κάνει αναφορά στους νεκρούς αμερικανούς στρατιώτες. Η πρόκληση θεωρήθηκε μεγάλη από τους υπεύθυνους του μουσείου, μιας και στην περιοχή υπάρχει στρατιωτικό νοσοκομείο αλλά και μνημείο πεσόντων. Έτσι η τοιχογραφία σβήστηκε και τελικά το έργο έγινε στο Λος Άντζελες. Την ίδια τύχη είχαν και δύο τοιχογραφίες του στο Βερολίνο το 2007-2008, μόνο που αυτή τη φορά τις έσβησε ο ίδιος ο καλλιτέχνης. Στο πρώτο ένας γιάπης φοράει μια χρυσή αλυσίδα, που ενώνει δυο ρολόγια στα χέρια και στο δεύτερο δυο αδέρφια ταυτόχρονα βγάζουν τις μάσκες. Ένα σχόλιο για το παρελθόν της πόλης όταν την χώριζε το τείχος, ενώ στο παρόν το κεφάλαιο… καραδοκεί. Το μαύρισμα των έργων θεωρήθηκε δουλειά του δήμου του Βερολίνου, αλλά αποδείχτηκε ότι τελικά το έκανε ο ίδιος ο Blu. Στην περιοχή θα κατασκευαζόταν ένα συγκρότημα κατοικιών και η θέα στο έργο του Blu θα εκτόξευε τις τιμές στα ύψη. Ο καλλιτέχνης προτίμησε να καταστρέψει τα έργα από το να δώσει την ευκαιρία να βγάλουν κάποιοι χρήματα από αυτό. Ας μην ξεχνάμε ότι ο Blu έχει ζωγραφίσει και την πρόσοψη ενός εγκαταλελειμμένου κτιρίου στη Ρώμη και το αφιέρωσε στον δολοφονημένο Αλέξη Γρηγορόπουλο.

Χαλαρά χείλη, βυθισμένα καράβια, Peter Langenbach

Όταν το χιούμορ μετατρέπεται σε τέχνη τότε παίρνει τη μορφή του Μπιλ Κλίντον και της Μόνικα Λεβίνσκι μέσα σε μια… μπανιέρα. Αυτό ήταν το δημιούργημα του Peter Langenbach, η έκθεση του οποίου απαγορεύτηκε στο Σακραμέντο. Ο γυμνός Κλίντον μέσα στην μπανιέρα καπνίζει το πούρο του και η Μόνικα προσπαθεί να κρατήσει το κεφάλι της έξω από το νερό, μια αστεία απόδοση που παραπέμπει στο σκάνδαλο και στο είδος της σχέσης που διατηρούσαν, με τον αξέχαστο σε όλους λεκέ στο φόρεμά της. Το έργο φτιάχτηκε από ανακυκλωμένα υλικά και λογοκρίθηκε ως «προσβλητικό για ορισμένους ανθρώπους και ακατάλληλο για παιδιά». «Με ξάφνιασε η απαγόρευσή του. Ξεκάθαρα κάποιοι προσβλήθηκαν από την κατάσταση, από το πραγματικό γεγονός. Αλλά αυτό είναι πολιτική σάτιρα» λέει ο καλλιτέχνης.

Ο σταυρός και το πέος, Τιερί ντε Κορντιέ

Το Δεκέμβριο του 2003 ξέσπασε σάλος στην Αθήνα εξαιτίας της έκθεσης Outlook και του πίνακα του βέλγου καλλιτέχνη Τιερί ντε Κορντιέ, που απεικόνιζε ένα μεγάλο σταυρό και ένα πέος. Το Διοικητικό Συμβούλιο του Οργανισμού Προβολής ζήτησε την απόσυρση του έργου και για το θέμα o εισαγγελέας είχε ζητήσει προκαταρκτική έρευνα ο εισαγγελέας. «Πιστεύω ότι δεν είναι εύκολο να καταλάβει κανείς τη δουλειά μου βλέποντας μόνο ένα τόσο μικρό τμήμα της. Δουλεύω πολλά χρόνια με το θέμα της σεξουαλικότητας του Χριστού. Δεν είμαι τόσο αφελής ή ηλίθιος ώστε να μην καταλαβαίνω ότι ορισμένοι άνθρωποι μπορεί να βρουν το έργο μου βλάσφημο. Στο κάτω κάτω ονομάζω τη σειρά αυτή “Dry Sin” (“Στεγνή αμαρτία”). Στα γαλλικά η έκφραση αυτή είναι “péché sec” και πρόκειται για έκφραση καναδική που σημαίνει ακριβώς “βλασφημία”. Είχα σκεφτεί ότι το έργο μπορεί να προσβάλει ορισμένους χριστιανούς […]. Πρόκειται για μια δύσκολη εικόνα και ξέρω ότι αυτή τη στιγμή σημειώνεται μια τεράστια αναβίωση του σκοταδισμού. Το μόνο στο οποίο δεν θέλω να εμπλακώ είναι μια φτηνή πολεμική. H φτηνή πολεμική είναι το μόνο που φοβάμαι. Πιστεύω ότι οι περισσότεροι που μιλούν για αυτό το ζήτημα δεν θα προσπαθήσουν καν να θέσουν το έργο σε ένα πλαίσιο»» είχε πει ο δημιουργός του έργου.

Οι γίγαντες της Κλαυθμώνος που λογοκρίθηκαν

Δώδεκα χρόνια μετά την έκθεση Outlook έρχεται άλλη μια απαγόρευση έργου στην Αθήνα. Η Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών του Ιδρύματος Ωνάση αναγκάστηκε να διακόψει την προβολή του έργου «Stills» του Kris Verdonck, που εντάσσεται στο Fast Forward Festival 2, μετά από καταγγελίες ενός ιερωμένου που περνούσε από την πλατεία Κλαυθμώνος. Το έργο έδειχνε γυμνούς γίγαντες που είχαν εγκλωβιστεί σε ασφυκτικά περιβάλλοντα και προβάλλονταν σε τοίχους κτιρίων στην περιοχή. «Ας αναλογιστεί ο καθένας μας τι είναι χυδαίο, τι θα έπρεπε να μας ενοχλεί πιο πολύ: η εικόνα γυμνών ανθρώπων που προβάλλονται σε έναν τοίχο πάρκινγκ της πλατείας Κλαυθμώνος ή η καθημερινότητα εξαθλιωμένων ανθρώπων που ζουν στην κάτω μεριά της πλατείας […] Είναι καιρός πια να συζητήσουμε για την ελευθερία της καλλιτεχνικής έκφρασης στον δημόσιο χώρο» ανέφερε χαρακτηριστικά στην ανακοίνωσή της η Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών. Δείτε όλα τα θέματα του Weekend