Πώς ένας κλέφτης, ζητιάνος και άστεγος, έγινε επιτυχημένος επιχειρηματίας

Ο ήρωας αυτής της ιστορίας γεννιέται σε μια φτωχογειτονιά του Λονδίνου το 1946. Σε ηλικία μόλις πέντε ετών μένει άστεγος, ενώ δύο χρόνια αργότερα μεταφέρεται σε ορφανοτροφείο. Έφηβος πια, ξανά στους δρόμους, κλέφτης, ζητιάνος, ρατσιστής, μπαινοβγαίνει στις φυλακές. Ο ίδιος αυτός άνθρωπος είναι πλέον ένας πετυχημένος επιχειρηματίας με στόχο της ζωής του την αντιμετώπιση της φτώχειας και την παροχή ουσιαστικής βοήθειας στους αστέγους. Θυμίζει μυθιστόρημα, όμως πρόκειται για την πραγματική ζωή του Τζον Μπερντ, ο οποίος θεωρείται σήμερα ένας από τους πρωτοπόρους του χώρου της κοινωνικής καινοτομίας και της κοινωνικής επιχειρηματικότητας. Το The Big Issue που κυκλοφόρησε το 1991 στη Βρετανία, θεωρείται η «ναυαρχίδα» των περιοδικών δρόμου, αποτελώντας έναν πολύτιμο οδηγό και για την ελληνική «Σχεδία». Στο απόγειό του, το The Big Issue έφτασε να πουλάει πάνω από 350.000 αντίτυπα ανά έκδοση.

Φτώχεια και παραβατικότητα

Ο Τζον Μπερντ έζησε τα πρώτα χρόνια της ζωής του, αμέσως μετά τη λήξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, με τα τρία του αδέρφια και τους γονείς του σε μια φτωχογειτονιά στο Νότινγκ Χιλ. Ο προτεστάντης πατέρας του παντρεύτηκε την ιρλανδή καθολική μητέρα του. Οι γονείς έπιναν, τσακώνονταν και παραμελούσαν τα παιδιά τους. «Ήταν ένα απαίσιο μέρος να μεγαλώνεις παιδιά… ποντίκια, βρωμιά, μία τουαλέτα ανά 12 οικογένειες. Ήταν πραγματικά μια απαίσια είσοδος στη ζωή», θυμάται ο Μπερντ. Όταν ο Τζον θα γίνει πέντε ετών, η οικογένεια Μπερντ θα μείνει άστεγη, αφού δεν έχει καταβάλλει τα ενοίκια του σπιτιού όπου διαμένει. Δύο χρόνια αργότερα, οι γονείς θα χωρίσουν και τα παιδιά θα μεταφερθούν σε ένα καθολικό ορφανοτροφείο στο βόρειο Λονδίνο. Έπειτα από τρία χρόνια, ο Μπερντ θα βγει και θα αρχίσει αμέσως τις κλοπές. Μέχρι την ηλικία των 14 ετών θα παραμείνει σε κέντρο κράτησης ανηλίκων. Μισό χρόνο αργότερα, αποβάλλεται από το σχολείο. «Ήμουν μεγάλος μπελάς. Δεν δεχόμουν την εξουσία, ήμουν ρατσιστής – η μητέρα και ο πατέρας μου είχαν κάνει καλή δουλειά στο να με διδάξουν να μισώ τους πάντες… μαύρους, εβραίους, ακόμη και τους Άγγλους». Από τους δρόμους, πίσω ξανά στις φυλακές ανηλίκων για απάτες. Τότε όμως θα συμβεί κάτι ξεχωριστό για εκείνον: ένας φύλακας θα τον μάθει να διαβάζει και να γράφει. Θα επιστρέψει στο σχολείο, όπου επιτέλους θα λάβει κάποια εκπαίδευση και θα αρχίσει να ζωγραφίζει. Προς μεγάλη έκπληξη της μητέρας του, που φοβάται ότι ο γιος της θα γίνει… ομοφυλόφιλος, σε ηλικία 18 χρονών, αποφασίζει να γραφτεί σε σχολή καλών τεχνών. Την ίδια περίοδο, όμως, θα αφήσει έγκυο μια κοπέλα και θα την παντρευτεί, με αποτέλεσμα να εγκαταλείψει τις σπουδές του. Τα πάρε δώσε με την αστυνομία συνεχίζονται και για να αποφύγει τη σύλληψη, στα 21 του χρόνια, διαφεύγει στο Παρίσι. Κάπου εκεί αρχίζει το ιδεολογικό του ταξίδι. Ο καθολικός, με τις έντονα ρατσιστικές απόψεις, επηρεάζεται από τους νέους του φίλους και έρχεται σε επαφή με τον μαρξισμό. Επιστρέφοντας στο Λονδίνο, θα γίνει μέλος ενός επαναστατικού κόμματος, η ζωή του όμως θα παραμείνει σχετικά ίδια. «Από καθολικός κλέφτης που ήμουν, έγινα μαρξιστής κλέφτης», θα πει ο ίδιος πολύ αργότερα σε συνεντεύξεις του. Ζούσε με ψεύτικα ονόματα και έδινε ψεύτικες διευθύνσεις για να αποφύγει την αστυνομία. Τα ταραχώδη χρόνια θα τελειώσουν όταν θα ξαναπαντρευτεί και θα πιάσει μια σταθερή δουλειά ως τυπογράφος, την οποία βεβαίως καταφέρνει να εξασφαλίσει λέγοντας ψέματα για τα προσόντα του. Από τις αρχές της δεκαετίας του ‘70 και στη διάρκεια του ’80 καταφέρνει να κερδίζει ένα αξιοπρεπές εισόδημα, διευθύνοντας τη δική του επιχείρηση. Ήταν η εποχή που το The Big Issue ήρθε να αλλάξει ξανά ριζικά τη ζωή του. Ήταν μια ιδέα του πολυεκατομμυριούχου των Body Shop Γκόρντον Ρόντικ, ο οποίος και χρηματοδότησε το φιλόδοξο εγχείρημα. Οι δυο τους είχαν γνωριστεί πολλά χρόνια πριν σε μια παμπ του Εδιμβούργου, όταν ο Μπερντ προσπαθούσε να αποφύγει μία ακόμη σύλληψη.

The Big Issue, η εναλλακτική στην ελεημοσύνη

«Επρόκειτο πάντα για αυτόν που δίνει και ποτέ για αυτόν που λαμβάνει. Οι άνθρωποι νομίζουν ότι κάνουν το σωστό όταν δίνουν χρήματα σε έναν άστεγο. Δεν το κάνουν όμως. Του δίνουν έναν λόγο να παραμείνει στο δρόμο. Η ελεημοσύνη δεν βγάζει τον άνθρωπο από τη φτώχεια. Και ακόμη κι αν οι πωλητές συνεχίζουν να παίρνουν ναρκωτικά, τουλάχιστον δεν χρειάζεται να διαρρήξουν ένα σπίτι για να τα αγοράσουν», έχει δηλώσει ο Μπερντ. Από την κυκλοφορία του το 1991, το The Big Issue έχει βοηθήσει χιλιάδες ανθρώπους να επανακτήσουν τον έλεγχο της ζωής του. Το περιοδικό πωλείται από άστεγους και μακροχρόνια ανέργους. «Εργάζονται, δεν ζητιανεύουν», αναφέρεται χαρακτηριστικά στην ιστοσελίδα του περιοδικού. Σήμερα, περίπου 2.000 άτομα σε όλη τη Βρετανία απασχολούνται ως πωλητές και κάθε εβδομάδα κυκλοφορούν περίπου 100.000 αντίτυπα του περιοδικού. Όλοι οι πωλητές εκπαιδεύονται, υπογράφουν κώδικα δεοντολογίας και μπορούν να εντοπιστούν από κονκάρδες που έχουν τη φωτογραφία τους και τον αριθμό του πωλητή.

Οι υπεύθυνοι του The Big Issue κάνουν λόγο για μια προσπάθεια περιορισμού της εξάρτησης των ανθρώπων αυτών από την ελεημοσύνη και παροχής μιας εναλλακτικής στην επαιτεία. «Και δεν σταματούμε εκεί», αναφέρουν. «Η εξασφάλιση ενός εισοδήματος είναι το πρώτο βήμα του ταξιδιού μακριά από τη φτώχεια και το φιλανθρωπικό The Big Issue Foundation υπάρχει για να παρέχει στήριξη και υπηρεσίες στους πωλητές». Ως μια επιχειρηματική λύση σε ένα κοινωνικό πρόβλημα, το The Big Issue έχει αποτελέσει έμπνευση και για άλλα περιοδικά δρόμου σε περισσότερες από 120 χώρες, αποτελώντας τον ηγέτη μια «αυτοβοηθούμενης» επανάστασης, σημειώνεται στην ιστοσελίδα του.

Επιχειρηματίας και οικογενειάρχης

Σήμερα ο Μπερντ είναι ένας ευτυχισμένος οικογενειάρχης και πετυχημένος επιχειρηματίας. Μιλώντας για τα παιδιά του, σημειώνει: «Δεν τους κρύβω τίποτα και γνωρίζουν ότι έχουν χρέος να προσπαθήσουν να βελτιώσουν τα πράγματα». Μετά τους άστεγους, επόμενος στόχος του επιχειρηματία ήταν η αλλαγή της πολιτικής που προκαλεί τη φτώχεια. Πριν από μερικά χρόνια έβαλε υποψηφιότητα για δήμαρχος του Λονδίνου, με κυρίαρχο σύνθημά του την αλλαγή του συστήματος κοινωνικής ασφάλισης ή «κοινωνικής ανασφάλειας», όπως το αποκαλεί ο ίδιος. «Με ικανοποιεί το να επισημαίνω πράγματα γιατί ήμουν ένας από αυτούς και τώρα είμαι ένας από εμάς. Αλλά το να είσαι μέρος του προβλήματος αποτελούσε πάντα μέρος της λύσης. Δεν είναι ότι έχω ως στόχο να με βλέπουν ως έναν καταδεκτικό, αξιαγάπητο γεροπαράξενο. Θέλω να με βλέπουν ως επιθετικό απέναντι στη φτώχεια». Δείτε όλα τα θέματα του Weekend