Υπόγεια πόλη – Άνθρωποι που ζουν κάτω από τη γη για να γλιτώσουν από τη ζέστη

Στον μακρύ δρόμο προς την κεντρική Αυστραλία, 848 χιλιόμετρα βόρεια από τις παράκτιες πεδιάδες της Αδελαΐδας, υπάρχουν διάσπαρτες αινιγματικές αμμώδεις πυραμίδες, σαν μυρμηγκοφωλιές. Γύρω τους, το τοπίο είναι εντελώς έρημο – μια ατελείωτη έκταση σκόνης με κάποιους λίγους θάμνους. Ανά κάποια μέτρα μπορεί κανείς να παρατηρήσει ορισμένους λευκούς σωλήνες που βγαίνουν από το έδαφος.

Πρόκειται για τα πρώτα σημάδια του Coober Pedy, μιας πόλης, γνωστή και για την εξόρυξη οπαλίου, με πληθυσμό περίπου 2.500 κατοίκων, οι περισσότεροι εκ των οποίων ζουν κάτω από το έδαφος. Συγκεκριμένα το 60% του πληθυσμού, όπως αναφέρει το BBC, κατοικεί σε υπόγεια σπίτια και αυτοί οι λευκοί σωλήνες δεν είναι παρά ο εξαερισμός αυτών των σπιτιών.

Ενδεχομένως για τη χειμερινή περίοδο αυτός ο τρόπος ζωής να φαντάζει κάπως εκκεντρικός. Όμως τους καλοκαιρινούς μήνες αποτελεί έναν απαραίτητο τρόπο επιβίωσης. Μια καλοκαιρινή ημέρα στο Coober Pedy η θερμοκρασία αγγίζει συχνά τους 50 βαθμούς κελσίου.

Κάποτε η υπόγεια πόλη του Coober Pedy χαρακτηριζόταν ως ένα παγκόσμιο φαινόμενο για τη σύγχρονη εποχή. Σήμερα αποτελεί απλώς ένα πρότυπο για πολλές περιοχές του κόσμου. Για παράδειγμα τον Ιούλιο, στην Chongquing, στη νοτιοδυτική Κίνα, αποφασίστηκε υπόγεια καταφύγια για αεροπορικές επιδρομές, τα οποία κατασκευάστηκαν κατά τη διάρκεια του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου, να χρησιμοποιηθούν από τους πολίτες ώστε να προστατευτούν από μια τελείως διαφορετική απειλή από τα ιαπωνικά βομβαρδιστικά: Έναν 10ημερο κύμα καύσωνα. Άλλοι κατέφυγαν σε υπόγεια εστιατόρια, γνωστά και ως «cave hotpot» , τα οποία είναι δημοφιλή στην πόλη.

Καθώς οι επιστήμονες προβλέπουν πως οι καύσωνες θα γίνουν πιο σφοδροί και πιο συχνοί τα επόμενα χρόνια, φαίνεται πως ο κόσμος έχει να διδαχθεί πολλά από τους κατοίκους του Coober Pedy.

Όπως αναφέρει το BBC, ανά τους αιώνες και σε διάφορες περιοχές του κόσμου, για παράδειγμα στο Derinkuyu στην Καπαδοκία, η υπόγεια διαβίωση βοηθούσε τους κατοίκους της περιοχής να αντιμετωπίσουν το ηπειρωτικό κλίμα, το οποίο είχε μεγάλες εναλλαγές από την ακραία ζέστη και τη ξηρασία του καλοκαιριού, στο ψύχος και τα χιόνια του χειμώνα. Οι θερμοκρασίες κυμαίνονται από πολύ κάτω από το μηδέν τους χειμερινούς μήνες έως πολύ πάνω από τους 30 βαθμούς κελσίου. Αντίθετα υπογείως η θερμοκρασία παραμένει, ανεξαρτήτως εποχής, κατά μέσο όρο στους 13 βαθμούς κελσίου.

Οι φήμες θέλουν την υπόγεια πόλη στην Καπαδοκία να αποκαλύφθηκε με αφορμή την απόδραση μερικών κοτόπουλων. Το 1963, ένας άνδρας έψαχνε σπιθαμή προς σπιθαμή το υπόγειο του σπιτιού εξαιτίας της συχνής μυστηριώδους εξαφάνισης των πουλερικών του. Από την έρευνά του διαπίστωσε πως στον τοίχο είχε ανοίξει μια τρύπα. Θέλοντας να ακολουθήσει το δρόμο για να δει που πήγαιναν τα πουλερικά του, αποκάλυψε έναν μεγάλο υπόγειο λαβύρινθο. Τα οικόσιτά του είχαν ανακαλύψει μια από τις πολλές εισόδους της χαμένης πόλης Derinkuyu.

Το Derinkuyu είναι μόνο μια από τις εκατοντάδες υπόγειες πόλεις, οι οποίες πιστεύεται πως είχαν χτιστεί περίπου στον 8^ο αιώνα π.Χ. και κατοικήθηκαν για μεγάλο χρονικό διάστημα. Είχαν φρεάτια εξαερισμού, πηγάδια, στάβλους, εκκλησίες, αποθήκες και ένα τεράστιο δίκτυο υπόγειων κατοικιών. Το μέγεθός τους διπλασιάστηκε ως καταφύγιο έκτακτης ανάγκης για έως και 20.000 άτομα, σε περίπτωση εισβολής.

Ακόμη και σήμερα, τα τεχνητά σπήλαια που έχουν δημιουργηθεί είναι γνωστά για την παθητική ψύξη του. Πρόκειται για μια τεχνική που προβλέπει κάποιες σχεδιαστικές επιλογές για τον περιορισμό της απώλειας θερμότητας αντί της κατανάλωσης ενέργειας για τη μείωση ή την αύξηση της θερμοκρασίας. Στην Καππαδοκία, οι αρχές στοές και τα υπόγεια περάσματα, είναι γεμάτα με χιλιάδες τόνους πατάτες, λεμόνια, λάχανα και άλλα προϊόντα που διαφορετικά θα έπρεπε να ψύχονται. Τα τεχνητά σπήλαια είναι πλέον τόσο δημοφιλή που διαρκώς χτίζονται καινούργια.  

Αν κάποιος δει το κέντρο του Coober Pedy από την επιφάνεια θα διαπιστώσει πως είναι απαίσια άδειο. Ελάχιστα κτίρια σε μεγάλες αποστάσεις, μερικά εστιατόρια, μπαρ, σούπερ μάρκετ και βενζινάδικα. Όμως κάτω από το έδαφος όλα εξηγούνται. Καθώς μπαίνεις στα υπόγεια περάσματα τα σπίτια αποκαλύπτονται σταδιακά.

Τα υπόγεια κτίρια πρέπει να έχουν βάθος τουλάχιστον τεσσάρων μέτρων για να αποφευχθεί η κατάρρευση της οροφής τους. Επίσης σε αυτό το βάθος επιτυγχάνεται μια περιβαλλοντική γαλήνη με τη θερμοκρασία να μην ξεπερνάει ποτέ τους 23 βαθμούς κελσίου. Ακόμη και τον χειμώνα τα υπόγεια σπίτια έχουν μια τέλεια θερμοκρασία δωματίου, 24 ώρες την ημέρα, 365 ημέρες το χρόνο. Ενεργειακά η Coober Pedy καλύπτει το 70% των αναγκών των κατοίκων με αιολική και ηλιακή ενέργεια, ενώ ένα υπόγειο σπίτι, τριών υπνοδωματίων, πωλείται περίπου έναντι 25.000 ευρώ.

Το μεγάλο ερώτημα είναι εάν θα μπορούσαν να υπόγεια σπίτια να βοηθήσουν τους ανθρώπους να αντιμετωπίσουν τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγές σε κάθε μέρος του πλανήτη; Είναι γεγονός πως το Coober Pedy, μια περιοχή εξόρυξης οπάλιου, έχει κάποια μοναδικά πλεονεκτήματα. Πρώτα από όλα είναι το είδος των πετρωμάτων του υπέδαφούς του, που είναι ταυτόχρονα αρκετά μαλακό εάν χρειαστεί να ανοίξει κάποιος μια σήραγγα, αλλά και δομικά σταθερό λόγω του ψαμμίτη.

Στην πραγματικότητα, η κατασκευή σήραγγας στο Coober Pedy είναι τόσο απλή, που πολλοί ντόπιοι ζουν σε περίτεχνες, πολυτελείς κατοικίες , με υπόγειες πισίνες, αίθουσες παιχνιδιών, μεγάλα μπάνια και σαλόνια υψηλών προδιαγραφών. Επίσης οι κάτοικοι έχουν και τα τυχερά τους. Όταν ξεκινάς μια επέκταση μπορεί να κερδίσεις πολλά χρήματα. Ένας άνδρας κατά τη διάρκεια μιας επέκτασης του σπιτιού του για τη δημιουργία ενός μπάνιου, ανακάλυψε ένα μεγάλο πετράδι οπάλιου αξίας περίπου 950.000 ευρώ.

Ωστόσο, όπως αναφέρει το BBC, τα κατορθώματα στο Cooper Pedy δεν θα ήταν παντού δυνατά. Μια σημαντική πρόκληση για οποιαδήποτε υπόγεια κατασκευή είναι η υγρασία. Από τις πολλές βραχώδεις κατοικίες που έχουν κατοικηθεί από ανθρώπους, η πλειονότητα βρίσκεται σε ξηρές περιοχές – από τους πύργους και τους τοίχους που είναι χτισμένοι στους βράχους στο Mesa Verde στο Κολοράντο, μέχρι τους περίτεχνους ναούς, τάφους και παλατιών στην Πέτρα της Ιορδανίας. Σήμερα, ένα από τα τελευταία κατοικημένα σε βράχο χωριά στον κόσμο είναι το Kandovan, στους πρόποδες του όρους Sahand στο Ιράν. Η περιοχή δέχεται μόλις 11 χιλιοστά (0,43 ίντσες) βροχοπτώσεων κάθε μήνα κατά μέσο όρο καθ’ όλη τη διάρκεια του καλοκαιριού.

Από την άλλη πλευρά, η κατασκευή υπόγειας πόλης σε πιο υγρές περιοχές είναι εμφανώς δύσκολη. Για να αδιαβροχοποιηθούν οι αρχικές υπόγειες σήραγγες του Λονδίνου, οι οποίες κατασκευάστηκαν τον 19ο αιώνα , χρειάστηκαν σε πολλά στρώματα τούβλου και μια επίστρωση πίσσας. Αλλά ακόμα και με αυτές τις προφυλάξεις, εξακολουθούν να υπάρχουν τακτικές αναφορές μούχλας και διαρροής. Το ίδιο πρόβλημα μαστίζει υπόγεια, αποθήκες και χώρους στάθμευσης σε περιοχές με υψηλή βροχόπτωση σε όλο τον κόσμο.