Το αλπικό lifestyle το αποθεώνει. Οι διεθνείς jetsetters το ξεχωρίζουν και το εντάσσουν ανελλιπώς στις χειμερινές εξορμήσεις τους. Ο πρωτοπόρος του χειμερινού τουρισμού είναι ένα από τα πιο κοσμοπολίτικα μέρη στον κόσμο.
Σε υψόμετρο περίπου 1.800 μέτρων, το φόντο του ξακουστού St Moritz, στην Ελβετία, είναι πραγματικά εκθαμβωτικό. Εξαιρετικό κλίμα με φόντο τις λίμνες της περιοχής και τις χιονοσκεπείς κορυφές των Άλπεων, αυτή είναι η ταυτότητα του διάσημου χειμερινού θερέτρου που έχει δύο φορές φιλοξενήσει χειμερινούς Ολυμπιακούς Αγώνες αλλά και πολλές άλλες διεθνείς διοργανώσεις. Πολυτελή ξενοδοχεία υποδέχονται την «αφρόκρεμα» των rich and famous σε τοπίο ξεχωριστής ομορφιάς και ατμόσφαιρα κοσμοπολίτικη. Κι όμως, αυτό το must των χειμερινών αποδράσεων της crème de la crème ξεκίνησε ως καλοκαιρινός προορισμός.
Στην ανάδειξή του σε αυτό που σήμερα γνωρίζουμε συνέβαλε μια ομάδα Βρετανών αριστοκρατών, που παραθέριζαν στην περιοχή, κι ένας ευρηματικός ξενοδόχος. Ένα μουντό απόγευμα του Σεπτεμβρίου του 1864, οι επιφανείς παραθεριστές χαλάρωναν γύρω από τη φωτιά του ξενοδοχείου Engadiner Kulm Hotel και προσπαθούσαν να βγάλουν από το μυαλό τους πως θα έπρεπε να επιστρέψουν στον ομιχλώδη χειμώνα του Λονδίνου. Ήταν η στιγμή που ο ξενοδόχος Johannes Badrutt ερμήνευσε ως μια «χρυσή ευκαιρία» για να βάλει ένα στοίχημα.
«Έρχεστε εδώ για διακοπές το καλοκαίρι» τους είπε ενώ απολάμβαναν ένα μπουκάλι εκλεκτό κόκκινο κρασί. «Γιατί να μην απολαμβάνετε τα βουνά όλο τον χρόνο; Ο χειμώνας είναι εδώ τόσο ευχάριστος που τις καλές μέρες δεν χρειάζεσαι ούτε μπουφάν». Γοητευμένοι από την προοπτική των ανέφελων ουρανών με φόντο τις βουνοκορφές, οι Βρετανοί αποδέχθηκαν την πρόκληση.
Μέχρι εκείνη τη στιγμή, το St Moritz ήταν ένας ταπεινός προορισμός για πεζοπορία, που «άνθιζε» για δύο μήνες, τον Ιούλιο και τον Αύγουστο. Αν όμως δεν επαληθευόταν η πρόβλεψη του Badrutt για τις εκπληκτικές χειμωνιάτικες μέρες, ο ίδιος θα πλήρωνε για το ταξίδι τους και τη διαμονή τους. Ήταν μια κατάσταση win-win.
Έτσι, έφτασε ο Δεκέμβριος και περί τα μέσα του η ομάδα των Βρετανών επέστρεψε στην Ελβετία. Φτάνοντας στο St Moritz, τους υποδέχθηκε ένας πεντακάθαρος ουρανός, ζέστη που τους έκανε να ιδρώνουν κι ο Badrutt χαμογελαστός, χωρίς μπουφάν και με σηκωμένα τα μανίκια του πουκαμίσου του. Ο ξενοδόχος κέρδισε το στοίχημα και οι Βρετανοί όχι μόνο έμειναν στο St Moritz ως τον Μάρτιο -και πλήρωσαν για τη διαμονή τους, φυσικά- αλλά επιστρέφοντας στη χώρα τους μοιράστηκαν με πολλούς συμπατριώτες τους την πληροφορία για το εξαιρετικό κλίμα του ελβετικού χωριού τον χειμώνα: ξηρό και ηλιόλουστο με αρκετή χιονόπτωση. Ο τουρισμός όλων των εποχών είχε μόλις αρχίσει στις Άλπεις και το St Moritz είχε αναγεννηθεί.
«Κάποιοι νομίζουν πως πρόκειται για θρύλο, είναι όμως όλα πραγματικά» εξηγεί στο BBC ο Richard Leuenberger, γενικός διευθυντής του πεντάστερου Badrutt’s Palace. Το ξενοδοχείο άνοιξε από τον γιο του Johannes Badrutt Caspar το 1896, για να αξιοποιήσει ακόμα περισσότερο τα οφέλη από το επιτυχημένο «τζογάρισμα» του πατέρα του- και να ανεβάσει την πολυτέλεια σε νέα επίπεδα. «Πριν από όλα αυτά δεν υπήρχαν και πολλοί λόγοι για να έρθει κανείς στο St Moritz και γενικά τα ελβετικά βουνά, τον χειμώνα. Υπήρχε ζήτηση για το καλοκαίρι αλλά τον χειμώνα… τον χειμώνα ήταν καταπληκτικά!».
Το πρώτο ταξιδιωτικό γραφείο στην Ελβετία άνοιξε τον ίδιο χρόνο που μπήκε και το περίφημο στοίχημα και υπάρχουν ιστορίες για τον αγγλικανό ιερέα Alfred Strettell, ο οποίος έφτασε στο St Moritz το 1861 και επιστρέφοντας στη Βρετανία δεν παρέλειψε να διαφημίσει το μέρος ως χειμερινό προορισμό με ανοιχτές επιστολές του σε βρετανικές εφημερίδες. Παράλληλα, είχαν αρχίσει να ανθίζουν κι άλλα θέρετρα στα καντόνια Graubünden και Bern, καθώς οι κλινικές στο Νταβός αλλά και τα τις περιοχές Arosa, Leysin και Grindelwald εξελίσσονταν σε χειμερινούς χώρους φιλοξενίας ασθενών με φυματίωση και αναπνευστικές ασθένειες.
Ωστόσο αυτό που έκανε ο Badrutt ήταν να κάνει τα ελβετικά βουνά προσβάσιμα με τρόπο που κανείς άλλος δεν είχε πετύχει στο παρελθόν. Για να μπορέσει να αποσβέσει την επένδυση που είχε κάνει στο Engadiner Kulm, έπρεπε να μπορεί να το λειτουργεί όλο τον χρόνο. Έτσι άνοιξε τον δρόμο για χειμερινή παγοπίστα αλλά και τουρνουά κέρλινγκ που διεξάγονταν με πέτρες φερμένες από τους πρώτους Σκοτσέζους επισκέπτες. Μέχρι τη δεκαετία του 1880, ο αριθμός των αγγλόφωνων επισκεπτών είχε αυξηθεί τόσο πολύ που η τοπική εφημερίδα Engadine Express & Alpine Post κυκλοφορούσε εξ ολοκλήρου στα αγγλικά. Ο Badrutt ήταν ένας πρωτοπόρος.
«Πριν από εκείνον υπήρχαν μόνο 75 κλίνες στο χωριό» εξηγεί ο Leuenberger. «Χάρη στον Badrutt ο αριθμός αυτός εκτινάχθηκε στις 2.000 σε διάστημα τεσσάρων δεκαετιών.
«Η ιδέα του χειμερινού τουρισμού γεννήθηκε εδώ» τονίζει ο ιστορικός και ξεναγός John Webster, που μελέτησε το St Moritz για 27 χρόνια και γνωρίζει λεπτομερώς την ιστορία του μέρους αλλά και το παρασκήνιό της. «Από τα τέλη του 19ου αιώνα, η εξέλιξη και η επιρροή του ήταν ασταμάτητη. Το St Moritz πρωτοπόρησε σε ένα σωρό πράγματα». Μεταξύ αυτών ήταν ο πρώτος ηλεκτρικός φωτισμός, οικιακός και στους δρόμους, που λειτούργησαν στο Engadiner Kulm το 1879. Την ίδια χρονιά ο Badrutt σύστησε στις Άλπεις τις τουαλέτες, όπως τις ξέρουμε σήμερα, και κατασκεύασε την πρώτη υδροηλεκτρική μονάδα στην Ελβετία.
Παράλληλα, τα χειμερινά σπορ έβρισκαν την -περίοπτη- θέση τους. Το πρώτο τουρνουά κέρλινγκ στην Ευρώπη έγινε στην παγωμένη λίμνη St Moritz – όπου σήμερα διοργανώνονται ιπποδρομίες και τουρνουά πόλο με άλογα στον πάγο και κρίκετ στον πάγο. Έως το 1882 είχαν διεξαχθεί τα πρώτα ευρωπαϊκά πρωταθλήματα παγοδρομιών και το 1890 έγινε η πρώτη κούρσα με έλκηθρο. Κι όλα αυτά, δεκαετίες πριν το downhill ή το slalom skiing γίνει «της μόδας» στις τάξεις του τζετ σετ.
Η ιστορία του St Moritz είναι, κατά κάποιο τρόπο, και μια ιστορία κοινωνικής μεταμόρφωσης. «Οι νεόπλουτοι είχαν την ευκαιρία να συναναστραφούν για πρώτη φορά με την αριστοκρατία» εξηγεί ο Webster. «Το σκηνικό των συναντήσεων αυτών ήταν, την περίοδο εκείνη, τα ξενοδοχεία-παλάτια της περιοχής».
Εκεί διάσημοι σταρ του Χόλιγουντ, όπως ο Γκρέγκορι Πεκ, συμμετείχε στον φημισμένο αγώνα με έλκηθρα Cresta Run – με τον φανατικό του αθλήματος Έρολ Φλιν να υποστηρίζει πως ο Πεκ δεν τερμάτισε ποτέ. Η Όντρεϊ Χέμπορν έπινε το τσάι της στην Confiserie Hanselmann της λαμπερής Via Maistra.
Με την πλούσια ιστορία του να περιλαμβάνει ακόμα και θρυλικά πάρτι με θαλάσσιους λέοντες και ελέφαντες, που μεταφέρονταν επί τούτου στο Badrutt’s Palace, το θέρετρο πετυχαίνει εξαιρετικές επιδόσεις και στο σημερινό σκληρό ανταγωνισμό. Στο «παιχνίδι» συμμετέχουν πια και νέοι παράγοντες, όπως η πόλη Andermatt που βγήκε από την αφάνεια χάρη στον δισεκατομμυριούχο Αιγύπτιο Samih Sawiris το 2013, αλλά και το Bürgenstock, το μέγα-ξενοδοχείο και σπα που άνοιξε πάνω από τη λίμνη Λουκέρνη τον Ιούλιο.
Υπάρχει όμως κάτι που κανένα θέρετρο, ούτε καν οι παραδοσιακοί «αντίπαλοι» του St Moritz, το Γκστάαντ και το Ζερμάτ, δεν έχει: το κλίμα της περιοχής Engadine, στην οποία βρίσκεται. Το περήφανο σλόγκαν του για «300 ημέρες ηλιοφάνειας τον χρόνο» δεν είναι μόνο αλήθεια αλλά και μια παραπομπή στο παρελθόν. Ο Johannes Badrutt προφανώς δεν υπάρχει πια αλλά η επιρροή του παραμένει ολοζώντανη.
