Στο κέντρο της Μυροβόλου νήσου και σε απόσταση 12 χλμ. από τη Χώρα της Χίου, συναντάται το ιστορικό μοναστήρι της Νέας Μονής.
Χτισμένο σε υψόμετρο 670 μέτρων -η διαδρομή κατά την ανάβαση προσφέρει υπέροχη θέα- από το 1990 αποτελεί Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO, ενώ πρόκειται για ένα από τα τρία σωζόμενα μέχρι σήμερα μοναστικά συγκροτήματα, δείγματα της αρχιτεκτονικής της Βυζαντινής περιόδου στην Ελλάδα.
Η μονή, που χρονολογείται από το 1042 μ. Χ., είναι γνωστή παγκοσμίως για τα εξαιρετικής τέχνης ψηφιδωτά της. Σύμφωνα με την παράδοση, η παλαιά μονή δημιουργήθηκε στο σημείο όπου τρεις μοναχοί ανακάλυψαν την θαυματουργή εικόνα της Παναγίας, ανάμεσα στα κλαδιά μιας άφλεκτης μυρτιάς, ενώ το σημερινό μοναστήρι ανεγέρθηκε μετά από εντολή του αυτοκράτορα Κωνσταντίνου Θ’ Μονομάχου, της συζύγου του, Ζωής, και της αδερφής της Θεοδώρας.
Πρόκειται για ένα από τα πλουσιότερα και επιφανέστερα μοναστήρια όλου του Αιγαίου, χάρη στα προνόμια που παραχώρησε ο ιδρυτής του, τα οποία διατηρήθηκαν και από τους διαδόχους βυζαντινούς αυτοκράτορες.
Κατά την διάρκεια της ιστορίας του, το φημισμένο χιώτικο μοναστήρι υπέστη αρκετές δοκιμασίες -από πυρπολήσεις και λεηλατήσεις μέχρι καταστροφές από το μεγάλο σεισμό του 1881 που στιγμάτισε το νησί.
Από τα πιο αξιοσημείωτα μέρη της μονής το καθολικό, που είναι αφιερωμένο στην Παναγία και είναι στολισμένο με ψηφιδωτό του 11ου αιώνα, ένα εξαιρετικό δείγμα της αισθητικής έκφρασης της εποχής. Στη Νέα Μονή λειτουργεί, επίσης, μουσειακός χώρος όπου φιλοξενούνται μεταβυζαντινές εικόνες, εκκλησιαστικά κεντήματα, έργα υφαντικής και αργυροχοΐας.
