Όταν η πρώιμη τεχνολογία του τηλέγραφου έβαλε σκοπό να αλλάξει την ανθρώπινη επικοινωνία, ήταν ένας και μόνο ένας άνθρωπος που συνειδητοποίησε από την πρώτη στιγμή ότι η εφεύρεση θα μπορούσε να μεταμορφώσει τον τρόπο μετάδοσης των ειδήσεων, καθώς πλέον τα νέα δεν ήθελαν μέρες ή ακόμα και εβδομάδες για να φτάσουν στις τέσσερις γωνιές της Γης!
Ο λόγος για τον γερμανοεβραίο δημοσιογράφο, ανταποκριτή και επιχειρηματία τελικά Πάουλ Γιούλιους Ρόιτερ, ο οποίος ίδρυσε ένα πρώτα διεθνή πρακτορεία ειδήσεων για να εκμεταλλευτεί τη νέα τεχνολογία.
Το δικό του ειδησεογραφικό πρακτορείο, το φημισμένο σήμερα Reuters, είναι που εγκαινίασε τη μέθοδο της ακαριαίας μετάδοσης της πληροφορίας, συμβάλλοντας ίσως όσο κανείς στη γέννηση της κοινωνίας της πληροφορίας.
Κι έτσι ο νέος τρόπος ανθρώπινης επικοινωνίας έφερε πιο κοντά από ποτέ τον πλανήτη, αφήνοντας φυσικά παρακαταθήκη ένα από τα πλέον καινοτόμα και αξιοσέβαστα σήμερα ειδησεογραφικά δίκτυα της οικουμένης.
Κι όλα αυτά από έναν τύπο που δεν τον σταματούσε τίποτα, ακόμα και τα αναρίθμητα τεχνικά προβλήματα του τηλέγραφου της εποχής: ο Ρόιτερ γεφύρωνε τα κενά χιλιομέτρων στις τηλεγραφικές γραμμές των πόλεων χρησιμοποιώντας ακόμα και ταχυδρομικά περιστέρια, καθώς αυτά αποδείχτηκαν γρηγορότερα από όλα τα άλλα συμβατικά μέσα του καιρού του!
Πρώτα χρόνια
Ο Πάουλ Γιούλιους φον Ρόιτερ γεννιέται ως Ίσραελ Μπέερ Γιοσαφάτ στις 21 Ιουλίου 1816 στο Κάσελ της Γερμανίας ως γιος του ραβίνου της πόλης. Αφού ολοκλήρωσε τις σχολικές του υποχρεώσεις, έπιασε δουλειά ως ταμίας στην τράπεζα του θείου του στο Γκέτινγκεν της Γερμανίας, όπου οι ευτυχείς περιστάσεις τον έφεραν κοντά με κάποιον άγνωστο τότε Καρλ Φρίντριχ Γκάους!
Ο γνωστός φυσικός και μαθηματικός, καθηγητής στο τοπικό πανεπιστήμιο και πιονέρος των εφαρμοσμένων μαθηματικών και της ηλεκτρομαγνητικής θεωρίας, πειραματιζόταν εδώ και καιρό με τον ηλεκτρικό τηλέγραφο και τη μετάδοση σημάτων μέσω καλωδίων, κάτι που μάγεψε τον νεαρό ταμία, που βάλθηκε να μάθει τα πάντα για το νέο πειραματικό μέσο. Αμέσως σχεδόν άρχισε να οραματίζεται τους τρόπους με τους οποίους η πρώιμη εφεύρεση θα μπορούσε να βελτιώσει την ανθρώπινη επικοινωνία, μεταφέροντας τις ειδήσεις πιο γρήγορα στα πέρατα του κόσμου.
Τον Οκτώβριο του 1845, ο περιπετειώδης Πάουλ μετακόμισε στην Αγγλία, καθώς είχε εντωμεταξύ ερωτευτεί! Στις 16 Νοεμβρίου 1845 προσηλυτίστηκε στον χριστιανισμό, καθώς αυτός ήταν ο μόνος τρόπος για να μπορέσει να παντρευτεί την εκλεκτή της καρδιάς του. Πλέον υιοθέτησε το όνομα Πάουλ Γιούλιους Ρόιτερ, αν και στην Αγγλία θα γινόταν γνωστός ως Πολ Ρόιτερ.
Λίγες μέρες αργότερα, μπόρεσε να παντρευτεί την Ida Maria Elizabeth Clementine Magnus στη γερμανική πρεσβυτεριανή εκκλησία του Λονδίνου, με την οποία θα αποκτούσε αργότερα δύο παιδιά…
Γεφυρώνοντας το χάσμα
Ο Ρόιτερ επέστρεψε όμως σύντομα στη Γερμανία. Το 1847 θα τον βρει συνέταιρο σε βιβλιοπωλείο του Βερολίνου (Reuter and Stargardt) και από κει θα προσχωρήσει σε έναν μικρό εκδοτικό της πόλης. Ως εκδότης πλέον, θα δημοσιεύσει αρκετά εμπρηστικά πολιτικά κείμενα, που θα φέρουν τη μήνη της γερμανικής κυβέρνησης! Κάτω λοιπόν από την πίεση των Αρχών, αναγκάζεται να μετακομίσει στο Παρίσι μόλις τον επόμενο χρόνο.
Στη γαλλική πρωτεύουσα, ο Ρόιτερ θα δουλέψει ως μεταφραστής, μεταφράζοντας άρθρα εφημερίδων και περιοδικών και στέλνοντάς τα στον γερμανικό Τύπο, φιγουράροντας πια ως ανταποκριτής ειδήσεων. Το ειδησεογραφικό πρακτορείο όπου εργαζόταν όμως αναγκάστηκε να βάλει λουκέτο έπειτα από μερικούς μήνες, εξαιτίας των αυστηρών μέτρων που πήρε η γαλλική κυβέρνηση, και ο δημοσιογράφος ήταν για άλλη μια φορά άνεργος. Κανένα πρόβλημα, αφού βρήκε αμέσως δουλειά ως μεταφραστής σε άλλο παρισινό πρακτορείο ειδήσεων (το μετέπειτα AFP που θα γινόταν ο βασικός ανταγωνιστής του!).
Μέχρι το 1850, ο Ρόιτερ είχε ήδη επιστρέψει στη Γερμανία, κι αυτό για να ιδρύσει το δικό του ειδησεογραφικό δίκτυο στο Άαχεν της τότε Πρωσίας. Πρώτος σταθμός, η δραστική μείωση του χρόνου μετάδοσης των ειδήσεων! Αφού πειραματίστηκε με όλα τα συμβατικά μέσα της εποχής, κατέληξε τον Απρίλιο της ίδιας χρονιάς σε συμφωνία με τον Heinrich Geller για να χρησιμοποιήσει τα ταχυδρομικά περιστέρια του στην υπηρεσία της πληροφόρησης!
Ο Ρόιτερ έστελνε ήδη πληροφορίες και νέα της επικαιρότητας, οικονομικής κυρίως φύσεως, στο Βερολίνο μέσω της νεοσύστατης τηλεγραφικής γραμμής που συνέδεε τις δυο πόλεις, υπήρχε όμως ένα σημαντικό πρόβλημα: το κενό μήκους 122 χιλιομέτρων στις τηλεγραφικές γραμμές μεταξύ Άαχεν και Βρυξελλών, της πρωτεύουσας του Βελγίου και οικονομικού κέντρου της χώρας. Ο πολυμήχανος Ρόιτερ βρήκε έτσι τη χρυσή τομή: χρησιμοποίησε ταχυδρομικά περιστέρια μέχρι τον επικοινωνιακό κόμβο των Βρυξελλών για να μεταφέρουν τα χρηματιστηριακά νέα με ταχύτητα απείρως μεγαλύτερη από τα συμβατικά μέσα της εποχής, κάτι που ικανοποίησε τους συνδρομητές του, που δεν ήταν άλλοι από την οικονομική ελίτ (τραπεζίτες και χρηματιστές)!
Ο ταυτόχρονος συνδυασμός τηλέγραφου και ταχυδρομικών περιστεριών ήταν ό,τι πιο γρήγορο είχε δει ποτέ ο ευρωπαϊκός κόσμος στη μετάδοση των νέων, κάνοντας τον πολυμήχανο επιχειρηματία αιχμή του δόρατος στην κοινωνία της πληροφορίας! Τηλέγραφος και περιστέρια συνυπήρξαν για περισσότερο από έναν χρόνο, μέχρι να γεφυρωθεί δηλαδή το τηλεγραφικό χάσμα μεταξύ των δύο εθνών.
Επόμενος σταθμός, ο Ιούνιος του 1851, όταν ο Ρόιτερ μετακομίζει με τη φαμίλια του εκ νέου στο Λονδίνο και σύντομα αποκτά τη βρετανική υπηκοότητα. Στις 10 Οκτωβρίου 1851, ιδρύει μια τηλεγραφική υπηρεσία (Submarine Telegraph) που βρίσκεται εγκατεστημένη βολικά κοντά στο Χρηματιστήριο του Λονδίνου (οι τιμές των μετοχών ήταν ο ακρογωνιαίος λίθος κάθε πρακτορείου ειδήσεων της περιόδου).
Από τα νέα του γραφεία άρχισε να μεταδίδει τις χρηματιστηριακές αξίες από το Λονδίνο στο Παρίσι χρησιμοποιώντας τη νέα υποβρύχια τηλεγραφική σύνδεση Ντόβερ-Καλέ κάτω από τα Στενά της Μάγχης. Η επιτυχία της εταιρίας του ήταν αξιοσημείωτη, καθώς υπόγραψε συμβόλαιο με το Χρηματιστήριο του Λονδίνου για ενημέρωσή του σχετικά με τις τιμές μετοχών από την ηπειρωτική Ευρώπη, παίρνοντας ως αντάλλαγμα την πλήρη πρόσβαση στις τιμές του Λονδίνου, τις οποίες απέστελνε έτσι σε χρηματιστές στο Παρίσι. Αναγνωρίζοντας περαιτέρω την ανάγκη για ένα ειδησεογραφικό πρακτορείο με καινοτόμα λειτουργία, ο Ρόιτερ πέρασε τα επόμενα 7 χρόνια δουλεύοντας ολημερίς και ολονυχτίς για να χτίσει την εταιρία του και να προμοτάρει τις νέες υπηρεσίες που παρείχε στον ημερήσιο Τύπο.
Κι έτσι, εκεί που στην αρχή η δουλειά του παρέμενε περιορισμένη στη μετάδοση τηλεγραφημάτων, σύντομα κατάφερε να πείσει αρκετές λονδρέζικες εφημερίδες να εγγραφούν στην ειδησεογραφική του υπηρεσία, φιλοξενώντας έτσι στις σελίδες τους νέα από διάφορες γωνιές του κόσμου, που ερχόταν πια με αστραπιαία για τον καιρό ταχύτητα! Πρώτος μάλιστα πελάτης του Ρόιτερ ήταν οι «Times» του Λονδίνου και σύντομα ακολούθησαν όλες σχεδόν οι βρετανικές εφημερίδες, καθώς αναζητούσαν δημοσιογραφική ύλη για να γεμίσουν τις ολοένα και αυξανόμενες σελίδες τους, μετατρέποντας έτσι το μικρό τηλεγραφικό πρακτορείο Reuters σε αναπόσπαστο εργαλείο του βρετανικού Τύπου…
Διεθνής επιτυχία
Το πρακτορείο του Ρόιτερ απέκτησε προοδευτικά τη φήμη του κινητήριου μοχλού πίσω από την παγκόσμια ειδησεογραφία όταν μετέδωσε μια σειρά αποκλειστικών ειδήσεων! Το 1859, για παράδειγμα, μετέδωσε απόσπασμα από τον λόγο του Ναπολέοντος Γ’ πριν από την έναρξη του αυστρο-γαλλικού πολέμου στο Πεδεμόντιο της Ιταλίας. Με τις αποκλειστικές επιτυχίες στη φαρέτρα του, ο Ρόιτερ ήταν πια αιχμή του δόρατος των βρετανικών ειδήσεων και οι δημοσιογράφοι έπιναν νερό στο όνομά του. Κι έτσι βρέθηκε πριν καν το καταλάβει προστατευόμενος της βρετανικής κυβέρνησης, καθώς οι υπηρεσίες ενημέρωσης που παρείχε ήταν πρωτόγνωρες. Το 1861 θέλησε να τον γνωρίσει ακόμα και η βασίλισσα Βικτορία, με τον ίδιο τον πρωθυπουργό να τον παρουσιάζει στο παλάτι!
Στις 26 Απριλίου 1865, τηλεγράφημα του Reuters πληροφόρησε πρώτο και με διαφορά το ευρωπαϊκό ακροατήριο για τη δολοφονία του αμερικανού προέδρου Αβραάμ Λίνκολν.
Αργότερα την ίδια χρονιά, ο Ρόιτερ άνοιξε το πρώτο του παράρτημα εκτός ευρωπαϊκής ηπείρου και συγκεκριμένα στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, όντας τώρα ανώνυμη εταιρία (Reuter’s Telegram Company). Με τις διεθνείς πλέον υπηρεσίες του να του αποφέρουν φήμη, κύρος και πλούτο, ο Ρόιτερ έστρωσε το δικό του τηλεγραφικό δίκτυο κατά μήκος της Βόρειας Θάλασσας ώστε να φτάσει με δικά του μέσα στη Γερμανία και τη Γαλλία. Επόμενος σταθμός, η ανταπόκριση ειδήσεων στις ΗΠΑ! Μέχρι το 1872, το Reuters είχε αγγίξει την Άπω Ανατολή, ενώ δύο χρόνια αργότερα επεκτάθηκε και στις εσχατιές της Λατινικής Αμερικής. Το ειδησεογραφικό πρακτορείο ήταν πλέον παγκόσμιο.
Καθώς όμως ο κόσμος των διεθνών ειδήσεων επεκτεινόταν, ο Ρόιτερ βρέθηκε στη δίνη της μάχης με τους δύο μεγαλύτερους ανταγωνιστές του, το γαλλικό πρακτορείο Havas (το μετέπειτα Γαλλικό Πρακτορείο AFP) και το γερμανικό Wolff. Κι έτσι τις 17 Ιανουαρίου 1870, έπειτα από χρόνια σφοδρών επιχειρηματικών συγκρούσεων και αθέμιτου ανταγωνισμού, οι τρεις κολοσσοί ήρθαν σε συμφωνία μοιράζοντας τις ειδησεογραφικές γειτονιές του κόσμου: Reuters, Havas και Wolff είχαν πλέον αποκλειστικό έλεγχο των χωρών τους και μοίρασαν στα ίσα την υπόλοιπη πίτα του πλανήτη. Για τα επόμενα χρόνια, τα τρία πρακτορεία απολάμβαναν ένα είδος τριμερούς μονοπωλίου στο παγκόσμιο ειδησεογραφικό τοπίο.
Το 1871, ο Ρόιτερ πήρε τίτλο ευγενείας βαρόνου από τον δούκα του Σαξ-Κοβούργου και λίγο μετά τιμήθηκε με αντίστοιχο τίτλο και από τη Βρετανία, με το φον να φιγουράρει πλέον πριν από το επίθετό του. Είχε εντωμεταξύ μετατρέψει τη μιντιακή αυτοκρατορία του σε εταιρία εισηγμένη στο χρηματιστήριο και παρέμεινε στη θέση του διευθύνοντος συμβούλου μέχρι το 1878, όταν και αποσύρθηκε από την ενεργό δράση δίνοντας τον ρόλο του ισχυρού άντρα του Reuters στον γιο του Χέρμπερτ…
Προβλέποντας το μέλλον των ειδήσεων
Ακόμα και μετά τη συνταξιοδότησή του όμως ο Ρόιτερ παρέμεινε ενεργός στα ειδησεογραφικά πράγματα, την ίδια ώρα που το πρακτορείο του συνέχιζε να λειτουργεί και να ανθεί. Το 1883, το Reuter άρχισε να μεταδίδει παγκόσμια μηνύματα στις λονδρέζικες εφημερίδες με ένα νέο ηλεκτρικό σύστημα εκτύπωσης, καινοτομώντας για άλλη μια φορά στην ιστορία του.
Η καθάρια αίσθηση του πρωτεργάτη της επικοινωνίας για την έμφαση που έδινε στη σαφή, περιεκτική και έγκαιρη μετάδοση των ειδήσεων συνοψίζεται σε υπόμνημα που απέστειλε το 1883 στα παραρτήματα και τους ανταποκριτές του σε όλο τον κόσμο. Εκεί λοιπόν καλεί τους συνεργάτες του να περιλαμβάνουν στις ειδήσεις που μεταδίδουν «πυρκαγιές, εκρήξεις, πλημμύρες, σιδηροδρομικά ατυχήματα, καταστροφικές θύελλες, σεισμούς, ναυάγια που ακολουθούνται από απώλεια ζωής, ατυχήματα σε πολεμικά πλοία και ατμόπλοια, σοβαρές ταραχές στους δρόμους, κοινωνικές ταραχές που προκύπτουν από απεργίες, μονομαχίες και αυτοκτονίες σημαντικών προσώπων της κοινωνικής ή πολιτικής ζωής και δολοφονίες συγκλονιστικού ή αποτρόπαιου χαρακτήρα. Ζητείται τα γεγονότα να τηλεγραφούνται πρώτα με τη μέγιστη δυνατή ταχύτητα και να ακολουθούνται όσο το δυνατόν συντομότερα από περιγραφικές εκθέσεις, ανάλογες με τη σοβαρότητα του περιστατικού». Αυτή έμελλε να είναι η χάρτα πάνω στην οποία θα πατούσαν έκτοτε όλα τα ειδησεογραφικά πρακτορεία του πλανήτη!
Ο Πολ Ρόιτερ άφησε την τελευταία του πνοή στις 25 Φεβρουαρίου 1899 στην περίφημη Έπαυλη Ρόιτερ που διέθετε στη Νίκαια της Γαλλίας. Όσο για την παρακαταθήκη του, το ομώνυμο διεθνές πρακτορείο ειδήσεων, συνέχισε να μακροημερεύει και να πρωτοπορεί, όντας το πρώτο για παράδειγμα δίκτυο που χρησιμοποίησε τις συχνότητες των ερτζιανών για να αποστέλνει τις ειδήσεις σε ολόκληρο τον πλανήτη (1923)…
Δείτε όλα τα πρόσωπα που φιλοξενούνται στη στήλη «Πορτραίτα» του newsbeast.gr
