Ήταν το 1966 όταν παρακολουθούσε τον αγώνα του Παγκοσμίου Κυπέλλου μεταξύ Αγγλίας και Αργεντινής που συνέλαβε ο διαπρεπής διαιτητής την ιδέα της κίτρινης και κόκκινης κάρτας για να τηρούνται τα αθλητικά προσχήματα στη στρογγυλή θεά.

Στο παιχνίδι ήταν διαιτητής ένας Γερμανός, ο οποίος όταν αποφάσισε να αποβάλει έναν Αργεντίνο, ο παίκτης είτε δεν καταλάβαινε είτε έκανε ότι δεν καταλάβαινε τι του έλεγε ο ρέφερι!

Το επόμενο πρωί, ο Άστον σκεφτόταν ακόμα το κωμικοτραγικό περιστατικό την ώρα που οδηγούσε το αυτοκίνητό του, σαν κάθε άλλη μέρα. Και τότε σταμάτησε στο φανάρι! Αναρωτήθηκε λοιπόν αν η αποτελεσματικότητα των χρωματιστών σινιάλων του φαναριού θα μπορούσε να μεταφερθεί στην ποδοσφαιρική επικράτεια, ως τρόπος δηλαδή να αποκαλύπτεται ξεκάθαρα η βούληση του διαιτητή. Μα και βέβαια θα μπορούσε!

Κάτω από τις δικές του εισηγήσεις ως μέλος της τεχνικής επιτροπής της FIFA, ήταν που θα ενστερνιζόταν τελικά η Ομοσπονδία την πρότασή του, τόσο σε εθνικό όσο και διεθνές επίπεδο. Κι έτσι σήμερα κανείς δεν μπορεί να σκεφτεί την μπάλα χωρίς κόκκινες και κίτρινες κάρτες, όροι που έχουν υπερβεί εξάλλου τα ασφυκτικά πλαίσια του ποδοσφαίρου και έχουν γενικευτεί στην καθομιλουμένη.

Κι όλα αυτά «εφευρέθηκαν» από τον Κεν Άστον, τον φοβερό και τρομερό βρετανό διαιτητή που άφησε κολοσσιαίες συνεισφορές στο ποδόσφαιρο, κάνοντας τη διαιτησία μια τέχνη από μόνη της.

Ο διακεκριμένος διαιτητής, που εισηγήθηκε σημαντικές καινοτομίες στον τρόπο διεύθυνσης ενός ματς, έμεινε ταυτοχρόνως στην ποδοσφαιρική ιστορία και για έναν τελικό Παγκοσμίου Κυπέλλου που ο ίδιος χαρακτήρισε αργότερα ως «ανεξέλεγκτο»: μιλάμε για τη «Μάχη του Σαντιάγκο» του 1962 μεταξύ Χιλής και Ιταλίας!

Ώρα να δούμε λοιπόν τη συναρπαστική αθλητικά ζωή του κορυφαίου διαιτητή Κεν Άστον, του ανθρώπου που ισχυριζόταν πάντα ότι «οι άνθρωποι που δεν έχουν βουτηχτεί ποτέ στο καζάνι ενός ποδοσφαιρικού αγώνα δεν πρέπει να εκδίδουν ντιρεκτίβες»…

Πρώτα χρόνια



Ο Κένεθ Τζορτζ «Κεν» Άστον γεννιέται την 1η Σεπτεμβρίου 1915 στο Έσεξ της Αγγλίας μαγεμένος από την πρώτη ώρα της ζωής του με τη στρογγυλή θεά. Αφού ολοκλήρωσε τις σχολικές του υποχρεώσεις, σπούδασε παιδαγωγικά στην Αγγλία και σύντομα διορίστηκε δάσκαλος σε δημοτικό της γενέτειράς του.

Οι δάσκαλοι επιφορτίζονται συχνά στα σχολεία και με άλλους ρόλους και σε μια τέτοια ευτυχή συγκυρία δραστηριότητας εκτός τάξης ήταν που θα έβαζε τη σφυρίχτρα στο στόμα, διαιτητεύοντας σχολικό αγώνα. Είμαστε στα 1935 και ο νεαρότατος δάσκαλος, που είχε μόλις εισβάλει στο εκπαιδευτικό σύστημα της χώρας, ήταν έτοιμος να αναλάβει τον ρόλο που θα μετατρεπόταν σε πορεία ζωής!

Και βέβαια τα πιτσιρίκια που διαιτήτευε ήταν σαφώς πιο πειθαρχημένα και ήρεμα από τους ποδοσφαιριστές του Παγκοσμίου Κυπέλλου της Χιλής (1962) και της Αγγλίας (1966)! Ο Κεν Άστον δεν εγκατέλειψε ποτέ τα παιδιά αλλά και την Πρωτοβάθμια Εκπαίδευση, την οποία υπηρέτησε πιστά για 44 χρόνια, φθάνοντας τελικά στον βαθμό του σχολικού διευθυντή. Επιπροσθέτως, ήταν πάντα ο προπονητής των σχολικών ομάδων…

Καθοριστικές στιγμές

Ο Άστον απολάμβανε στα σίγουρα την ώρα που περνούσε στο κέντρο του γηπέδου κι έτσι το 1936 πέρασε τα τεστ και έγινε διαιτητής. Εγκαινίασε λοιπόν μια αργή και σταδιακή πορεία ανέλιξης στα διαιτητικά κλιμάκια, μέχρι να φτάσει να γίνει τελικά ένας από τους καλύτερους διαιτητές της δεκαετίες του 1960 (και πολλά πολλά ακόμα όπως θα δούμε). Όχι βέβαια χωρίς περιπέτειες…

Αφού ξεκίνησε την καριέρα του στο τοπικό πρωτάθλημα, ανέβηκε σταδιακά τις τάξεις της διαιτητικής ιεραρχίας, ως τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο τουλάχιστον, όταν στρατολογήθηκε και υπηρέτησε στο Βασιλικό Πυροβολικό, πριν μεταφερθεί στο Βρετανικό Σώμα της Ινδίας (1944).

Επιστρέφοντας από το μέτωπο το 1946 (αποστρατεύτηκε με τον βαθμό του αντισυνταγματάρχη), ήταν έτοιμος να εισάγει την πρώτη του καινοτομία ως ο πρώτος διαιτητής που φόρεσε ποτέ τη χαρακτηριστική μαύρη στολή με το λευκό περίγραμμα, που θα γινόταν κατόπιν κοινός τόπος για όλους τους διαιτητές της οικουμένης! Δεν θα σταματούσε όμως εκεί, καθώς μόλις την επόμενη χρονιά θα εγκαινίαζε τα κατακίτρινα σημαιάκια του επόπτη, αντικαθιστώντας τα μικρά σημαιάκια στα χρώματα της γηπεδούχου ομάδας! Κι αυτό για να φαίνονται λέει καλύτερα τα σήματα του επόπτη μέσα στο ομιχλώδες βρετανικό σκηνικό.

Το 1953 έγινε για πρώτη φορά διευθυντής στο σχολικό συγκρότημα που υπηρετούσε και ταυτοχρόνως διαιτήτευε πια σε αγώνες της μεγάλης κατηγορίας. Σταθερά καλός στις αποδόσεις του, διαιτήτευσε το 1960 τον τελικό του Κυπέλου Εθνών. Αν και η καλή του φήμη έμελλε να αλλάξει δραματικά, στον αγώνα που θα έμενε γνωστός ως Μάχη του Σαντιάγκο…

Η Μάχη του Σαντιάγκο

Ήταν στο Παγκόσμιο Κύπελλο του 1962 στα γήπεδα της Χιλής που η ατμόσφαιρα μύριζε μπαρούτι ήδη από το εναρκτήριο ματς. Ο Άστον διαιτήτευε τον παρθενικό αγώνα της διοργάνωσης μεταξύ της διοργανώτριας Χιλής και της Ελβετίας (3-1), έναν αγώνα που ολοκλήρωσε με άψογες επιδόσεις. Εντυπωσιασμένη από την απόδοσή του, η FIFA αποφασίζει να αντικαταστήσει τον διαιτητή του τελικού με το νέο φιντάνι της διαιτησίας, καθώς ο Βρετανός ήταν πια αρκετά έμπειρος και πάντοτε αξιόπιστος.

Ο Κεν δεν πανηγύρισε ακριβώς την απόφαση της διοργανώτριας αρχής κι αυτό γιατί είχε ήδη δει την ένταση που πλανιόταν στην ατμόσφαιρα. Οι εφημερίδες της χώρας άφηναν αιχμές ότι οι ιταλοί συνάδελφοί τους είχαν προβεί σε εμπρηστικές δηλώσεις που έθεταν εν αμφιβόλω τόσο την ομορφιά όσο και την ηθική των γυναικών της Χιλής και το ματς φορτίστηκε πολύ, μοιάζοντας πια με αγώνα τιμής. Κι έτσι το ποδόσφαιρο πέρασε σε δεύτερη μοίρα στη Μάχη του Σαντιάγκο, έναν αγώνα που ο εκφωνητής του ΒΒC, David Coleman, περιέγραψε ως «την πιο ανόητη, αποκρουστική, αηδιαστική και ατιμωτική επίδειξη ποδοσφαίρου στην ιστορία του αθλήματος»!

Στον επεισοδιακό τελικό χρειάστηκε 3 φορές η συνδρομή των ειδικών δυνάμεων της αστυνομίας για να βοηθήσουν τον διαιτητή να κάνει τη δουλειά του, αφού απαιτήθηκαν μόλις 8 λεπτά για να αποβληθεί ο πρώτος ιταλός παίκτης, ο οποίος αρνιόταν μάλιστα να βγει από τον αγωνιστικό χώρο με αποτέλεσμα να τον σύρουν οι αστυνομικοί. Λίγο αργότερα άλλος Ιταλός γρονθοκόπησε αντίπαλό του, αλλά δεν τιμωρήθηκε, με τα αντιαθλητικά φάουλ να συνεχίζονται εκατέρωθεν και να μετατρέπουν το γήπεδο σε ρινγκ. Άλλος ένας Ιταλός αποβλήθηκε τελικά αλλά κανείς Χιλιανός, παρά την αχαλίνωτη συμπεριφορά τους εντός γηπέδου, κι έτσι μετά το ματς όλα τα φώτα έπεσαν πάνω στον Άστον για τη συνολική διαιτησία του, αφού έμοιαζε αδιανόητο να έχει ολοκληρώσει το ματς η Χιλή χωρίς απώλειες, έπειτα από τα έξαλλα καμώματα των παικτών της.

«Δεν διαιτήτευα αγώνα ποδοσφαίρου», θα πει ο Άστον προς υπεράσπισή του, «λειτουργούσα ως αγωνοδίκης σε στρατιωτικά γυμνάσια»! Ο διαιτητής κατηγόρησε τους επόπτες του και την απειρία τους για τη φαινομενική εύνοια που έδειξε υπέρ της διοργανώτριας Χιλής, η οποία επιβλήθηκε τελικά της Σκουάντρα Ατζούρα με 2-0. Σύσσωμος σχεδόν ο αθλητικός Τύπος χαρακτήρισε τη συμπεριφορά του Άστον στο γήπεδο «εχθρική και προκλητική», ενώ δεν ήταν λίγοι αυτοί που τον ενοχοποίησαν για τη μετατροπή ενός ζωντανού ματς σε καυγά του δρόμου…

Η γέννηση των καρτών

Όσο αξιομνημόνευτη και σημαδιακή όμως κι αν ήταν η Μάχη του Σαντιάγκο για την καριέρα του Άστον, δεν ήταν παρά ψίχουλα στη διακεκριμένη διαιτητική του καριέρα! Αηδιασμένος από τον συγκεκριμένο τελικό, ο Κεν δεν θα διαιτήτευε ποτέ ξανά σε αγώνα Παγκοσμίου Κυπέλλου, λειτουργώντας στα επόμενα Μουντιάλ ως σύμβουλος διαιτησίας της FIFA (1966, 1970 και 1974).

Την επόμενη χρονιά σφύριξε πάντως το τελικό του αγγλικού Κυπέλλου στο Γουέμπλεϊ μεταξύ Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ και Λέστερ (3-1) και αποσύρθηκε από την ενεργό δράση, εξαιτίας τραυματισμού στον αχίλλειο τένοντα. Υπηρέτησε τότε ως μέλος της Διαιτητικής Επιτροπής της FIFA για 8 χρόνια (πρόεδρος στα 4 από αυτά).

Και ήταν ο νέος ρόλος του ως τεχνικός σύμβουλος της FIFA που θα γεννούσε τη χρήση της κίτρινης και κόκκινης κάρτας! Κι αυτό γιατί τον περίμενε στη γωνιά άλλος ένας επεισοδιακός αγώνας Παγκοσμίου Κυπέλλου, ο προημιτελικός του Μουντιάλ του 1966 μεταξύ της διοργανώτριας Αγγλίας και της Αργεντινής στο Γουέμπλεϊ. Ο Άστον, ως επικεφαλής των διεθνών διαιτητών της FIFA, έπρεπε να χρησιμοποιήσει όλη τη διπλωματία και την πειθώ του για να ηρεμήσει τον αρχηγό της Αργεντινής και να τον πείσει να βγει από το γήπεδο μετά την αποβολή του!

Το αμφιλεγόμενο ματς έμελλε να έχει ακόμα μεγαλύτερη επίδραση στο μυαλό του δαιμόνιου Άστον όταν ο αθλητικός Τύπος ανέφερε ότι ο διαιτητής είχε τιμωρήσει τα αδέλφια Τσάρλτον, τόσο τον Μπόμπι όσο και τον Τζακ, αν και ο διαιτητής ποτέ δεν το είχε ξεκαθαρίσει αυτό δημοσίως, κάτι που ανάγκασε τον τεχνικό της Εθνικής Αγγλίας, Αλφ Ράμσεϊ, να προσεγγίσει τη FIFA για τις αναγκαστικές διευκρινίσεις. Ο Άστον αποφάσισε να βρει λύση για να αποφεύγονται τέτοια προβλήματα στο μέλλον μια και καλή: «Καθώς οδηγούσα στην Kensington High Street, το φανάρι της κυκλοφορίας έγινε κόκκινο. Σκέφτηκα τότε: Κίτρινο – για χαλάρωσε, κόκκινο – είσαι εκτός»!

Αυτή ήταν η μεγαλύτερη συνεισφορά του Κεν Άστον, η εισήγησή του για την καθιέρωση της κίτρινης και της κόκκινης κάρτας δηλαδή για τον πειθαρχικό έλεγχο των ποδοσφαιριστών. Η πρόταση έγινε δεκτή από τη FIFA και εφαρμόστηκε για πρώτη φορά στο Παγκόσμιο Κύπελλο του Μεξικού το 1970. Ταυτοχρόνως, ο ίδιος θέλησε να ξεκαθαρίσει μια μακρά σειρά από ανακρίβειες και ασάφειες στη διοργάνωση των αγώνων και έβαλε πλώρη γι’ αυτά, ώστε να γίνονται ξεκάθαρες οι αποφάσεις των διαιτητών και να μη χρειάζεται να επικαλούνται κάθε φορά οι παίκτες τις μαντικές τους ικανότητες ώστε να καταλάβουν τι θέλει να τους πει ο ρέφερι (πόσο μάλλον όταν ήταν αλλόγλωσσος)!

Ο Άστον ήταν που εισηγήθηκε τη χρήση του αναπληρωματικού διαιτητή (ενός από τους επόπτες δηλαδή), κάτι που οδήγησε αργότερα στην υιοθέτηση του τέταρτου διαιτητή. Ταυτοχρόνως, εισήγαγε τη χρήση των πινακίδων αλλαγής το 1974 ώστε να είναι ξεκάθαρο ποιοι παίκτες μπαινοβγαίνουν στον αγωνιστικό χώρο, αλλά και ζήτησε η πίεση της μπάλας να καθοριστεί επ ακριβώς!

Από τις αποτυχημένες προτάσεις του, αυτές που δεν προκρίθηκαν δηλαδή από τη FIFA, ξεχωρίζει ο εναλλακτικός τρόπος του για το τέλος ενός ματς μετά την παράταση: πρότεινε δηλαδή να κερδίζει τον αγώνα η ομάδα με τα λιγότερα φάουλ και τις λιγότερες κάρτες! Η FIFA απέρριψε την πρόταση και υιοθέτησε τον θεσμό των πέναλτι…

Γεννημένος δάσκαλος

Θα υποτιμούσαμε σαφώς τις συνεισφορές του Άστον στο παγκόσμιο ποδόσφαιρο αν περιοριζόμασταν μόνο στις καινοτομίες που εισήγαγε στον αγωνιστικό χώρο. Κι αυτό γιατί ο διαιτητής ήταν ταυτοχρόνως και φωτισμένος δάσκαλος διαιτησίας, περνώντας τα αναντίρρητα χαρίσματά του σε τόσες γενιές νέων διαιτητών. Τόσο από το τιμόνι της διαιτησίας της FIFA όσο και μέσα από αναρίθμητους φορείς διαιτησίας, μεταλαμπάδευσε την εμπειρία και την τεχνογνωσία του στους επόμενους, παραμένοντας πάντα αξιοσέβαστος στην επικράτεια της στρογγυλής θεάς.

Μεταξύ 1980 και 2001, έβαλε σκοπό να μάθει στα Αμερικανάκια ποδόσφαιρο, με τις ΗΠΑ να αναγνωρίζουν τις πολύτιμες υπηρεσίες του για την προαγωγή του αθλήματος στη χώρα και να τον τιμούν εκτεταμένα. Κάτι που έκανε και η βασίλισσα της Αγγλίας, που τον έχρισε σερ το 1997!

Δεν άφησε όμως ποτέ την εξουσία του να επισκιάσει το άθλημα: «Το ποδόσφαιρο πρέπει να είναι ένα θεατρικό έργο με 22 παίκτες στη σκηνή και τον διαιτητή σκηνοθέτη. Δεν υπάρχει σενάριο, δεν υπάρχει πλοκή, δεν ξέρεις το τέλος, αλλά η βασική ιδέα είναι να προσφέρεις διασκέδαση», έλεγε για τη φιλοσοφία του, αν και δεν έμελλε να την τηρήσει κατά γράμμα, καθώς εκείνος κατάφερε συχνά-πυκνά να γίνει εκτός από σκηνοθέτης και αδιαφιλονίκητος πρωταγωνιστής!

Ο Κεν Άστον πέθανε στις 23 Οκτωβρίου 2001, σε ηλικία 86 ετών, αφήνοντας γερή κληρονομιά στο ποδόσφαιρο, καθώς πλέον οι θερμόαιμοι των αγωνιστικών χώρων αναγνωρίζονται και τιμωρούνται με τρόπο που τον καταλαβαίνουν όλοι, μέσα και έξω από το γήπεδο. Άφησε πίσω τη σύζυγο και τον γιο του…

Δείτε όλα τα πρόσωπα που φιλοξενούνται στη στήλη «Πορτραίτα» του newsbeast.gr