Ο Σαλαδίνος, ο σουλτάνος της Αιγύπτου και της Συρίας, είδε με καμάρι τους άντρες του να γκρεμίζουν τα τείχη της Ιερουσαλήμ και να εισβάλουν σε μια πόλη γεμάτη από χριστιανούς Σταυροφόρους.
Κάπου 88 χρόνια νωρίτερα, όταν οι ευρωπαίοι Σταυροφόροι είχαν καταλάβει την πόλη (1099 μ.Χ.), είχαν σφαγιάσει το μουσουλμανικό και εβραϊκό στοιχείο, αν και ο Σαλαντίν έμελλε να αποδειχθεί σαφώς πιο ιπποτικός, ελεήμονας και λιγότερο μισαλλόδοξος από τους χριστιανούς ιππότες: όταν οι στρατιές του ξεχύθηκαν στην πόλη, διέταξε να σεβαστούν τις ζωές του άμαχου χριστιανικού πληθυσμού, δίνοντας αμνηστία και ελεύθερη δίοδο σε όλους!
Σε μια εποχή λοιπόν που η Ευρώπη θεωρούσε ότι κατείχε το μονοπώλιο στον ιπποτισμό, αλλά και στη θεία χάρη, ο μεγάλος μουσουλμάνος στρατιωτικός και πολιτικός ηγέτης δίδαξε ήθος και αποδείχτηκε πιο συμπονετικός και αριστοκρατικός από τους χριστιανούς ομολόγους του, κάτι που ανάγκασε τους χρονικογράφους της Ευρώπης να τονίσουν τη χάρη και το μεγαλείο της ψυχής του, κερδίζοντας τον σεβασμό των συγχρόνων του, ακόμα και του Ριχάρδου του Λεοντόκαρδου (αν όχι κυρίως).
Περισσότερα από 800 χρόνια αργότερα, συνεχίζει να μνημονεύεται με σεβασμό στη Δύση και να αποτελεί εθνικό ήρωα του ισλαμικού κόσμου, παραμένοντας μια από τις κορυφαίες προσωπικότητες του Μεσαίωνα…
Πρώτα χρόνια
Ήταν το 1138 μ.Χ. όταν άλλο ένα μωρό με όνομα Γιουσούφ προστέθηκε στην κουρδική οικογένεια με αρμενικές ρίζες που ζούσε στο Τικρίτ της τότε Μεσοποταμίας (σημερινό Ιράκ). Το πλήρες όνομά του ήταν Σαλάχ αλ Ντιν Γιουσούφ Ιμπν Αγιούμπ, έμελλε όμως να μείνει γνωστός στη Δύση απλώς ως Σαλαντίν. Ο πατέρας του ήταν ο φρούραρχος της πόλης και του σελτζούκου κυβερνήτη της, ενώ για τη μητέρα του δεν είναι τίποτα γνωστό.
Ο κυβερνήτης όμως σύντομα θα εκδιώξει την ευρύτερη οικογένεια από την πόλη για να ξεπλύνει την ντροπή (ο θείος του είχε σκοτώσει έναν διοικητή για τα μάτια μιας γυναίκας) και η φαμίλια θα βρει καταφύγιο στη Μοσούλη. Εκεί ο πατέρας και ο θερμόαιμος θείος θα ενταχθούν στη δούλεψη του Ιμάντ αντ-Ντιν Ζενγκί, του περίφημου πολεμάρχου που τόσο είχε δυσκολέψει τους Σταυροφόρους στην προέλασή τους στους Αγίους Τόπους.
Λίγο αργότερα, ο Σαλαντίν θα βρεθεί στη Δαμασκό, όπου και θα περάσει την εφηβεία του σε μια από τις πλέον λαμπρές πόλεις του μουσουλμανικού κόσμου…
Ο Σαλαντίν πάει στον πόλεμο
Αφού φοίτησε σε ιερατική σχολή και στρατιωτική αργότερα ακαδημία, ο 26χρονος Σαλαδίνος προσχώρησε στα στρατεύματα του θείου του Σιρκούχ και τον ακολούθησε στην εκστρατεία του να αναβιώσει τη Δυναστεία των Φατιμιδών στην Αίγυπτο (1162 μ.Χ.). Ο βεζίρης της Αιγύπτου είχε συμμαχήσει με τους Σταυροφόρους, αλλά ο στρατός του Σιρκούχ κατάφερε να νικήσει τις ενωμένες χριστιανικές και ισλαμικές δυνάμεις, με το σύμφωνο ειρήνης ωστόσο που ακολούθησε να αφήνει την πόλη απόρθητη.
Το 1167, ο Σιρκούχ επέστρεψε, με τον Σαλαντίν αυτή τη φορά στο πλευρό του, και κατέλαβαν την Αίγυπτο, με τον Σαλαντίν να παραμένει πίσω ώστε να την υπερασπιστεί από τον ενωμένο στρατό Αιγυπτίων και Σταυροφόρων. Έπειτα από πολλές περιπέτειες και μάχες, οι δυνάμεις του Σιρκούζ κατέλαβαν το Κάιρο στις αρχές του 1169 και ο πολέμαρχος ήταν πια ο αδιαφιλονίκητος βεζίρης της.
Κι έτσι, όταν ο θείος έφυγε από τον κόσμο το 1169, ο Σαλαντίν τον διαδέχτηκε στον θρόνο της χώρας (26 Μαρτίου 1169). Με τη βοήθειά του, ο σουλτάνος της Συρίας έλπιζε πια ότι θα έδιωχναν τους Σταυροφόρους από τα εδάφη τους. Ο Σαλαντίν πέρασε τα δύο πρώτα χρόνια της διακυβέρνησής του εγκαθιδρύοντας την ηγεμονία του στην Αίγυπτο, αναζωογονώντας την οικονομία της και αλλάζοντας άρδην τη σύσταση του στρατού του: διώχνει τους 50.000 αφρικανικούς μισθοφόρους και βασίζεται ολοένα και περισσότερο σε μουσουλμάνους στρατιώτες από τη Συρία.
Ταυτοχρόνως, αρχίζει να επιτίθεται στο Βασίλειο της Ιερουσαλήμ, που ήταν στα χέρια των Σταυροφόρων, συντρίβοντας την πόλη της Γάζας και καταλαμβάνοντας ουκ ολίγα χριστιανικά οχυρά και κάστρα στους Αγίους Τόπους (1170). Ταυτοχρόνως, υιοθετεί ως επίσημη θρησκεία της Αιγύπτου τον σουνιτισμό, απεμπολώντας τον σιιτισμό των προκατόχων του…
Η κατάκτηση της Συρίας
Το 1173-1174, ο Σαλαδίνος επέκτεινε τα σύνορά του προς τα δυτικά, περιλαμβάνοντας πια τη σημερινή Λιβύη, αλλά και προς τα νοτιοανατολικά, μέχρι και τη σημερινή Υεμένη. Ταυτοχρόνως, ανεξαρτητοποιήθηκε από όλους και απ’ όλα, ιδρύοντας τη δική του δυναστεία.
Σειρά είχε μετά η Δαμασκός, όπου πράγματι εισέβαλαν τα στρατεύματά του χαρίζοντάς του έτσι τον έλεγχο της Συρίας! Το αραβικό και κουρδικό στοιχείο της χώρας τον καλωσόρισε ως απελευθερωτή των πόλεών τους. Σουλτάνος πια Αιγύπτου και Συρίας (1175), έκαμψε κάθε εσωτερική αντίσταση, εξοντώνοντας τους τόσους και τόσους φονιάδες που στάλθηκαν για να τον βγάλουν από τη μέση…
Η επίθεση στην Παλαιστίνη
Το 1177, οι Σταυροφόροι έπαψαν την εκεχειρία τους με τον Σαλαντίν και εφόρμησαν στη Δαμασκό. Ο Σαλαντίν, που ήταν εγκατεστημένος στο Κάιρο, προέλασε τότε με στρατό 26.000 αντρών στην Παλαιστίνη, καταλαμβάνοντας όλες τις πόλεις που βρήκε στο διάβα του και μέχρι τον Νοέμβριο βρισκόταν πια έξω από τις πύλες της Ιερουσαλήμ.
Έπειτα από μια σειρά κωμικοτραγικών περιστατικών, όταν 375 Σταυροφόροι κατάφεραν να τρομάξουν δηλαδή τμήμα του στρατού του Σαλαντίν και να τους αναγκάσουν σε άτακτη υποχώρηση(!), ο απτόητος σουλτάνος θα επέστρεφε εξαπολύοντας δριμύτατη επίθεση κατά των θέσεων των Σταυροφόρων (άνοιξη του 1178).
Ως απάντηση, ο χριστιανός κυβερνήτης της Ιερουσαλήμ, βασιλιάς Βαλδουίνος Δ’, εξαπέλυσε μυστική επιχείρηση κατά της Συρίας, ο Σαλαντίν γνώριζε όμως το απόρρητο σχέδιο και υποδέχτηκε πανέτοιμος τους Σταυροφόρους, συντρίβοντας για άλλη μια φορά τις δυνάμεις τους τον Απρίλιο του 1179. Λίγους μήνες αργότερα, κατέλαβε και τα οχυρά των Ναϊτών Ιπποτών, αιχμαλωτίζοντας πολλούς από τους φημισμένους ιππότες.
Μέχρι την άνοιξη του 1180 ήταν πια τόσο δυνατός που ήταν έτοιμος να εξαπολύσει ολομέτωπη επίθεση κατά της Ιερουσαλήμ, αναγκάζοντας τον κυβερνήτη της πόλης Βαλδουίνο να ζητήσει άρον-άρον ανακωχή…
Η κυρίευση της Μεσοποταμίας
Τον Μάιο του 1182, με την ανακωχή του με τη δυναστεία που ηγεμόνευε τη Μεσοποταμία να έχει ήδη λήξει, ο Σαλαντίν συγκέντρωσε τις μισές του δυνάμεις και έβαλε σκοπό να καταλάβει το σημερινό Ιράκ. Ένα-ένα, τα μεγάλα προπύργια έπεφταν στα χέρια του Σαλαντίν, με τους κατοίκους να τον υποδέχονται συχνά ως απελευθερωτή. Ο ίδιος μείωνε πάντα τους φόρους κι έτσι παρέμενε αγαπητός στους νέους του υπηκόους, τους οποίους εξάλλου δεν πείραζε ποτέ, αφήνοντάς τους ελεύθερους πολίτες, σε μια εποχή μάλιστα που η συνήθης πρακτική ήταν η υποδούλωση των πληθυσμών των εχθρικών πόλεων!
Σειρά είχε κατόπιν η παλιά του πόλη, η Μοσούλη, αν και έβαλε στο στόχαστρο το Χαλέπι, τη θέση-κλειδί της βόρειας Συρίας, το οποίο σύντομα προστέθηκε στα εδάφη του πριν στραφεί και πάλι στη Μοσούλη: παρά την πολιορκία (10 Νοεμβρίου 1182), δεν κατάφερε να καταλάβει την πόλη κι έτσι το 1186 σύναψε ειρήνη με τους υπερασπιστές της…
Η πορεία προς την Ιερουσαλήμ
Θριαμβευτής και κατακτητής της ευρύτερης Μεσοποταμίας, ο σουλτάνος αποφάσισε πια ότι ο καιρός είχε ωριμάσει για την κατάκτηση του Βασιλείου της Ιερουσαλήμ. Τον Σεπτέμβριο του 1182 βάδισε λοιπόν κατά των χριστιανικών εδαφών κατά μήκος του Ιορδάνη Ποταμού, με τους Σταυροφόρους να κάνουν τα πάντα για να συγκεντρώσουν στρατό, αν και το τελικό νούμερο ήταν σαφώς μικρότερο από τα στρατεύματα του μουσουλμάνου πορθητή.
Τελικά, ο Ραϊνάλδος της Αντιόχειας θα ήταν αυτός που θα πυροδοτούσε την κατά μέτωπο σύγκρουση, όταν απείλησε να καταλάβει τις ιερές πόλεις των ισλαμιστών Μεδίνα και Μέκκα. Ταυτοχρόνως, οι δυνάμεις του επιτίθεντο στους μουσουλμάνους προσκυνητές, σκοτώνοντας και υφαρπάζοντας τις περιουσίες τους (1185), κάτι που ανάγκασε τον Σαλαντίν να πολιορκήσει το κάστρο του Ραϊνάλδου (Καράκ), αλλά και να φτιάξει παντοδύναμο στόλο που διέλυσε την αρμάδα των Σταυροφόρων στην Ερυθρά Θάλασσα και κατέλαβε έτσι τη Βηρυτό.
Παρά τους περισπασμούς των Σταυροφόρων, ο Σαλαντίν ερχόταν ολοένα και πιο κοντά στον απόλυτο στόχο του, την κατάληψη της Ιερουσαλήμ. Μέχρι τον Ιούλιο του 1187, το μεγαλύτερο μέρος των Αγίων Τόπων ήταν πια κάτω από την εξουσία του, κάτι που ανάγκασε τους χριστιανούς υπερασπιστές στην τελική λύση, την τελευταία απέλπιδα προσπάθεια δηλαδή να διώξουν τον σουλτάνο από το βασίλειό τους…
Η Μάχη του Χατίν
Κι έτσι στις 4 Ιουλίου 1187, ο στρατός του Σαλαδίνου τέθηκε αντιμέτωπος με τις ενωμένες δυνάμεις των Σταυροφόρων, με επικεφαλής τον Γκι των Λουζινιάν (βασιλιά της Ιερουσαλήμ). Η συντριπτική ήττα των χριστιανικών στρατευμάτων κατέληξε με τον αφανισμό σχεδόν των ευρωπαίων ιπποτών της περιοχής, την ίδια στιγμή που προβεβλημένες προσωπικότητες των Σταυροφόρων έπεσαν στα χέρια του πάντα ελεήμονος σουλτάνου. Ο μόνος που πλήρωσε με το κεφάλι του ήταν ο Ραϊνάλδος της Αντιόχειας, ο οποίος είχε βασανίσει και σκοτώσει αναρίθμητα καραβάνια με μουσουλμάνους προσκυνητές. Η αβρότητα που έδειξε χαρίζοντας τη ζωή σε όλους σχεδόν τους εχθρούς του τον έκανε δημοφιλή στην Ευρώπη, δίνοντάς του τον τίτλο του ιπποτικού μαχητή και του ακόμα ιπποτικότερου βασιλιά.
Κι έτσι στις 2 Οκτωβρίου 1187 η πόλη της Ιερουσαλήμ παραδόθηκε στον Σαλαντίν, έπειτα από την πολιορκία του σουλτάνου. Ο μουσουλμάνος βασιλιάς σεβάστηκε το χριστιανικό και ιουδαϊκό στοιχείο της πόλης, προστατεύοντας τον άμαχο πληθυσμό από τη μήνη των στρατιωτών του. Η μεγαλοπρεπής συμπεριφορά του ερχόταν σε τραγική αντίθεση με τους χριστιανούς Σταυροφόρους, οι οποίοι όταν κατέλαβαν την πόλη το 1099 έσφαξαν μουσουλμάνους, εβραίους και ορθόδοξους χριστιανούς αδιακρίτως. Ο μύθος του ελεήμονος Σαλαντίν είχε γεννηθεί και αντηχούσε πια στα πέρατα της Ευρώπης, καθώς αγαπήθηκε από όλους, ακόμα και από τους φανατικότερους εχθρούς του.
Ποτέ του δεν υπήρξε φανατικός και μισαλλόδοξος. Ποτέ του δεν αρνήθηκε να βοηθήσει κάποιον, ανεξάρτητα από την πίστη του. Σε ελάχιστες περιπτώσεις μάλιστα έχασε την ψυχραιμία του και συνειδητά δεν σεβάστηκε ανθρώπινη ζωή. Γι’ αυτό και υμνήθηκε ακόμα και από τους τροβαδούρους και τους ποιητές της σκοταδιστικής Ευρώπης και πολλοί θρύλοι, βασισμένοι πάντα σε πραγματικά γεγονότα, κυκλοφόρησαν την εποχή εκείνη για να δοξάσουν το μεγαλείο της ψυχής του.
Όλες οι μαρτυρίες των Δυτικών τον παρουσίαζαν ως έναν πραγματικό ιππότη, με τα περιστατικά που δικαιολογούν απόλυτα την καλή του φήμη να ανέρχονται σε δεκάδες…
Η Γ’ Σταυροφορία
Η χριστιανική Ευρώπη ένιωσε όμως αποτροπιασμό που οι Άγιοι Τόποι είχαν περιέλθει και πάλι σε χέρια αλλόπιστων κι έτσι η Γ’ Σταυροφορία ήταν προ των πυλών. Αυτή τη φορά επικεφαλής τέθηκε ο Ριχάρδος Α’ της Αγγλίας, γνωστός και ως «Λεοντόκαρδος»: το 1189 οι σταυροφορικές δυνάμεις του Ριχάρδου επιτέθηκαν σε προπύργιο του σημερινού βόρειου Ισραήλ (πόλη Άκρα), σφαγιάζοντας 3.000 μουσουλμάνους άντρες, γυναίκες και παιδιά. Ο Σαλαντίν απάντησε και πάλι ιπποτικά, σκοτώνοντας κάθε χριστιανό στρατιώτη που συναντούσαν τα στρατεύματά του για τις επόμενες δύο εβδομάδες, αφήνοντας ωστόσο απείραχτο τον άμαχο πληθυσμό.
Τα στρατεύματα του Ριχάρδου νίκησαν τις δυνάμεις του Σαλαντίν στο Αρσούφ στις 7 Σεπτεμβρίου 1191 και αργότερα στη Γιάφα, ο αποδεκατισμένος όμως στρατός του ηγέτη των Σταυροφόρων (50 ιππότες και 2.000 στρατιώτες) δεν επαρκούσε για την ολοκλήρωση του στόχου, την ανακατάληψη της Ιερής Πόλης.
Μεγάλη μάλιστα φιλία και αλληλοεκτίμηση έλαβε χώρα μεταξύ των δύο αντρών. Τρανό περιστατικό εδώ είναι ότι όταν έχασε το άλογό του ο Ριχάρδος στο Αρσούφ, ο αντίπαλός του του έστειλε αμέσως ένα αραβικό άτι για να αναπληρώσει την απώλεια! Οι σταυροφορικές περιπέτειες έληξαν επισήμως το 1192, με διπλωματικό τρόπο: οι μουσουλμάνοι θα διατηρούσαν τον έλεγχο των Αγίων Τόπων, επιτρέποντας ωστόσο στα καραβάνια των χριστιανών προσκυνητών να έχουν ελεύθερη πρόσβαση στην πόλη, κάτι που έκανε ήδη ο Σαλαντίν.
Τα χριστιανικά βασίλεια περιορίστηκαν έτσι σε μια στενή λωρίδα γης κατά μήκος των ακτών της Μεσογείου. Ο Σαλαντίν επικράτησε και της Γ’ Σταυροφορίας…
Το τέλος του Σαλαντίν
Ο Ριχάρδος ο Λεοντόκαρδος αποσύρθηκε από τους Αγίους Τόπους στις αρχές του 1193 και λίγο αργότερα, στις 4 Μαρτίου 1193, ο ευγενής σουλτάνος θα έφευγε από τον κόσμο, χτυπημένος από πυρετό, στην πρωτεύουσα των εδαφών του, τη Δαμασκό.
Διαβλέποντας το τέλος του, δώρισε όλα τα υπάρχοντά του στους φτωχούς, με τα χρήματα που του απέμειναν να μην επαρκούν για τη βασιλική κηδεία του! Ενταφιάστηκε έτσι σε ένα απλό μαυσωλείο στη Δαμασκό, παραμένοντας απλός μέχρι τον θάνατό του. Το απαύγασμα μάλιστα της σοφίας του εκφράστηκε λίγο πριν κλείσει οριστικά τα μάτια του: ετοιμοθάνατος ο μεγάλος βασιλιάς, διέταξε -σύμφωνα με τον θρύλο- τους στρατιώτες του να περιφέρουν ένα σάβανο κρεμασμένο σε ένα κοντάρι στους δρόμους των πόλεων που εξουσίαζε και να φωνάζουν: «Ο αφέντης μας, που όριζε τόσα βασίλεια και εξουσίαζε τόσες χώρες, ο κατακτητής της Ιερουσαλήμ, πεθαίνει σήμερα και δεν εξουσιάζει τίποτα άλλο από αυτό εδώ το σάβανο». Ήταν το τέλος του…
Ακόμα και σήμερα το όνομα του Σαλαντίν παραμένει θρυλικό. Για τον ισλαμικό κόσμο, θεωρείται ένας από τους μεγαλύτερους ήρωες και δικαίως. Το σύμβολό του, ο αετός, έχει υιοθετηθεί από πολλά αραβικά έθνη. Ταυτοχρόνως, ο σεβασμός και η ανεκτικότητά του απέναντι στο διαφορετικό και η αξία που είχε γι’ αυτόν η ανθρώπινη ζωή (τόσο των δικών του ανθρώπων όσο και των εχθρών του) έγινε θρύλος στην Ευρώπη, σε μια εποχή μάλιστα που οι έννοιες αυτές ήταν σχετικά άγνωστες στη μεσαιωνική εποχή…
Δείτε όλα τα πρόσωπα που φιλοξενούνται στη στήλη «Πορτραίτα» του newsbeast.gr
