Ο δολοφονημένος ιταλός πρωθυπουργός Άλντο Μόρο

Με τον φάκελο της απαγωγής και δολοφονίας του Άλντο Μόρο από τις Ερυθρές Ταξιαρχίες να ξανανοίγει πρόσφατα, καθώς νέα στοιχεία ρίχνουν πια φως στην εδώ και 35 χρόνια φερόμενη εμπλοκή των μυστικών υπηρεσιών στη σκοτεινή υπόθεση που συγκλόνισε την Ιταλία, ώρα να θυμηθούμε ποιος ήταν ο τραγικός ηγέτης της γείτονος.

Ο ισχυρός άντρας του Χριστιανοδημοκρατικού Κόμματος και ένθερμος υποστηρικτής του «Centro-Sinistra», του Κεντρο-Δεξιού κυβερνητικού συνασπισμού της δεκαετίας του ’60, αλλά και των προσπαθειών συνάντησης Χριστιανοδημοκρατών και Κομμουνιστών στις αρχές της δεκαετίας του ’70, απήχθη το 1978 από την τρομοκρατική οργάνωση Ερυθρές Ταξιαρχίες επειδή ακριβώς οι εξτρεμιστές εχθρεύονταν τον «ιστορικό συμβιβασμό» Δεξιάς και Αριστεράς που ευαγγελιζόταν ο Μόρο.

Ο πρώην πρωθυπουργός των δύο θητειών θα περνούσε 55 ολόκληρες μέρες σε καθεστώς ομηρίας, πριν τελικά η σορός του ανακαλυφθεί στο πορτμπαγκάζ ενός Ρενό 4 στο κέντρο της Ρώμης. Ήταν το 1978 όταν το τραγικό περιστατικό συγκλόνισε τόσο τον πολιτικό κόσμο όσο και την κοινή γνώμη της Ιταλίας σε μια πολύκροτη υπόθεση που έπειτα από 35 χρόνια, 4 δίκες και αμέτρητες έρευνες, πολλά ερωτήματα παραμένουν αναπάντητα.

Κι ενώ δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο πρώην ιταλός πρωθυπουργός δολοφονήθηκε από μέλη των Ερυθρών Ταξιαρχιών, ο ρόλος των Αρχών στις 55 αυτές μέρες της ομηρίας του είναι τουλάχιστον ελέγξιμος, αν όχι ύποπτος.

Δεν είναι εξάλλου λίγοι αυτοί που πιστεύουν ότι η δολοφονία Μόρο ήταν «αναγκαίο κακό» την εποχή εκείνη, καταμεσής του Ψυχρού Πολέμου, καθώς το πρωινό της απαγωγής του (16 Μαρτίου 1978) ο πρόεδρος των Χριστιανοδημοκρατών ήταν καθ’ όδόν προς το κοινοβούλιο για να δώσει ψήφο εμπιστοσύνης στην πρώτη κυβέρνηση που θα είχε τη στήριξη του ιταλικού κομμουνιστικού κόμματος: αρχιτέκτονας του ιστορικού συμβιβασμού δεν ήταν άλλος από τον ίδιο τον Μόρο.

Σφόδρα αντίθετες τόσο η Ουάσινγκτον όσο και η Μόσχα, η ιστορική πολιτική συνάντηση Δεξιάς και Αριστεράς προκάλεσε αναταράξεις και στο εσωτερικό της Ιταλίας…

Πρώτα χρόνια

Ο Άλντο Μόρο γεννιέται σε χωριό της νοτιοανατολικής επαρχίας Λέτσε στις 23 Σεπτεμβρίου 1916 μέσα σε οικογένεια εκπαιδευτικών. Το παχύσαρκο παιδί γίνεται στόχος πειραγμάτων από τους συμμαθητές του, διαβάζει ωστόσο πολύ και προσπαθεί καταφέρνοντας έτσι να διαπρέψει στις σχολικές του επιδόσεις: τελειώνει το σχολείο πρώτος στην τάξη.

Μέσα στο ευσεβές καθολικό περιβάλλον της οικογένειας που μεγαλώνει, ο Άλντο παρακολουθεί το κατηχητικό και προσχωρεί σε χριστιανικές οργανώσεις τόσο στα γυμνασιακά όσο και τα φοιτητικά του χρόνια στο Πανεπιστήμιο του Μπάρι. Εκεί θα σπουδάσει νομικά και θα γίνει πρόεδρος του τοπικού καθολικού παραρτήματος.

Το 1939 θα πάρει μεταγραφή για το Πανεπιστήμιο της Ρώμης, όπου θα γίνει και πάλι πρόεδρος της Ομοσπονδίας των Καθολικών Φοιτητών, ακολουθώντας πια τη γραμμή του Πάπα Πίου ΙΒ’ για την ειρήνη στην Ευρώπη και την ουδετερότητα της Ιταλίας στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Το 1942 θα διακόψει την ακαδημαϊκή του καριέρα για να βρεθεί στα χαρακώματα του πολέμου και το 1945 θα τον βρει και πάλι στο Πανεπιστήμιο του Μπάρι, αυτή τη φορά όμως ως τακτικό καθηγητή φιλοσοφίας του Δικαίου.

Την ίδια χρονιά (1945), θα παντρευτεί την εκλεκτή της καρδιάς του Eleonora Chiavarelli, με την οποία θα αποκτήσουν 4 παιδιά. Η οικογένεια διέμενε πάντα σε ένα απλό διαμέρισμα της Ρώμης…

Πολιτική εμπλοκή και καριέρα

Παράλληλα με τη λαμπρή καριέρα του ως ακαδημαϊκός, ο Μόρο θα εκλεγεί το 1945 -όντας καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Μπάρι- στη Συντακτική Συνέλευση του κόμματος των Χριστιανοδημοκρατών, εγκαινιάζοντας έτσι τη μακρά πολιτική του πορεία.

Ήταν μάλιστα το νεότερο από τα 18 μέλη του συντακτικής επιτροπής που χάραξε το νέο ιταλικό Σύνταγμα! Επόμενος σταθμός το 1948, όταν εκλέγεται μέλος της Βουλής των Αντιπροσώπων, μια θέση που θα κρατήσει μέχρι τη δολοφονία του το 1978. Ο διαπρεπής καθηγητής ανεβαίνει γοργά τα σκαλιά της ιεραρχίας και το 1954 θα υποδεχτεί την πρώτη κυβερνητική του θέση: διορίζεται υπουργός Δικαιοσύνης στην κυβέρνηση Antonio Segni.

Στα χρονικά του ως υπουργού Δικαιοσύνης ξεχωρίζουν οι εκτεταμένες μεταρρυθμίσεις του στο σωφρονιστικό σύστημα, αποτέλεσμα της περιήγησής του σε όλες τις ιταλικές φυλακές και των συνομιλιών του με εκατοντάδες κυριολεκτικά κρατουμένους. Ήταν η πρώτη φορά που συνέβαινε κάτι αντίστοιχο στην πολιτική ιστορία της Ιταλίας!

Σειρά έχει κατόπιν η θητεία του ως υπουργού Παιδείας στην κυβέρνηση Adone Zoli, πριν γίνει το 1959 γραμματέας του κόμματος των Χριστιανοδημοκρατικών, αναλαμβάνοντας μάλιστα καθήκοντα «πυροσβέστη» στις διασπαστικές τάσεις της παράταξης. Κι εκεί που φαινόταν ότι το κόμμα όδευε προς οριστική ρήξη, ο Μόρο κατάφερε να συνενώσει τις διαφορετικές φωνές και να καλέσει σε νέα ενότητα, κάτι που θα έκανε εξάλλου σε όλη του την πολιτική ζωή.

Παρά το γεγονός ότι δεν έβλεπε με καλό μάτι τόσο τους κομμουνιστές όσο και τους υποστηρικτές του φασισμού, λειτουργούσε πάντα ενωτικά στην προσπάθεια των Χριστιανοδημοκρατικών να σχηματίσουν κυβερνητικό συνασπισμό: ξεκινά λοιπόν συνομιλίες με τους Σοσιαλιστές του Pietro Nenni, που είχαν διαχωρίσει τη θέση τους από το Κομμουνιστικό Κόμμα, με τις διαπραγματεύσεις να είναι ιστορικής σημασίας, καθώς καταλήγουν σε κυβερνητικό συνασπισμό της Κεντρο-Αριστεράς, με την κίνηση να μένει στα ιταλικά πολιτικά χρονικά γνωστή ως «apertura a sinistra» (άνοιγμα προς τα αριστερά).

Οι δύο πρωθυπουργικές θητείες

Η ενωτική του τάση θα οδηγούσε προοδευτικά στον σχηματισμό της πρώτης του κυβέρνησης το 1963, με τον διαπρεπή καθηγητή να μην έχει εγκαταλείψει όλα αυτά τα χρόνια τα πανεπιστημιακά του καθήκοντα στο Μπάρι, όπου και δίδαξε θεωρία της νομικής επιστήμης για 20 συναπτά χρόνια.

Ο πρωθυπουργός Μόρο ηγήθηκε τριών κυβερνήσεων συνασπισμού μεταξύ 1963-1968 και δύο ακόμη στα μέσα της δεκαετίας του ’70 (1974-1976), εγκαινιάζοντας εκτεταμένο πρόγραμμα κοινωνικών μεταρρυθμίσεων, που περιλάμβανε επιδόματα στις ασθενείς ομάδες και σαρωτικές μεταρρυθμίσεις στις συντάξεις, την περίθαλψη και την εκπαίδευση, πάντα προς όφελος των ευπαθών κοινωνικών ομάδων…

Ο «ιστορικός συμβιβασμός»

Έπειτα από μια σειρά εκλογικών ανβαθμίσεων που αποκόμισε το ιταλικό Κομμουνιστικό Κόμμα στις αρχές και τα μέσα της δεκαετίας του ’70, η ισχυρή πολιτική φιγούρα της χώρας Άλντο Μόρο προτείνει στους Χριστιανοδημοκράτες ένα νέο δόγμα: το «Compromesso Storico» (Ιστορικός Συμβιβασμός).

Σύμφωνα με την ανεπίσημη συμφωνία, που διάρκεσε από το 1976-1979, οι Κομμουνιστές δεν θα καταψήφιζαν τις προτάσεις των Χριστιανοδημοκρατών στη Βουλή, παίρνοντας ως αντάλλαγμα την -ανεπίσημη- εκπροσώπησή τους στην κυβερνητική πολιτική. Ο Μόρο ήταν ο αρχιτέκτονας της ιστορικής συνάντησης Αριστεράς και Δεξιάς στα πολιτικά πράγματα της Ιταλίας, σε μια λαμπρή επίδειξη της ικανότητάς του να φέρνει κοντά ανταγωνιστικές ιδεολογίες και αντίπαλες πρακτικές.

Ο ισχυρός πολιτικός άντρας της γείτονος έχτισε τη φήμη του εμπνευστή της ιστορικής αυτής προσέγγισης, μένοντας έτσι στην Ιστορία για τους λεπτούς και ευφυείς τακτικισμούς του αλλά και την ικανότητά του να γεφυρώνει φαινομενικά ασυμβίβαστες θέσεις.

Ο ίδιος εξάλλου χαρακτήριζε τη συμφωνία μεταξύ των Χριστιανοδημοκρατών και του συνασπισμού των Αριστερών στον επισφαλή κυβερνητικό συνασπισμό ως «παράλληλες συγκλίσεις»: η αντίφαση των δύο όρων της περίφημης φράσης φανέρωνε το δαιμόνιο στιλ της πολιτικής του Μόρο…

Η απαγωγή από τις Ερυθρές Ταξιαρχίες και το τραγικό τέλος

Τον Μάρτιο του 1978 ο πρώην πρωθυπουργός και μοχλός των πολιτικών εξελίξεων της Ιταλίας έμελλε να γίνει το πιο προβεβλημένο θύμα της δράσης των Ερυθρών Ταξιαρχιών, της ακροαριστερής τρομοκρατικής οργάνωσης που αντιτάχθηκε λυσσαλέα στον «ιστορικό συμβιβασμό» του Μόρο.

Το πρωινό της 16ης Μαρτίου 1978, με την ιταλική βουλή έτοιμη να υπερψηφίσει για πρώτη φορά στην ιστορία δυτικού κράτους μια κυβέρνηση στην οποία θα συμμετείχε το (ιταλικό) κομμουνιστικό κόμμα (πράγμα που έχει σαφώς τη σημασία του στη σκοτεινή υπόθεση), ο Μόρο έβγαινε από το διαμέρισμά του για να κατευθυνθεί στο κοινοβούλιο.

Σε μια παράτολμη ενέργεια, τα μέλη των Ερυθρών Ταξιαρχιών σκοτώνουν την αστυνομική συνοδεία του πρώην πρωθυπουργού (5 ανθρώπους) και τον απαγάγουν, την ίδια στιγμή που στην προκήρυξη που στέλνουν στην κυβέρνηση, τις εφημερίδες και την οικογένεια του Μόρο απαιτούν την απελευθέρωση 13 μελών τους που περίμεναν την καταδίκη τους.

Η κυβέρνηση βρίσκεται σε δίλημμα: το να ενδώσει στις απαιτήσεις των τρομοκρατών θα έθετε σε κίνδυνο μελλοντικών απαγωγών όλη την πολιτική ζωή της χώρας. Από την άλλη, θα ήταν σαν να ισχυριζόταν ότι η ζωή ενός πολιτικού ηγέτη θα άξιζε να σωθεί, ενώ οι ζωές των αστυνομικών, δικαστών, δημοσιογράφων και επιχειρηματιών θυμάτων της οργάνωσης όχι. Στην απόφαση τελικά της κυβέρνησης να μη συνδιαλαγεί με τους τρομοκράτες έπαιξαν αναμφίβολα ρόλο οι σφοδρές πιέσεις τόσο της Ουάσιγκτον όσο και της Μόσχας, καθώς τον «ιστορικό συμβιβασμό» δεν τον χώνεψε καμιά από τις υπερδυνάμεις, καταμεσής μάλιστα του Ψυχρού Πολέμου.

Κι έτσι, έπειτα από 55 μέρες άκαρπων ερευνών από τις δυνάμεις ασφαλείας, το πτώμα του Άλντο Μόρο ανασύρθηκε τον Μάιο από το πορτμπαγκάζ αυτοκινήτου στο κέντρο της Ρώμης. Συμβολικά, οι τρομοκράτες είχαν παρκάρει το αυτοκίνητο στα μισά της απόστασης μεταξύ των στρατηγείων του Χριστιανοδημοκρατικού Κόμματος και του αντίστοιχου Κομμουνιστικού.

Σύμφωνα με τα στοιχεία που ήρθαν πολύ πρόσφατα στο φως και επιβεβαιώνουν τις φήμες 35 ετών, ενεργό ρόλο στην υπόθεση απαγωγής του ιταλού ηγέτη έπαιξαν αναμφίβολα οι μυστικές υπηρεσίες της Ιταλίας, που φέρονται να βοήθησαν στην απαγωγή του αλλά και να έστρεψαν τις έρευνες προς άλλες κατευθύνσεις για να μην εντοπιστεί το κρησφύγετο των Ερυθρών Ταξιαρχιών.

Στους ανθρώπους που εμπλέκονται στην υπόθεση είναι ο πρώην πρωθυπουργός Τζούλιο Αντρεότι, ιταλοί ασφαλίτες, η σοβιετική KGB αλλά και αμερικανοί διπλωμάτες. Κι έτσι σήμερα, 35 χρόνια μετά το ζοφερό περιστατικό, την εξάρθρωση των Ερυθρών Ταξιαρχών και τις συνεχείς δίκες των ηγετικών τους στελεχών, το πέπλο μυστηρίου συνεχίζει να καλύπτει την πολύκροτη υπόθεση της απαγωγής και δολοφονίας του προέδρου του ιταλικού Χριστιανοδημοκρατικού Κόμματος, σε ένα χρονικό του οποίου πολλά ακόμα επεισόδια θα δούμε στα χρόνια που θα έρθουν…

Δείτε όλα τα πρόσωπα που φιλοξενούνται στη στήλη «Πορτραίτα» του newsbeast.gr