Η αντισυμβατική Οριάνα Φαλάτσι

Η ρεπόρτερ, συγγραφέας και πολεμική ανταποκρίτρια θα άφηνε το στίγμα της σε μια σειρά από παγκόσμια γεγονότα, μέσα από τις μαχητικές και προκλητικές στην πλειονότητά τους συνεντεύξεις με ηγέτες του πλανήτη.

Αντιστασιακή ήδη από τα μικράτα της, όταν έφηβη ακόμα πήρε μέρος στην ιταλική Αντίσταση στη ναζιστική κατοχή, η Φαλάτσι δεν χαρίστηκε σε κανέναν, γι’ αυτό και είδε τη δημοσιογραφική της καριέρα να εκτοξεύεται, μέσα βέβαια και από την ταυτόχρονη κάλυψη πολεμικών συγκρούσεων και επαναστατικών κινημάτων.

Οι δηκτικές συνεντεύξεις που πήρε από προσωπικότητες διεθνούς βεληνεκούς στη δεκαετία του ’70 κυρίως θα την έκαναν όνομα στο δημοσιογραφικό στερέωμα, ενώ το συγγραφικό της έργο θα της χάριζε και λογοτεχνική φήμη.

Πολυβραβευμένη και καταξιωμένη, η Φαλάτσι θα στραφεί προοδευτικά προς τα δεξιά, ενώ μετά τα γεγονότα της 11ης Σεπτεμβρίου θα υιοθετήσει μια αντι-ισλαμική ρητορική που θα ρίξει τη σκιά της στο έργο της σηκώνοντας θύελλα αντιδράσεων για τα κηρύγματα μίσους που περιείχε.

Όσο για τον σύντροφο της ζωής της, όπως αποκαλούσε τον Αλέκο Παναγούλη, η παθιασμένη σχέση τους θα μετρήσει μόλις τρία χρόνια (ως τον θάνατο του αγωνιστή δηλαδή), με την ίδια ωστόσο να την το ξεπερνά ποτέ: η προσωπική της ζωή θα παραμείνει στάσιμη μετά τον χαμό του συντρόφου της…

Πρώτα χρόνια

Η Οριάνα Φαλάτσι γεννήθηκε στις 29 Ιουνίου 1929 στη Φλωρεντία της Ιταλίας ως μια από τις τρεις κόρες της οικογένειας του επιπλοποιού Edoardo, με τον ακτιβισμό να ρέει κυριολεκτικά στις φλέβες της φαμίλιας: η ευρύτερη οικογένεια είχε ένδοξο παρελθόν τόσο στο αναρχικό κίνημα που αναδύθηκε την Ιταλία μετά τον Α’ Παγκόσμιο όσο και στην αντιστασιακή κίνηση κατά του φασισμού του Μουσολίνι.

Το δικό της μάλιστα πολιτικό πεπρωμένο σφυρηλατήθηκε κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, όταν ως έφηβη ακόμα προσχώρησε στην Αντίσταση κατά της ναζιστικής κατοχής της Ιταλίας. Οι εκτεταμένοι βομβαρδισμοί της γενέτειράς της και ο αγώνας για επιβίωση θα κάνουν τη νεαρή κοπέλα σωστό αγοροκόριτσο!

Ιατρική Σχολή και δημοσιογραφία

Οι γονείς της Φαλάτσι ενθάρρυναν τις κόρες τους να αποκτήσουν ακαδημαϊκά εφόδια, έτσι το 1945, με τις εχθροπραξίες του πολέμου να αποτελούν παρελθόν, η Οριάνα γίνεται δεκτή στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου της Φλωρεντίας. Σύντομα όμως θα ανακαλύψει ότι η ιατρική δεν ήταν η κλίση της, αποφασίζει λοιπόν να ακολουθήσει τα βήματα του θείου της, δοκιμάζοντας τη δημοσιογραφία.

Με τις γνωριμίες του θείου, πιάνει δουλειά σε καθημερινή εφημερίδα της Ιταλίας το 1946, κρατώντας αρχικά τη στήλη του αστυνομικού δελτίου. Πολύ γρήγορα όμως θα εξελιχθεί ως δημοσιογράφος, με την πένα της να ασχολείται πλέον με ρεπορτάζ και συνεντεύξεις. Μετά το 1951, άρθρα της δημοσιεύονται σε πληθώρα ιταλικών περιοδικών, ενώ το 1958 κυκλοφορεί το πρώτο της βιβλίο στα ιταλικά, «Τα 7 Αμαρτήματα του Χόλιγουντ» (I Sette Ρeccati di Hollywood), με τον περίφημο σκηνοθέτη Όρσον Ουέλς να υπογράφει την εισαγωγή!

Στα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του ’60, η Φαλάτσι θα ταξιδέψει ευρύτατα ως ειδική ανταποκρίτρια του περιοδικού «Europeo», με μια συλλογή από τα άρθρα της αυτής της περιόδου να κυκλοφορούν σε βιβλίο το 1964 («The Useless Sex: Voyage Around the Woman»). Δύο χρόνια νωρίτερα (1962) είχε υπογράψει και το πρώτο της μυθιστόρημα, «Η Πηνελόπη στον Πόλεμο», το ενδιαφέρον του κοινού θα στρεφόταν ωστόσο στις συνεντεύξεις της.

Το 1968 μια σειρά από τις πρώτες αυτές συνεντεύξεις θα κυκλοφορήσουν σε χωριστό τόμο, το «The Egotists: Sixteen Surprising Interviews», με τους ανθρώπους που συνομίλησαν μαζί της να ποικίλουν από τον αμερικανό συγγραφέα Νόρμαν Μέιλερ και τον Σον Κόνερι μέχρι την Ίνγκριντ Μπέργκμαν και τη χήρα του Χέμινγουεϊ.

Τα γραπτά της Φαλάτσι και τα εκτενή προοίμια στις συνεντεύξεις της απηχούσαν πάντα τις κεντροαριστερές της ιδέες, από το δεύτερο μισό της δεκαετίας του ’60 όμως θα αφιερωθεί πλέον ολόψυχα στα παγκόσμια πολιτικά γεγονότα και τις κρίσεις του πλανήτη.

Στέλνεται λοιπόν ως πολεμική ανταποκρίτρια στο Βιετνάμ, καλύπτει τις συγκρούσεις στη Μέση Ανατολή και κατόπιν στη Νοτιοανατολική Ασία το 1967 (πόλεμος Ινδίας-Πακιστάν) και την επόμενη χρονιά βρίσκεται στην Πόλη του Μεξικού για να καταγράψει το φοιτητικό κίνημα που γεννιόταν. Στη διαβόητη μάλιστα Σφαγή στην Πλατεία των Τριών Πολιτισμών (Tlatelolco) το 1968, η Φαλάτσι δέχεται τις σφαίρες από τα κυβερνητικά όπλα που στράφηκαν εναντίον των διαδηλωτών, εμπειρία που θα μοιραστεί κατόπιν με το κοινό της στο βιβλίο «Nothing, and So Be It».

Διεισδυτική ρεπόρτερ και μαχόμενη δημοσιογράφος

Η φήμη που απέκτησε ως ατρόμητη ρεπόρτερ θα τη βοηθούσε να εξασφαλίσει μια σειρά από αξιοσημείωτες συνεντεύξεις με πολιτικούς αρχηγούς, στις οποίες μάλιστα τους πίεζε στα όριά τους βγάζοντας συχνά «λαβράκι» (ή έστω κάποια αμφιλεγόμενη δήλωση). Στους «αμφισβητήσιμους» ηγέτες που συνομίλησε περιλαμβάνονται από τον αντιπρόεδρο του Νότιου Βιετνάμ, Nguyen Cao Ky, τον ηγέτη της PLO, Γιάσερ Αραφάτ, και τον σάχη του Ιράν, Mohammad Reza Pahlavi, μέχρι τον καγκελάριο της Γερμανίας Βίλι Μπραντ και τον αμερικανό πολιτικό Χένρι Κίσινγκερ.

Η μέθοδός της ήταν η ευθεία επίθεση στις θέσεις του συνεντευξιαζόμενου, με μια προμελετημένη επιθετικότητα λες, επιδεικνύοντας ταυτόχρονα πανούργα νοημοσύνη και δηκτικό χιούμορ. Στην «ανάκριση» στον Κίσινγκερ το 1972, για παράδειγμα, τον ρώτησε αποστομωτικά: «Δεν νομίζετε, δρ. Κίσινγκερ, ότι ο πόλεμος [στο Βιετνάμ] ήταν άχρηστος;», για να λάβει την εξίσου αποστομωτική απάντηση: «Σε αυτό, θα συμφωνήσω!». Η παραδοχή αυτή του Κίσινγκερ και η όλη συνέντευξη της Φαλάτσι θα προκαλούσε ρίγη σοκ στην αμερικανική κοινωνία, διαδραματίζοντας τον δικό της ρόλο στο ολοένα και αυξανόμενο παγκόσμιο κίνημα κατά της αμερικανικής εμπλοκής στο Βιετνάμ. Όσο για τον Κίσινγκερ, δήλωσε αργότερα για τη συνέντευξη στη Φαλάτσι: «Ήταν η πιο καταστροφική συζήτηση που είχα ποτέ με οποιοδήποτε μέλος του Τύπου»…

Η Φαλάτσι μαγεύει τον Χομεϊνί

Η συνάντηση που είχε η δημοσιογράφος με τον ιρανό ηγέτη Αγιατολάχ Χομεϊνί τον Οκτώβριο του 1979 έμελλε να μετατραπεί στη θρυλικότερη συνέντευξή της. Σύμφωνα με τον νέο ισλαμικό νόμο του θρησκευτικού ηγέτη, όλες οι γυναίκες της χώρας ήταν υποχρεωμένες να φοράνε το τσαντόρ, το ίδιο συμφώνησε λοιπόν να κάνει και η δυτική δημοσιογράφος, μην αφήνοντας ωστόσο τον Χομεϊνί να το απολαύσει: «Πώς κολυμπά κάποια μέσα στο τσαντόρ;» τον ρώτησε, κι όταν ο ηγέτης της απάντησε: «Τα έθιμά μας δεν σας αφορούν. Αν δεν σας αρέσει το ισλαμικό φόρεμα, δεν είστε υποχρεωμένη να το φοράτε», εκείνη αφαίρεσε αμέσως το τσαντόρ κάνοντας τον Χομεϊνί να εγκαταλείψει μαινόμενος τη συνέντευξη!

Κι όταν την επόμενη μέρα θα καθόντουσαν και πάλι απέναντι, με τη Φαλάτσι να παραβιάζει τον όρο του Χομεϊνί για μη αναφορά στο τσαντόρ από την πρώτη της μάλιστα ερώτηση(!), ο Αγιατολάχ θα έσκαγε στα γέλια, αφήνοντας άφωνους τους συμμετέχοντες. Όπως αποκάλυψε αργότερα ο γιος του, ήταν η πρώτη -και μοναδική- φορά που είδε τον πατέρα του να γελά!

Κατοπινά χρόνια

Εξαιτίας ακριβώς της φήμης που απέκτησε ως αντισυμβατική και μαχητική «ανακρίτρια» των ισχυρών του πλανήτη, οι παγκόσμιοι ηγέτες θα απέφευγαν προοδευτικά μια τατ-α-τετ συνάντηση με τη δαιμόνια Φαλάτσι, η οποία στρίμωχνε τη «λεία» της με δόλιο τρόπο! Στη δεκαετία του ’80 μάλιστα θα αποσυρόταν από την πρώτη γραμμή της αποκαλυπτικής δημοσιογραφίας και θα αφιερωνόταν στη συγγραφή βιβλίων, τόσο δοκιμίων όσο και λογοτεχνικών έργων.

Μετά τα γεγονότα της 11ης Σεπτεμβρίου ωστόσο η Φαλάτσι θα σπάσει την πολιτική σιωπή της με το νέο της βιβλίο «The Rage and the Pride» (La Rabbia e l’orgoglio), το οποίο θα γίνει μεν μπεστ σέλερ όχι όμως χωρίς τόνους κριτικής. Στο κείμενο αυτό ισχυρίζεται ότι το εδώ και αιώνες όνειρο του Ισλάμ να κατακτήσει την Ευρώπη θα συντελεστεί πλέον μέσω των μουσουλμανικών κοινοτήτων των μεγάλων ευρωπαϊκών πόλεων, τις οποίες και θεωρεί απειλή για την ενότητα της χριστιανικής ηπείρου. Και είναι το δημοκρατικό πλαίσιο της Ευρώπης, που επιτρέπει στις κοινότητες αυτές να εξασκούν ελεύθερα τις θρησκευτικές τους υποχρεώσεις, που απειλεί πλέον τη δυτική σταθερότητα, σύμφωνα με τη νέα αντιμουσουλμανική συλλογιστική της Φαλάτσι.

Περιττό να αναφερθεί ότι το έργο έχει συγκεντρώσει δριμεία κριτική με τον πρόδηλο αντι-ισλαμικό του χαρακτήρα και τα ρατσιστικά σχόλια που φιλοξενεί. Το 2004 αναγκάστηκε μάλιστα να συντάξει μια απαντητική επιστολή στα επικριτικά σχόλια που δέχτηκε, ρίχνοντας κι άλλο λάδι στη φωτιά…

Προσωπική ζωή και θάνατος

Η Φαλάτσι δεν παντρεύτηκε ποτέ, ήταν ωστόσο για τρία χρόνια σύντροφος του Αλέκου Παναγούλη, τον οποίο γνώρισε μάλιστα ως συνεντευξιαζόμενο. Η ίδια απαθανάτισε τις περιπέτειες του αγωνιστή με τη χούντα μέχρι τον θάνατό του το 1976 στο μυθιστόρημα «Un Uomo: Romanzo» («Ένας Άντρας» – 1979), ισχυριζόμενη ότι το ύποπτο τροχαίο δυστύχημα του Παναγούλη ήταν απόπειρα δολοφονίας από χουντικά «σταγονίδια».

Άλλο ένα βιβλίο αφορά στη σχέση της με το σύμβολο του αντιδικτατορικού αγώνα και έχει να κάνει με την περίοδο της ζωής της που κυοφορούσε το παιδί του Παναγούλη, το οποίο και έχασε από αποβολή: «Γράμμα σε ένα παιδί που δεν γεννήθηκε ποτέ» («Lettera a un bambino mai nato»).

Στη δεκαετία του 1980 η Φαλάτσι πέρασε χρόνο στον Λίβανο, ο οποίος μαστιζόταν από τον αιματοβαμμένο εμφύλιο πόλεμο, καιρό που θα συνόψιζε αργότερα (1992) στο βιβλίο «Inshallah». Η περίφημη δημοσιογράφος διαγνώστηκε με καρκίνο στη δεκαετία του ’90 και μοίραζε πλέον τον χρόνο της μεταξύ Ιταλίας και Νέας Υόρκης, όπου κατέφευγε για τη θεραπεία της. Στις ΗΠΑ θα δώσει μάλιστα έναν ευρύτατο κύκλο διαλέξεων στα κορυφαία αμερικανικά πανεπιστήμια.

Η Οριάνα Φαλάτσι πέθανε στις 15 Σεπτεμβρίου 2007 στη Φλωρεντία, σε ηλικία 77 ετών. Η ιταλίδα δημοσιογράφος είχε γίνει πλέον σχεδόν τόσο αμφιλεγόμενη όσο και οι παγκόσμιοι ηγέτες που ανέκρινε με την πένα της στη μακρά και γόνιμη καριέρα της. Ο αντιμουσουλμανισμός των τελευταίων της χρόνων άφησε την κηλίδα του στο έργο της ζωής της, το οποίο έχει μεταφραστεί σε 21 γλώσσες του κόσμου, ενώ στην Ιταλία μόνο έχει πουλήσει περισσότερα από 1 εκατομμύριο αντίτυπα…

Δείτε όλα τα πρόσωπα που φιλοξενούνται στη στήλη «Πορτραίτα» του newsbeast.gr