Εμφανίστηκε στην ουκρανική τηλεόραση νωρίς το πρωί της Πέμπτης 24/2, καθώς η απειλή του πολέμου ήταν στην πόρτα του. Πρώτα, ο Πρόεδρος της Ουκρανίας Βολοντίμιρ Ζελένσκι απευθύνθηκε στα 44 εκατομμύρια πολίτες της Ουκρανίας. Στη συνέχεια, στράφηκε στα 144 εκατομμύρια Ρώσους που ζούσαν δίπλα και τους παρακάλεσε να αποτρέψουν μια επίθεση που παραπέμπει στις πιο σκοτεινές εποχές στην Ευρώπη από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.
«Ακούστε τη φωνή της λογικής», είπε ο κ. Ζελένσκι μετά τα μεσάνυχτα της Πέμπτης στο Κίεβο. «Ο ουκρανικός λαός θέλει ειρήνη».
Ήταν μια παθιασμένη προσπάθεια να σώσει τη χώρα του — και δεν λειτούργησε, όπως αναφέρουν οι New York Times. Ώρες αργότερα, μια ευρείας κλίμακας ρωσική εισβολή είχε ξεκινήσει και ο κ. Ζελένσκι, πρώην τηλεοπτικός ηθοποιός, είχε γίνει πρόεδρος της χώρας εν καιρώ πολέμου. Και προς το παρόν, καθώς η ρωσική επίθεση συνεχίζεται, οι Ουκρανοί έχουν συσπειρωθεί γύρω του.
Η δραματική ομιλία του καθώς και η εμφάνισή του στη Διάσκεψη για την Ασφάλεια του Μονάχου το περασμένο Σαββατοκύριακο, όπου προειδοποίησε τους Ευρωπαίους συμμάχους για τον «κατευνασμό» της Ρωσίας, έδωσαν στον κ. Ζελένσκι κάτι που ούτε οι σύμμαχοί του κανονικά δεν θα του απέδιδαν: Σοβαρότητα.
Τώρα αντιμετωπίζει τη μεγαλύτερη κρίση στη σύγχρονη ιστορία της χώρας του, ακόμη και όταν πρέπει να αντιμετωπίσει τον Πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν της Ρωσίας.
«Ο Πούτιν ξεκίνησε έναν πόλεμο εναντίον της Ουκρανίας και εναντίον ολόκληρου του δημοκρατικού κόσμου», είπε ο κ. Ζελένσκι σε δεύτερη εθνική ομιλία την Πέμπτη, αφού Ρώσοι στρατιώτες έπληξαν στόχους σε 16 πόλεις σε όλη τη χώρα, συμπεριλαμβανομένης της πρωτεύουσας, Κίεβου. «Θέλει να καταστρέψει τη χώρα μας και όλα όσα έχουμε χτίσει. Αλλά γνωρίζουμε τη δύναμη του ουκρανικού λαού». «Είστε αδάμαστοι», πρόσθεσε. «Είστε Ουκρανοί».
Αναλαμβάνοντας έναν ρόλο για τον οποίο δεν είχε κάνει καμία πρόβα
Όπως αναφέρουν οι Times, φυσικά, παραμένει βαθιά αβέβαιο πόσο καιρό, ή ακόμη και αν, οι Ουκρανοί μπορούν πράγματι να αντέξουν ενάντια σε μια πολύ μεγαλύτερη και ανώτερη ρωσική δύναμη ή αν ο κ. Ζελένσκι θα συνεχίσει να αναλαμβάνει έναν ρόλο για τον οποίο δεν είχε καμία πρόβα. Η κοινή γνώμη θα μπορούσε ακόμη να στραφεί εναντίον του, όπως έγινε στα μέσα Φεβρουαρίου, καθώς η απειλή του πολέμου μεγάλωνε. Και ένας πιο σοβαρός κίνδυνος ελλοχεύει: Μια πιθανή δολοφονία – μια προοπτική που έθεσε ακόμη και το γραφείο του Ζελένσκι την Πέμπτη, καθώς οι ρωσικές δυνάμεις πλησίαζαν το Κίεβο.
Η Μαρία Ζολκίνα, μια Ουκρανή πολιτική αναλύτρια που εργάζεται στο Ίδρυμα Δημοκρατικών Πρωτοβουλιών, είπε ότι ο κ. Ζελένσκι «δεν επέλεξε να πολεμήσει και δεν είναι πρόεδρος σε καιρό πολέμου. Αλλά από χθες, όταν έγινε σαφές από τις πληροφορίες του τι μορφή θα έπαιρνε η επίθεση, ενεργεί ακριβώς όπως πρέπει να ενεργεί ένας πρόεδρος εν καιρώ πολέμου».
Ο κ. Ζελένσκι ανήλθε στην εξουσία ως μαχητής της διαφθοράς, με αυτοπεποίθηση τη στιγμή της ικανότητάς του να μεσολαβήσει για μια ειρήνη στη μακροχρόνια σύγκρουση με τους υποστηριζόμενους από τη Ρωσία αυτονομιστές που περιορίστηκαν τότε στα ανατολικά της χώρας. Κέρδισε συντριπτικά, με το 73% των Ουκρανών να τον υποστηρίζουν έναντι του Πέτρο Ποροσένκο, ενός πλούσιου επιχειρηματία που είχε λάβει σκληρή στάση κατά της Μόσχας.
Πώς εκλέχθηκε ο Ζελένσκι
Ο κ. Ζελένσκι δεν είχε καμία προηγούμενη εμπειρία στην πολιτική πέρα από το ρόλο του προέδρου στην τηλεόραση. Κέρδισε μια λαϊκιστική ατζέντα στοχεύοντας μια πλούσια τάξη ολιγαρχών και υποσχέθηκε να είναι ένας ρεαλιστής πρόεδρος του οποίου το όραμα για την Ουκρανία ήταν μια χώρα που δεν ήταν ούτε «διεφθαρμένος εταίρος της Δύσης» ούτε «η μικρή αδερφή της Ρωσίας».
Η ισχυρότερη υποστήριξή του προήλθε από τη νότια και την ανατολική Ουκρανία, συμπεριλαμβανομένων των περιοχών του Ντόνετσκ και του Λουχάνσκ που πλήττονται από συγκρούσεις, μέρος των οποίων υπάγεται σε δύο αυτονομιστικούς θύλακες των οποίων την ανεξαρτησία αναγνώρισε ο Πούτιν τη Δευτέρα.
Έκτοτε, υπάρχουν αμφιβολίες σχετικά με την ετοιμότητά του να πλοηγηθεί στην Ουκρανία μέσα από τέτοια επικίνδυνα στενά και την τεχνογνωσία των συμβούλων με τους οποίους περιτριγυρίστηκε, πολλοί εκ των οποίων είναι από το στούντιο κωμωδίας του, Kvartal 95. Ενώ τα στελέχη άμυνας και οι στρατιωτικοί του είναι σεβαστοί, και ο ίδιος έχει χτίσει σιγά σιγά μια αξιοκρατική ομάδα, πολλοί από το περιβάλλον του έφτασαν με μικρή εμπειρία στη διακυβέρνηση μιας χώρας, πόσο μάλλον στη διπλωματία ή τον πόλεμο.
Από την στιγμή που η Ρωσία εισέβαλε, βρίσκονται στην πρώτη γραμμή. Και ο κ. Ζελένσκι, στην τελευταία έκκλησή του να αποτρέψει τον πόλεμο, άδραξε εκείνη τη στιγμή και όλο το δράμα του με τρόπο που λίγοι περίμεναν, δίνοντας σε έναν λαό που ήταν υπό πολιορκία ένα τόσο απαραίτητο σημείο συγκέντρωσης.
Η επίκληση και στο ρωσικό συναίσθημα
Όταν απηύθυνε έκκληση απευθείας στον ρωσικό λαό, αλλάζοντας γλώσσα στα ρωσικά καθώς το έκανε, τους χαρακτήρισε γείτονες και οικογένεια, παρόλο που αναγνώρισε τις διαφορές και παραδέχτηκε ότι πιθανότατα δεν θα άκουγαν ποτέ καν τα λόγια του, δεδομένης του σφιχτού ελέγχου του Κρεμλίνου στα μέσα ενημέρωσης της Ρωσίας.
Προσπάθησε να αντιμετωπίσει τις κύριες κατηγορίες που διατύπωσε το Κρεμλίνο κατά των Ουκρανών. Οι Ουκρανοί δεν ήταν Ναζί, είπε ο κ. Ζελένσκι, ο οποίος είναι Εβραίος και του οποίου ο παππούς είχε υπηρετήσει στον Σοβιετικό Στρατό καθ’ όλη τη διάρκεια του πολέμου. Δεν μισούσαν τη ρωσική κουλτούρα, είπε.
«Είμαστε διαφορετικοί», είπε, «αλλά αυτό δεν είναι λόγος να είμαστε εχθροί. Θέλουμε να καθορίσουμε, να χτίσουμε το μέλλον μας μόνοι μας, ειρηνικά, ήρεμα και ειλικρινά».
Το κοινοβούλιο της Ουκρανίας κήρυξε στρατιωτική κατάσταση έκτακτης ανάγκης και η κυβέρνηση ανακοίνωσε ότι θα δώσει όπλα σε οποιονδήποτε με εμπειρία μάχης ήταν έτοιμος να υπερασπιστεί τη χώρα και προέτρεψε τον κόσμο να δώσει αίμα για τραυματισμένους βετεράνους.
«Το μέλλον του ουκρανικού λαού μας εξαρτάται από κάθε πολίτη», είπε ο Ζελένσκι την Πέμπτη. «Ο εχθρός έχει υποστεί μεγάλες απώλειες», πρόσθεσε. «Οι απώλειες του εχθρού θα είναι ακόμη μεγαλύτερες. Ήρθαν στη γη μας. Η Ουκρανία δέχεται επίθεση από βορρά, ανατολικά και νότια. Επίθεση από αέρος. Έργα προστασίας. Σήμερα, ο στρατός και η εθνική αλληλεγγύη είναι το στήριγμα του ουκρανικού κράτους». Ήταν μια αισιόδοξη δήλωση αν σκεφτεί κανείς πόση δύναμη πυρός από τους Ρώσους αντιμετωπίζουν οι στρατιώτες του.
Συσπείρωση γύρω από το πρόσωπό του
Όπως τονίζουν οι Times, η πορεία του κ. Ζελένσκι αντικατοπτρίζει αυτή της χώρας του, η οποία βρίσκεται σε πόλεμο με τους αυτονομιστές που υποστηρίζονται από τη Ρωσία εδώ και οκτώ χρόνια. Την τελευταία δεκαετία η ουκρανική εθνική υπερηφάνεια και η χρήση της ουκρανικής γλώσσας αυξήθηκαν δραματικά, σε συνδυασμό με την εμπιστοσύνη στη δημοκρατία και τον φιλοδυτικό προσανατολισμό. Η εμπιστοσύνη στη Ρωσία και ο σεβασμός για την αυταρχική κυβέρνηση του Πούτιν έχουν μειωθεί.
Και οι Ουκρανοί έχουν συσπειρωθεί γύρω από τον κ. Ζελένσκι, ακόμη κι αν οι αρχικές του προσπάθειες να υποβαθμίσει τη ζοφερή πρόγνωση του Προέδρου Μπάιντεν για πλήρη ρωσική εισβολή προκάλεσαν αναστάτωση και κόστισαν στη χώρα κρίσιμο χρόνο προετοιμασίας.
«Οι Ουκρανοί ενώνονται, έχουμε έναν πρόεδρο», δήλωσε η Ντάρια Καλενιούκ, επικεφαλής του Κέντρου Δράσης για την Καταπολέμηση της Διαφθοράς της Ουκρανίας, ενός ισχυρού ερευνητικού ινστιτούτου.
«Είναι ο αρχιστράτηγος και ο ουκρανικός στρατός ακολουθεί τις οδηγίες του. Τώρα τον υποστηρίζουμε, οδηγεί τη χώρα σε πόλεμο, αδιαφορώντας για κάθε κριτική για το πώς θα μπορούσε να αντιμετωπιστεί καλύτερα. Ο ρόλος του είναι κρίσιμος πλέον».
Η ενότητα είναι αξιοσημείωτη σε μια Ουκρανία που έχει χαρακτηριστεί από σπασμωδικές πολιτικές στο παρελθόν. Ακόμη και ο προκάτοχος του κ. Ζελένσκι, ο κ. Ποροσένκο – τον οποίο η κυβέρνηση του κ. Ζελένσκι ήθελε να συλλάβει με την κατηγορία της προδοσίας και υποστήριξης της τρομοκρατίας που πολλοί απέρριψαν ως πολιτικά υποκινούμενοι – στάθηκε πίσω του.
Υπήρχαν κάποιοι που θέλουν ο κ. Ζελένσκι να κάνει ειρήνη με οποιοδήποτε τίμημα.
«Θέλω ο πρόεδρός μας να κυματίσει μια λευκή σημαία, θέλω να τα παρατήσουμε όσο δεν υπάρχει πόλεμος», είπε η Οξάνα Ζιμούνοβα, μια 23χρονη πωλήτρια καταστήματος που ψάχνει μανιωδώς για εισιτήριο τρένου στον κεντρικό σταθμό του Κιέβου. «Απλώς όχι πόλεμος. Καταλαβαίνω ότι φοβάται ότι ο κόσμος δεν θα το δεχτεί», είπε, αναφερόμενη στον κ. Ζελένσκι, «αλλά πρέπει να υψώσει μια λευκή σημαία».
«Αυτό που συμβαίνει τώρα είναι παρόμοιο με αυτό που συνέβη το 1939», είπε μία Ουκρανή πολίτης αναφερόμενη στην εισβολή στην Πολωνία από τη ναζιστική Γερμανία.
«Κανείς δεν πίστευε ότι η Γερμανία θα εισέβαλε σε μια ευρωπαϊκή χώρα. Και κανείς δεν πίστευε ότι ο Πούτιν, ο νέος Χίτλερ της εποχής μας, θα εισέβαλε σε ένα ειρηνικό έθνος. Οι πρώτοι άμαχοι έχουν ήδη σκοτωθεί και θα υπάρξουν περισσότερα δεινά. Έχουμε ειδοποιήσει τους δυτικούς εταίρους μας ότι πρέπει να είστε σκληροί με τη Ρωσία — μην τους κατευνάζετε. Είναι μια πρόσκληση για περισσότερη βία».
