Η Τουρκία χρειάζεται τις συνομιλίες, αλλά με τους δικούς της όρους. Αυτό, στην πραγματικότητα, σημαίνει η επαναλαμβανόμενη ρήση Τούρκων επίσημων ότι η χώρα τους «επιθυμεί μια άνευ όρων συζήτηση με την Ελλάδα».

γράφει ο Κώστας Λάβδας*

Δυστυχώς η Τουρκία είχε και έχει σαφείς όρους: επιζητεί μια γενική, μη επικεντρωμένη και μη εστιασμένη συζήτηση για τις «διαφορές» μας, όπως τις έχει σταδιακά ορίσει εκείνη. Που αφορούν πολλά και κρίσιμα ζητήματα και, οι περισσότερες, αντανακλούν τις αυθαίρετες διεκδικήσεις της.

Με δυο λόγια, η συγκυρία τους τελευταίους μήνες έχει καλά και κακά νέα. Το βασικό καλό συντίθεται από τις αποσπασματικές αλλά σαφείς προσπάθειες εξισορρόπησης της τουρκικής αναθεωρητικής απειλής από δυνάμεις της ευρύτερης περιοχής. Αυτό θα έπρεπε να είναι από δομική άποψη αναμενόμενο, αλλά τίποτε δεν γίνεται με αυτόματο πιλότο. Περιττό να προσθέσω ότι αν είχαμε ακολουθήσει τις φωνές που κυριαρχούσαν και σε μεγάλο βαθμό εξακολουθούν να κυριαρχούν στην ελληνική δημοσιότητα (περί «ελληνικού μαξιμαλισμού», κλπ), η Ελλάδα θα έμενε έξω από αυτή την περιφερειακή προσπάθεια.

Το κακό νέο είναι η τουρκική ατζέντα που δεν φαίνεται να περιορίζεται, παρά τους τακτικούς ελιγμούς και τις αγκαλιές. Σήμερα, που λόγω Μπάϊντεν και γενικότερων συνθηκών η Τουρκία επιχειρεί να βελτιώσει το προφίλ της σε Ευρώπη και ΝΑΤΟ και σαφώς χρειάζεται τις συνομιλίες, τίθεται το απλό αλλά κρίσιμο ερώτημα: η τόσο «στριμωγμένη» (όπως επιμένουν κάποιοι) Τουρκία τι θα δώσει σε αυτήν τη συγκυρία; Σε ποιο πεδίο από τα τόσα που έχει ανοίξει η επιθετικά αναθεωρητική πολιτική της, θα κάνει πίσω;

Άμεσα, σε κανένα. Αλλά κάποιοι ελπίζουν σε μια «λειτουργιστική» εξέλιξη προς την ειρήνη. Ξεκινάμε από κάποια επιμέρους ζητήματα χαμηλής πολιτικής και σταδιακά διαμορφώνονται συνθήκες εμπιστοσύνης. Δυστυχώς θα απογοητευτούν, στο μέτρο που στόχος παραμένει μια  βιώσιμη ειρήνη με την Τουρκία χωρίς υποχωρήσεις απέναντι στα αναθεωρητικά σχέδιά της. Το καθεστώς στη γείτονα έχει χαράξει μια σαφή αναθεωρητική στρατηγική που ενέχει κινδύνους αβυσσαλέας αντιπαράθεσης στην περιοχή. 

Σε αυτό το πλαίσιο, παρά τις διαφορές και τις συχνά οξύτατες αντεγκλήσεις, οι σχέσεις Ρωσίας – Τουρκίας θα εξακολουθήσουν να αντανακλούν τις προσπάθειες της Άγκυρας να ισορροπήσει μεταξύ Ανατολής και Δύσης και τις τακτικές της Μόσχας που προσπαθεί να εργαλειοποιήσει τις τουρκικές φιλοδοξίες στο πλαίσιο που συμφέρει την Ρωσία, ανοίγοντας περαιτέρω τις ρωγμές στο ΝΑΤΟ. Πώς θα χειριστεί η κυβέρνηση Μπάϊντεν αυτή την εντεινόμενη τουρκική συμπεριφορά είναι, για την περιοχή μας, ένα κρίσιμο ερώτημα ως προς την βραχυπρόθεσμη και μεσοπρόθεσμη περίοδο.

Εμείς, στο μεταξύ, χρειαζόμαστε ενίσχυση της ελληνικής αποτροπής, εμβάθυνση συνεργασίας με χώρες όπως η Γαλλία και ειλικρινή συζήτηση στο εσωτερικό για τα διλήμματα της εξωτερικής πολιτικής. Γι αυτό επιμένω: περίσκεψη και αποφυγή κάθε πρώιμης θριαμβολογίας. Η βιώσιμη ειρήνη με την Τουρκία θέλει δουλειά πολύ.

  • Ο Κώστας Λάβδας είναι καθηγητής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο στο Τμήμα Διεθνών, Ευρωπαϊκών και Περιφερειακών Σπουδών