«Το δημογραφικό ζήτημα αποτελεί μία βραδυφλεγή βόμβα στα θεμέλια της οικονομίας, του συστήματος κοινωνικής προστασίας και, προφανώς, της κοινωνικής συνοχής», δήλωσε ο υπουργός Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων Γιάννης Βρούτσης, μιλώντας στο συνέδριο του Economist, που πραγματοποιείται σε συνεργασία με την Hope Genesis και τελεί υπό την αιγίδα του Προέδρου της Ελληνικής Δημοκρατίας κ. Προκόπη Παυλόπουλου.
Στο πλαίσιο της ομιλίας του στο συνέδριο, με θέμα τη δημογραφική κρίση, ο κ. Βρούτσης τόνισε ότι η εξέλιξη των δημογραφικών μεγεθών δεν συνιστά ένα τυπικό επιστημονικό ζήτημα πληθυσμιακής ανανέωσης, που απασχολεί μόνο τους ειδικευμένους επιστήμονες του χώρου. Όπως είπε, αποτελεί ένα σημαντικό, ίσως τον κρισιμότερο, προσδιοριστικό παράγοντα στη διαδικασία σχεδιασμού των πολιτικών για την οικονομική ανάπτυξη και την κοινωνική προστασία. Σύμφωνα με τον υπουργό Εργασίας, τις τελευταίες δεκαετίες, σχεδόν όλες οι αναπτυγμένες χώρες αντιμετωπίζουν, σε μικρό ή μεγάλο βαθμό, το ίδιο πρόβλημα: τη γήρανση του πληθυσμού, δηλαδή την αύξηση του μεριδίου των ατόμων μεγαλύτερης ηλικίας σε σχέση με τον συνολικό πληθυσμό.
«Πρόκειται για ένα συνδυαστικό φαινόμενο που οφείλεται τόσο στη μείωση της θνησιμότητας, απόρροια της βελτίωσης των όρων διαβίωσης στις ανεπτυγμένες κοινωνίες, όσο και στη μείωση του δείκτη γονιμότητας. Σύμφωνα, μάλιστα, με πρόσφατη έκθεση του ΟΟΣΑ, ο λόγος της ηλικιακής ομάδας άνω των 65 ετών προς την ηλικιακή ομάδα 20-64 ετών έχει αυξηθεί τα τελευταία 40 χρόνια από το 20% στο 31%, ενώ το 2060 θα έχει σχεδόν διπλασιαστεί στο 58%» υπογράμμισε ο κ. Βρούτσης, επισημαίνοντας ότι η Ελλάδα είναι μία από τις χώρες με δημογραφικό προφίλ με δυσμενή πρόγνωση, καθώς, μέχρι το 2060, ο προβλεπόμενος πληθυσμός σε ηλικία 20-64 ετών θα έχει συρρικνωθεί στην Ελλάδα κατά 35%. «Εξάλλου, είναι γνωστό ότι από την ουσιαστική στασιμότητα στη φυσική κίνηση του πληθυσμού, δηλαδή διαφορά γεννήσεων-θανάτων, στα τέλη της δεκαετίας του ’90, έχουμε περάσει από την αρχή της τρέχουσας δεκαετίας σε αρνητικό πρόσημο. Από το 2011, ο πληθυσμός της Ελλάδας μειώνεται», ανέφερε χαρακτηριστικά.
Ο υπουργός Εργασίας υποστήριξε ότι οι επιπτώσεις στην αγορά εργασίας είναι προφανείς. «Καταρχήν, μειώνεται το συνολικό εργατικό δυναμικό και δημιουργούνται συνθήκες ανισορροπίας στην πλευρά της προσφοράς εργασίας, ενώ η αύξηση του μέσου όρου ηλικίας των εργαζομένων θέτει ιδιαίτερες απαιτήσεις προσαρμογής των συνθηκών εργασίας και των συστημάτων επανεκπαίδευσης προσωπικού.
Ακόμη πιο φανερές είναι οι επιπτώσεις στο σύστημα κοινωνικής προστασίας και, ιδιαίτερα, το ασφαλιστικό. Οι συνταξιοδοτικές και οι δαπάνες ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης αυξάνονται, ενώ η μείωση του εργατικού δυναμικού δημιουργεί προβλήματα χρηματοδότησης», διαπίστωσε ο κ. Βρούτσης.
Ωστόσο, δήλωσε με κατηγορηματικό τρόπο ότι τα δεδομένα του δημογραφικού ζητήματος έχουν ενσωματωθεί απολύτως στη διαδικασία χάραξης πολιτικής και στο πεδίο της αγοράς εργασίας και της κοινωνικής ασφάλισης, αλλά και στο γενικότερο σύστημα κοινωνικής προστασίας.
Τα μέτρα στήριξης της οικογένειας
Παράλληλα, όπως συμπλήρωσε, λαμβάνονται μέτρα ανάσχεσης της δημογραφικής επιδείνωσης και στήριξης του θεσμού της οικογένειας.
Συγκεκριμένα, είπε: «Πρώτα και κύρια στο ασφαλιστικό σύστημα. Σήμερα, πιάνουμε το “νήμα” από το 2014, όταν, με μία σειρά οργανωτικών και θεσμικών παρεμβάσεων, ενισχύσαμε σημαντικά τη βιωσιμότητα του ασφαλιστικού συστήματος, όπως πιστοποιούσαν και οι αναλογιστικές μελέτες, που είχαν τότε καταρτιστεί. Μεσολάβησε η θέσπιση του ν. 4387/2016 – του νόμου “Κατρούγκαλου” – οι ρυθμίσεις του οποίου, σε αντίθεση με τις απαιτήσεις που θέτει η δημογραφική πρόκληση, μειώνουν το βαθμό ανταποδοτικότητας του συστήματος, ενισχύουν την εισφοροδιαφυγή και επιβάλλουν ισχυρά αντικίνητρα παραμονής στην αγορά εργασίας και την ασφάλιση.
Γι’ αυτόν το λόγο, θα προχωρήσουμε σε μία συνεκτική δέσμη μεταρρυθμίσεων στο ασφαλιστικό:
Για τους αυτοαπασχολούμενους, τους ελεύθερους επαγγελματίες και τους αγρότες, δημιουργούμε ένα νέο, καινοτόμο και ανταποδοτικό σύστημα ελεύθερης και ευέλικτης επιλογής ασφαλιστικών εισφορών. Κάθε ασφαλισμένος μπορεί να επιλέγει μεταξύ επτά διαφορετικών ασφαλιστικών κατηγοριών και να αλλάζει ελεύθερα την επιλογή του. Στο νέο σύστημα θα υπάρχει πρόνοια για ευνοϊκή μεταχείριση όλων των νεοεισερχόμενων στην ασφάλιση.
Για τους μισθωτούς, θα προχωρήσουμε σε μία σταδιακή μείωση των ασφαλιστικών εισφορών έως πέντε ποσοστιαίες μονάδες, αρχής γενομένης από τον επόμενο χρόνο κατά μία μονάδα.
Ταυτόχρονα, ενισχύουμε το βαθμό ανταποδοτικότητας, προσαρμόζοντας αναλόγως τα ποσοστά αναπλήρωσης. Στόχος είναι η αποτροπή της διαρροής του εργατικού δυναμικού στην αφανή οικονομία και η σημαντική ενίσχυση της πλήρους και ασφαλισμένης απασχόλησης, δηλαδή του επίσημου εργατικού δυναμικού, που συμβάλλει στη χρηματοδότηση του ασφαλιστικού συστήματος.
Για την επικουρική ασφάλιση, σε συμμόρφωση και με την πρόσφατη απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας (ΣτΕ), αυξάνουμε το ύψος των επικουρικών συντάξεων, ενώ ολοκληρώνουμε την εξυγίανση του συστήματος επικουρικής ασφάλισης με την πλήρη εφαρμογή του συστήματος νοητής κεφαλαιοποίησης, που πρώτοι καθιερώσαμε ήδη από το 2014.
Σε οργανωτικό επίπεδο, προχωράμε στη διοικητική οργανωτική ενοποίηση όλων τον φορέων απονομής σύνταξης κάτω από τον νέο ψηφιακό εθνικό φορέα κοινωνικής ασφάλισης e-ΕΦΚΑ.
Με τις αλλαγές αυτές, απεγκλωβίζουμε ένα μεγάλο τμήμα της οικονομίας από τις ναρκοθετημένες περιοχές των αδιέξοδων ρυθμίσεων του παλιού συστήματος και διαμορφώνουμε ένα νέο, αξιόπιστο, απλό και, κυρίως, αποτελεσματικό σύστημα κοινωνικής ασφάλισης, δημόσιο και καθολικό, που θα ενισχύει την απασχόληση και την παραγωγικότητα και, κυρίως, θα καλλιεργεί την ασφαλιστική συνείδηση. Ένα νέο δημόσιο κοινωνικό ασφαλιστικό σύστημα που θα εμπιστεύονται και θα “αγκαλιάζουν” όλοι.
Επιδίωξή μας είναι όλοι οι Έλληνες να εμπιστευθούν ξανά την κοινωνική ασφάλιση, να ενταχθούν σε αυτήν, να της εμπιστευθούν τους κόπους τους και στο τέλος του ασφαλιστικού τους βίου να γνωρίζουν ότι θα λάβουν μία αξιοπρεπή σύνταξη.
Είναι σαφές ότι, σε ένα περιβάλλον δημογραφικής επιδείνωσης, δίπλα σε ένα βιώσιμο, γενικό και καθολικό δημόσιο σύστημα κοινωνικής ασφάλισης, το οποίο ενισχύουμε συνεχώς και διασφαλίζουμε, υπάρχει χώρος για την περαιτέρω ανάπτυξη ιδιωτικών σχημάτων ασφάλισης, ανάλογα με την εθελοντική και ελεύθερη επιλογή του κάθε πολίτη».
Η αγορά εργασίας
Όσον αφορά την αγορά εργασίας, ο κ. Βρούτσης σημείωσε τα εξής: «Ξεκινήσαμε με μία δέσμη ρυθμίσεων που συμπεριελήφθησαν στον πρόσφατο αναπτυξιακό νόμο, με τις οποίες:
Στο πλαίσιο της συλλογικής αυτονομίας των κοινωνικών εταίρων, εμπλουτίσαμε το περιεχόμενο των συλλογικών διαπραγματεύσεων, δίνοντας χώρο για συμφωνίες που εξαιρούν από την εφαρμογή ισχύος τους επιχειρήσεις με αποδεδειγμένα οικονομικά προβλήματα.
Εξορθολογήσαμε την κατανομή ισχύος των συλλογικών συμφωνιών, με την έμφαση που ευλόγως πρέπει να δίνεται στο τοπικό και το επιχειρησιακό επίπεδο, δηλαδή εκεί όπου οι εργαζόμενοι και οι εργοδότες γνωρίζουν καλύτερα από όλους τα διεκδικητικά τους δεδομένα.
Εμπεδώσαμε όρους διαφάνειας και αντιπροσωπευτικότητας τόσο στις συλλογικές διαπραγματεύσεις, όσο και στην ελεύθερη συνδικαλιστική δράση, με τη δημιουργία μητρώων Συνδικαλιστικών Οργανώσεων Εργαζομένων και Οργανώσεων Εργοδοτών και με την ηλεκτρονική ψηφοφορία στη διαδικασία λήψης αποφάσεων από συνδικαλιστικά όργανα.
Δυναμώσαμε και συστηματοποιήσαμε τις διαδικασίες ελέγχου της αδήλωτης και υποδηλωμένης εργασίας από την Επιθεώρηση Εργασίας, μέσω και της δημιουργίας μητρώου παραβατικότητας, για πρώτη φορά, στη χώρα μας.
Νομοθετικές πρωτοβουλίες
Το αμέσως επόμενο διάστημα, φέρνουμε στη Βουλή δύο σημαντικές νομοθετικές πρωτοβουλίες. Η πρώτη αφορά στην αναβάθμιση και την ολοκλήρωση του πληροφοριακού συστήματος “ΕΡΓΑΝΗ”. Ενός καινοτόμου εργαλείου, το οποίο “γεννήθηκε” το 2013, επί της πρώτης θητείας μου στο υπουργείο Εργασίας κι από τότε έχει κερδίσει την αναγνώριση των παραγωγικών, κοινωνικών και ερευνητικών φορέων, αλλά και των ίδιων των εργαζομένων και εργοδοτών της χώρας.
Το νέο πληροφοριακό σύστημα “ΕΡΓΑΝΗ ΙΙ” θα αποτελέσει ένα ψηφιακό άλμα στο μέλλον. Πρόκειται πραγματικά για μία τομή στη σχέση μεταξύ της πολιτείας, των επιχειρήσεων και των εργαζομένων, υποστηρίζοντας παράλληλα τη νέα ανταγωνιστική τροχιά της ελληνικής οικονομίας και ενσωματώνοντας και νέες ψηφιακές λειτουργίες, όπως το ψηφιακό ωράριο και την ηλεκτρονική κάρτα εργασίας.
Η δεύτερη νομοθετική πρωτοβουλία αφορά τη δημιουργία του Λευκού Μητρώου Επιχειρήσεων. Ενός πρωτοποριακού μηχανισμού επιβράβευσης συνεπών εργοδοτών, με την παροχή εκ μέρους της πολιτείας ασφαλιστικών, φορολογικών και άλλων κινήτρων».
Στη συνέχεια, ο κ. Βρούτσης ανέφερε ότι θα ληφθούν μία σειρά μέτρων για την ενίσχυση του θεσμού της οικογένειας, που εκτιμά ότι θα έχουν θετικό αποτύπωμα και στο μέγεθος του εργατικού δυναμικού, αμβλύνοντας τις δημογραφικές πιέσεις.
Απαριθμώντας τα μέτρα, ο υπουργός Εργασίας υπογράμμισε ότι καθιερώνεται επίδομα 2.000 ευρώ για κάθε νέα γέννηση.
Αυξάνονται κατά 30.000 τα voucher παιδικών και βρεφονηπιακών σταθμών, ώστε να μην μένει κανένα παιδί εκτός.
Επεκτείνεται ο θεσμός των ολοήμερων σχολείων, με παράλληλη εφαρμογή της διετούς υποχρεωτικής αγωγής, ώστε να μπορούν οι μητέρες να εργάζονται.
Αυξάνεται το αφορολόγητο για κάθε παιδί κατά 1.000 ευρώ και μειώνεται ο συντελεστής ΦΠΑ για βρεφικά είδη από το 24% στο 13%.
Στην πρόσφατη συνταγματική αναθεώρηση, η κυβέρνηση προχώρησε στην κατοχύρωση του Ελάχιστου Εγγυημένου Εισοδήματος.
Επιπλέον, διατηρείται το Α21, που δημιουργήθηκε το 2013 και ενισχύθηκε για πρώτη φορά η οικογένεια με ένα ή δύο παιδιά.
Μεταξύ των ευάλωτων ομάδων που θα λάβουν κοινωνικό μέρισμα θα είναι και οι πολύτεκνοι.
Πέραν, όμως, από τα επιμέρους μέτρα πολιτικής, ο κ. Βρούτσης υποστήριξε ότι η πλέον πειστική απάντηση στις δημογραφικές προκλήσεις μπορεί να δοθεί, μέσω μίας σαρωτικής απελευθέρωσης του αναπτυξιακού δυναμικού της ελληνικής οικονομίας, που θα βασίζεται στην προώθηση της υγιούς επιχειρηματικότητας, την εμβάθυνση των διαρθρωτικών αλλαγών, τις καινοτόμες επιδόσεις και την ποιότητα του ανθρώπινου κεφαλαίου, με πρωταρχικό σκοπό τη δημιουργία πολλών και καλών θέσεων εργασίας.
«Γιατί μόνο έτσι, θα αποκατασταθεί η εμπιστοσύνη όλων στις προοπτικές της ελληνικής οικονομίας και θα αντιστραφεί η τάση φυγής των νέων επιστημόνων στο εξωτερικό. Όπως, για παράδειγμα, στο υπουργείο Εργασίας, αποφασίσαμε να πάμε κόντρα στην αδράνεια και στις τυπικές διαπιστώσεις. Και έτσι πήραμε μία συμβολική, αλλά σημαντική απόφαση, με την πρωτοβουλία “Rebrain Greece-Ελλάδα Ξανά”, για την επιστροφή 500 νέων Ελλήνων με επιστημονική κατάρτιση και διεθνή εργασιακή εμπειρία πίσω στην πατρίδα, ενώ, παράλληλα, θα δημιουργηθεί ευνοϊκό κλίμα για την προέλκυση νέων επενδύσεων, την υψηλή συσσώρευση φυσικού κεφαλαίου, την αύξηση της παραγωγικότητας και, κατά συνέπεια, την επίτευξη υψηλού μακροχρόνιου ρυθμού οικονομικής ανάπτυξης», δήλωσε ο υπουργός Εργασίας.
Μεταξύ άλλων, ο κ. Βρούτσης τόνισε ότι η αντιμετώπιση του δημογραφικού δεν μπορεί να επιτευχθεί, διαμέσου μεταναστευτικών ροών.
Βέβαια, διευκρίνισε ότι η ελληνική πολιτεία αποτελείται από πολίτες που τους χαρακτηρίζει μεγάλη ευαισθησία και έχουν έντονο το στοιχείο της φιλοξενίας. Όπως υπογράμμισε, οι πρόσφυγες και με τη νέα νομοθεσία θα «αγκαλιαστούν» από την ελληνική πολιτεία και θα ενσωματωθούν στην κοινωνία.
