Υπάρχουν φορές που τα παιδιά εκφράζουν απευθείας τα συναισθήματά τους και τις ανάγκες τους. Άλλες πάλι φορές καλείστε εσείς ως γονιός να κατανοήσετε τι τους συμβαίνει.
Εάν πρόκειται για μικρό παιδί μπορεί να μην έχει κατακτήσει το γλωσσικό επίπεδο για να διατυπώσει αυτό που αισθάνεται. Εάν πάλι πρόκειται για έφηβο μπορεί να αποφεύγει λόγω πίεσης και άγχους να σας εμπιστευτεί κάτι προσωπικό.
Δεν είναι δυνατό να προβλέψετε κάθε δύσκολο σενάριο που μπορεί να αντιμετωπίζει το παιδί σας και να γνωρίζετε ακριβώς πώς να αντιδράσετε. Ωστόσο, το σημαντικό είναι να μπορείτε να ακούτε το παιδί σας, να του δίνετε χώρο για να σας πει τι νιώθει και να ζητάτε τη βοήθεια των ειδικών όταν χρειάζεται.
Επαγγελματίες ψυχικής υγείας, μιλώντας στη Huffington Post, επισημαίνουν ορισμένες φράσεις που δεν θα πρέπει ποτέ να αγνοήσετε εάν ειπωθούν από τα παιδιά σας.
Ποιες φράσεις υποδηλώνουν ότι το παιδί μπορεί να αντιμετωπίζει πρόβλημα
Ενδεικτικά ορισμένες αναφορές των παιδιών που σχετίζονται με αίσθημα χαμηλής αυτοεκτίμησης ή με προβλήματα στην κοινωνική του ζωή:
- Μισώ τον εαυτό μου.
- Μισώ το σώμα μου.
- Είμαι χαζός.
- Είμαι μοναχικός.
- Δεν θέλω να πάω σχολείο.
Ακόμη όμως και εκφράσεις όπως «φοβάμαι» ή «ανησυχώ» θα πρέπει να κινητοποιήσουν τους γονείς. Στην πράξη είναι δύσκολο να διαφοροποιήσετε τα απλά σκαμπανεβάσματα από κάτι πιο σοβαρό, επομένως είναι σημαντικό να κάνετε ερωτήσεις, να παίρνετε περισσότερες πληροφορίες και να παρατηρείτε.
Για παράδειγμα, μερικές φορές οι γονείς θα μπορούσαν να εξισώσουν το «είμαι μόνος» με το «βαριέμαι». Ωστόσο ενδεχομένως να πρόκειται για ένα πολύ πιο βαθύ και σοβαρό συναίσθημα. Μπορεί να πηγάζει από ένα γενικότερο συναίσθημα μοναξιάς. Μπορείτε να ζητήσετε από το παιδί να σας εξηγήσει το συναίσθημά του ή μπορεί να του παρουσιάσετε μια προσωπική ιστορία που αισθανθήκατε μοναξιά ή πλήξη και να το ρωτήσετε εάν νιώθει κάτι παρόμοιο με αυτό που νιώσατε εσείς στο παράδειγμά σας. Όπως επισημαίνουν ειδικοί, οι γονείς θα πρέπει να έχουν το νου τους καθώς «κάτι που φαίνεται σε εσάς ασήμαντο μπορεί να έχει νόημα για το παιδί».
«Αν το παιδί σας κάνει ένα ασυνήθιστο ή αυτοκριτικό σχόλιο και δεν είστε σίγουροι αν πρέπει να ανησυχείτε, η διευκρίνιση είναι πάντα ένα καλό πρώτο βήμα». Ένα σχόλιο σχετικά με προβλήματα με έναν φίλο, για παράδειγμα, μπορεί να είναι ένδειξη εκφοβισμού ή απλώς φυσιολογική σύγκρουση μεταξύ συνομηλίκων. Δεν θα μάθετε μέχρι το παιδί να σας πει περισσότερα και μπορεί το παιδί να μην το μοιραστεί μέχρι να ρωτήσετε εσείς.
Ποιες φράσεις μπορεί να συνδέονται με πιθανότητα αυτοτραυματισμού
Ενδεικτικά ορισμένες αναφορές των παιδιών που σχετίζονται με πιθανότητα αυτοτραυματισμού:
- Θέλω να πεθάνω.
- Δεν θέλω να είμαι εδώ.
- Δεν έχω λόγο να ζω.
- Μακάρι να μην είχα γεννηθεί ποτέ.
- Όλοι θα ήταν καλύτερα χωρίς εμένα.
Και σε αυτήν την περίπτωση θα πρέπει να κάνετε ερωτήσεις και να σκάψετε βαθύτερα για να καταλάβετε πόσο σοβαρή είναι η κατάσταση. «Το παιδί σας μπορεί να μην λέει ευθέως ότι θέλει να κάνει κακό στον εαυτό του, αλλά μπορεί να πει κάτι σαν “Μακάρι να μην είχα να το αντιμετωπίσω αυτό” ή “Οι φίλοι μου θα ήταν καλύτερα χωρίς εμένα”».
Σε τέτοιες περιπτώσεις, είναι σημαντικό για τους γονείς να ενθαρρύνουν τα παιδιά να διευκρινίσουν και να εξηγήσουν το πρόβλημα που τους βασανίζει. Οι γονείς μερικές φορές ανησυχούν ότι ρωτώντας απευθείας τα παιδιά τους για σκέψεις αυτοκτονίας, μπορεί με κάποιο τρόπο να τους βάλουν στο μυαλό τέτοιες ιδέες, αλλά οι ειδικοί λένε ότι είναι πάντα καλύτερο να ρωτούν.
«Δεν θα βάλετε αυτές τις ιδέες στο κεφάλι τους ρωτώντας. Ωστόσο, το να κάνετε αυτές τις ερωτήσεις σας παρέχει ένα κρίσιμο “παράθυρο” για να τους βοηθήσετε εάν χρειαστεί», σημειώνουν.
Αναφορές που μπορεί να υποδεικνύουν προβλήματα στις σχέσεις του παιδιού
Δεν χρειάζεται να γνωρίζετε όλες τις λεπτομέρειες για τις κοινωνικές σχέσεις του παιδιού σας. Εξάλλου οι έφηβοι επιζητούν ανεξαρτησία και ιδιωτικότητα στις σχέσεις τους. Εάν όμως το παιδί κάνει κάποιες ασυνήθιστες αναφορές για φιλικές ή ερωτικές σχέσεις, τότε είναι σημαντικό να μιλήσετε μαζί του και να το ρωτήσετε, καθώς ενδεχομένως να πρόκειται για πιθανή ένδειξη προβλήματος στο παιδί σας.
Άλλες ενδείξεις
Φυσικά, δεν θα είναι προφορικά όλα τα σημάδια που δείχνουν πως το παιδί σας επιθυμεί να σας πει κάτι. Ειδικά στα μικρά παιδιά, αισθήματα άγχους ή στρες μπορεί να εκδηλωθούν με σωματικά συμπτώματα, όπως στομαχόπονους. Μπορεί επίσης να παρατηρήσετε μια προσκόλληση σε μικρότερα παιδιά καθώς και παλινδρόμηση σε προηγούμενες συμπεριφορές, όπως ενούρηση ή πιπίλισμα αντίχειρα.
Σε μεγαλύτερα παιδιά, τα σημάδια μπορεί να περιλαμβάνουν σημαντικές αλλαγές στη διάθεση, μειωμένη ενέργεια ή τάση απόσυρσης, αλλαγές στον ύπνο και τις διατροφικές συνήθειες, συχνά παράπονα για σωματικά προβλήματα, εύρεση δικαιολογιών που δεν βγάζουν νόημα, αποφυγή πραγμάτων που συνήθως απολαμβάνουν ή ξαφνικός δισταγμός για συμμετοχή σε τυπικά “κανονικές” δραστηριότητες.
Πώς να αντιδράσετε όταν το παιδί εξομολογείται ένα πρόβλημά του
Όταν το παιδί σάς εκμυστηρεύεται ένα πρόβλημα που το απασχολεί, εσείς:
- Παραμείνετε ήρεμοι και ψύχραιμοι. Μην πανικοβληθείτε. Δώστε την υποστήριξη που αναζητά.
- Επικυρώστε τα συναισθήματά του. Δεν σημαίνει ότι συμφωνείτε μαζί του, απλώς ότι αντιλαμβάνεστε τα συναισθήματά του.
- Κάντε ερωτήσεις ανοιχτού τύπου. Δεν είστε ανακριτές. Οι ερωτήσεις θα πρέπει επίσης να είναι μη επικριτικές. Μην είστε πιεστικοί.
- Μην προτρέχετε με πιθανές λύσεις. Οι γονείς έχουν συχνά την τάση για επίλυση προβλημάτων και παροχή συμβουλών. Αλλά μπορεί να μην είναι αυτό που χρειάζεται το παιδί σας. Μερικές φορές είναι χρήσιμο να το ρωτήσετε απευθείας εάν θέλει συμβουλές ή αν απλά θέλει να το ακούσετε.
- Ευχαριστήστε το που σας μίλησε. Και ασφαλώς ενθαρρύνετέ το να το κάνει ξανά στο μέλλον.
Τι να κάνετε αν δεν προλαβαίνετε να ασχοληθείτε εκείνη τη στιγμή με το παιδί
Ακόμη και όταν είστε απασχολημένοι και δεν μπορείτε να μιλήσετε, βεβαιωθείτε πως το παιδί αντιλαμβάνεται την κατάσταση και πως γνωρίζετε πως αυτό που έχει να σας πει είναι σημαντικό.
Μπορείτε να επισημάνετε στο παιδί πως θέλετε να ακούσετε περισσότερα και πως θα το κάνετε σε πολύ λίγο, όταν θα κλείσετε το τηλέφωνο ή θα ολοκληρώσετε την εργασία που σας απασχολεί. Σε κάθε περίπτωση πρέπει να είστε υποστηρικτικοί και να δημιουργήσετε ένα προηγούμενο ώστε το παιδί να συνεχίζει να σας εμπιστεύεται το οποιοδήποτε πρόβλημά του και στο μέλλον.
«Το γεγονός ότι τα παιδιά σας έρχονται σε εσάς με ένα πρόβλημα που αντιμετωπίζουν, δείχνει πολλά για τη σχέση σας. Έθιξαν το θέμα γιατί νιώθουν ασφαλείς μαζί σας», λέει η Kristin Wilson, αδειούχος επαγγελματίας σύμβουλος στο Newport Health. Και για αυτό θα πρέπει να δείξετε στο παιδί σας πόσο σημαντικό είναι για εσάς, δίνοντάς του την πλήρη προσοχή σας.
