Καθώς προχωράμε όλο και πιο βαθιά στην ψηφιακή εποχή είναι σημαντικό να αντιλαμβανόμαστε τα όρια στη χρήση και να γνωρίζουμε τον τρόπο με τον οποίο η τεχνολογία επηρεάζει την ψυχική υγεία αλλά και τη γνωστική λειτουργία μας.
Με τον γενικό όρο «άνοια» περιγράφεται η μείωση της ικανότητας της σκέψης, μνήμης, γλώσσας και λογικής. Τα συμπτώματα της άνοιας κυμαίνονται από ήπια έως και πολύ σοβαρά.
Αν σε αυτόν τον όρο προσθέσουμε τον χαρακτηρισμό «ψηφιακή», τότε έχουμε ένα σύνδρομο της σύγχρονης εποχής. Η «ψηφιακή άνοια» περιγράφει όλες τις γνωστικές αλλαγές που σχετίζονται με την υπερβολική χρήση της τεχνολογίας. Έρευνες δείχνουν ότι η υπερβολική χρήση τεχνολογίας μπορεί να οδηγήσει σε αλλαγές που μοιάζουν με την άνοια και πιθανώς ακόμη και να αυξήσει τον κίνδυνο άνοιας.
Είναι η «ψηφιακή άνοια» πραγματική κατάσταση;
Η ψηφιακή άνοια, όπως αναφέρει το HealthLine, είναι ένας όρος που επινοήθηκε από τον γερμανό νευροεπιστήμονα και ψυχίατρο Manfred Spitzer το 2012. Περιγράφει αλλαγές στη γνωστική λειτουργία ως αποτέλεσμα της υπερβολικής χρήσης τεχνολογίας.
Αν και η ψηφιακή άνοια δεν είναι μια διαγνώσιμη κατάσταση υγείας, η θεωρία ότι η υπερβολική χρήση της τεχνολογίας επηρεάζει αρνητικά τη γνωστική λειτουργία έχει επιστημονική αξία. Στην πραγματικότητα, αρκετές μελέτες έχουν βρει σύνδεση μεταξύ της χρήσης του διαδικτύου, του «χρόνου οθόνης» και των γνωστικών αλλαγών.
Μια μελέτη του 2022 διερεύνησε τον αντίκτυπο της «καθιστικής συμπεριφοράς», συμπεριλαμβανομένης της χρήσης του υπολογιστή και της παρακολούθησης τηλεόρασης, στον συνολικό κίνδυνο άνοιας. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα, ο αυξημένος χρόνος που αφιερώθηκε σε γνωστικά παθητικές συμπεριφορές -όπως για παράδειγμα η παρακολούθηση τηλεόρασης- οδήγησε σε αυξημένο κίνδυνο άνοιας, ανεξάρτητα από τα επίπεδα φυσικής δραστηριότητας.
Σε άλλη έρευνα του 2023, οι ερευνητές βρήκαν στοιχεία ότι η υπερβολική χρήση οθόνης, μεταξύ άλλων, επηρεάζει αρνητικά την εκτελεστική λειτουργία και τη μνήμη εργασίας τόσο στα παιδιά όσο και στους εφήβους. Μια ακόμη μελέτη που δημοσιεύτηκε το ίδιο έτος, ανέλυσε τη σχέση μεταξύ των καθιστικών δραστηριοτήτων μπροστά σε μία οθόνη και του κινδύνου άνοιας σε περισσότερους από 462.000 συμμετέχοντες. Σε αυτή τη μελέτη, οι ερευνητές αξιολόγησαν τόσο τη χρήση υπολογιστή όσο και την παρακολούθηση τηλεόρασης. Όπως διαπιστώθηκε, περισσότερες από 4 ώρες παρακολούθησης οθόνης την ημέρα συσχετίστηκαν με αυξημένο κίνδυνο αγγειακής άνοιας, νόσου Αλτσχάιμερ και άνοιας όλων των αιτιών στους συμμετέχοντες. Επιπλέον, υψηλότερα επίπεδα ημερήσιου χρόνου οθόνης συνδέθηκαν επίσης με αλλαγές σε ορισμένες περιοχές του εγκεφάλου.
Συμπτώματα ψηφιακής άνοιας
Όπως προαναφέρθηκε, η ψηφιακή άνοια δεν είναι μια διαγνώσιμη κατάσταση, επομένως είναι δύσκολο να παρουσιαστούν τα ακριβή συμπτώματα. Ωστόσο, ορισμένα από τα συμπτώματα μπορεί να είναι παρόμοια με αυτά της άνοιας. Για παράδειγμα, το άτομο:
- έχει προβλήματα με τη βραχυπρόθεσμη μνήμη,
- χάνει ή ξεχνάει εύκολα πράγματα,
- δυσκολεύεται να ανακαλέσει λέξεις,
- αντιμετωπίζει προβλήματα με το multitasking
Παρόμοια με την άνοια, η ψηφιακή άνοια μπορεί επίσης να προκαλέσει αλλαγές στην επικοινωνία, την εστίαση, τη λογική και πολλά άλλα.
Επίσης, δεν είναι ασυνήθιστο ο υπερβολικός χρόνος στην οθόνη να οδηγεί σε αλλαγές ύπνου και διάθεσης, οι οποίες έχουν επίσης σημαντική επίδραση στη λειτουργία του εγκεφάλου.
Πώς προλαμβάνεται η ψηφιακή άνοια;
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η υπερβολική χρήση της τεχνολογίας έχει αρνητικό αντίκτυπο στον εγκέφαλό μας. Και είναι εξίσου σαφές πως η μετριοπάθεια είναι το κλειδί για την καταπολέμηση της ψηφιακής άνοιας.
Ακολουθούν, λοιπόν, μερικά βήματα που μπορείτε να ακολουθήσετε, για να απομακρυνθείτε από την οθόνη και να αντισταθμίσετε τον αρνητικό αντίκτυπο της υπερβολικής χρήσης τεχνολογίας:
Περιορίστε τις ειδοποιήσεις τηλεφώνου: Ένας τρόπος για να αποφύγετε να βρίσκεστε συνεχώς στο τηλέφωνό σας ή μπροστά από μια οθόνη είναι να περιορίσετε τον αριθμό των ειδοποιήσεων που λαμβάνετε.
Περιορίστε τον χρόνο παθητικών δραστηριοτήτων: Υπάρχουν εφαρμογές που μπορούν να περιορίσουν τον υπερβολικό χρόνο κύλισης (scrolling). Θα μπορούσατε, επίσης, να συνδυάσετε τον χρόνο που αφιερώνετε παρακολουθώντας την αγαπημένη σας εκπομπή με κάποιες ασκήσεις γυμναστικής.
Βρείτε ενδιαφέροντα, στα οποία μπορείτε να εστιάσετε: Όλοι συνηθίζουμε να πιάνουμε το τηλέφωνο ή το τηλεχειριστήριο όταν βαριόμαστε, αλλά πότε ήταν η τελευταία φορά που διαβάσατε ένα βιβλίο ή πήγατε μια βόλτα; Αν και αυτές οι δραστηριότητες μπορεί να απαιτούν περισσότερη προσπάθεια, προετοιμαστείτε για σημαντικά οφέλη.
Αφιερώστε χρόνο στην αποσύνδεσή σας: Η μείωση του χρόνου οθόνης σας δεν σημαίνει ότι ξεφορτώνεστε εντελώς το κινητό, τον υπολογιστή ή την τηλεόραση. Εξετάστε το ενδεχόμενο να αφιερώσετε μόνο ένα συγκεκριμένο κομμάτι του χρόνου κάθε μέρα, για να απασχολείστε στο κινητό σας, να παίξετε βιντεοπαιχνίδια ή να παρακολουθήσετε τηλεόραση. Η ρύθμιση ενός χρονοδιακόπτη μπορεί να βοηθήσει.
Και αν είστε γονέας που αναζητά τρόπους να μειώσει τον χρόνο του παιδιού σας στην οθόνη, ξεκινήστε ανοίγοντας τη συζήτηση σχετικά με το γιατί είναι σημαντικό το μέτρο. Προσπαθήστε να περιορίσετε τον χρόνο στην οθόνη και τηρήστε οικογενειακά την εφαρμογή των κανόνων που έχετε θέσει. Αρκετές μεγάλες μελέτες έχουν δείξει ότι ο υπερβολικός χρόνος σε οθόνες μπορεί να έχει εξαιρετικά αρνητικές επιπτώσεις στη γνωστική λειτουργία ειδικά των παιδιών.
Μικρές αλλαγές, τεράστια οφέλη
Είτε αναζητάτε τρόπους για να μειώσετε τον χρόνο μπροστά στην οθόνη σας είτε σας ενδιαφέρει να κάνετε αλλαγές ως οικογένεια, να θυμάστε πάντα πως ακόμη και οι πιο μικρές αλλαγές μπορούν να έχουν τεράστια οφέλη για την υγεία σας.
