Τα πρόσφατα περιστατικά μηνιγγίτιδας με τον θάνατο του 20χρονου φοιτητή στην Πάτρα και τον 27χρονο που παραμένει σε σοβαρή κατάσταση στο Βενιζέλειο Νοσοκομείο στην Κρήτη, έχουν προκαλέσει εύλογη ανησυχία σε όλους μας, υπενθυμίζοντάς μας πόσο επικίνδυνη μπορεί να αποβεί η μηνιγγίτιδα, η οποία -αν και σπανίως- δύναται να επιφέρει σοβαρές νευρολογικές βλάβες, ακόμα και θάνατο.
Η μηνιγγίτιδα μπορεί να εμφανιστεί σε όλες τις ηλικίες, όμως φαίνεται ότι τα παιδιά διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο. Γι’ αυτό και ο εμβολιασμός τους αποτελεί κρίσιμος και καθοριστικός παράγοντας για τον περιορισμό της νόσου και την προστασία όλων μας. Σε πρόσφατο άρθρο, η κα Κλεονίκη Ρόκα, Παιδίατρος, MD, PhD, Διευθύντρια ΕΣΥ, Πανεπιστημιακή Ογκολογική Αιματολογική Μονάδα, Α’ Παιδιατρική Κλινική Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ, Νοσοκομείο Παίδων «Η Αγία Σοφία», ανέλυσε διεξοδικά τόσο τα μέτρα πρόληψης όσο και τα διαθέσιμα εμβόλια. Στο παρόν άρθρο, η κα Θεανώ Γεωργακοπούλου, MD, MPH, PhD, Παιδίατρος – Λοιμωξιολόγος στον Εθνικό Οργανισμό Δημόσιας Υγείας (ΕΟΔΥ), καθησυχάζει αναφορικά με τη διασπορά της νόσου στη χώρα μας, ωστόσο τονίζει κι εκείνη με τη σειρά της την ανάγκη για εμβολιασμό, προκειμένου να συνεχίσουν να παραμένουν σε χαμηλά επίπεδα τα περιστατικά της μηνιγγίτιδας. Διαβάστε παρακάτω όσα πρέπει να γνωρίζετε για την ασθένεια που μας έχει θορυβήσει, γονείς και μη.
- Πόσο συχνή είναι η μηνιγγίτιδα στην Ελλάδα; Υπάρχουν αυξημένα κρούσματα τα τελευταία χρόνια;
Η μηνιγγίτιδα είναι οξεία λοίμωξη του κεντρικού νευρικού συστήματος με συμμετοχή των μηνίγγων. Στους υπεύθυνους λοιμογόνους παράγοντες περιλαμβάνονται ιοί, βακτήρια όπως μηνιγγιτιδόκοκκος, πνευμονιόκοκκος και Gram (-) μικρόβια, μύκητες, το μυκοβακτηρίδιο της φυματίωσης κ.ά. Ειδικότερα, η μηνιγγιτιδοκοκκική νόσος (μηνιγγίτιδα / σηψαιμία από μηνιγγιτιδόκοκκο) αποτελεί ένα σοβαρό νόσημα, το οποίο σπάνια μπορεί να αποβεί θανατηφόρο.
Η επίπτωση της μηνιγγιτιδοκοκκικής νόσου παρουσίασε σημαντική πτωτική πορεία κατά το διάστημα 2013 έως το 2022, όταν και βρέθηκε στα χαμηλότερα επίπεδά της κατά την περίοδο της πανδημίας COVID-19 λόγω της εφαρμογής περιοριστικών μέτρων, και επανήλθε σε χαμηλά, προπανδημικά επίπεδα κατά τα έτη 2023 και 2024. Συγκεκριμένα, κατά το έτος 2024 καταγράφηκαν 37 κρούσματα (επίπτωση μηνιγγιτιδοκοκκικής νόσου: 0,36 κρούσματα ανά 100.000 πληθυσμού).
- Ποιοι είναι οι κύριοι φορείς της νόσου στην κοινότητα και πώς μπορεί να περιοριστεί η μετάδοση;
Ασυμπτωματικοί φορείς μηνιγγιτιδόκοκκου είναι το 10% περίπου του γενικού πληθυσμού, αλλά τα ποσοστά κυμαίνονται από 2% σε παιδιά που δεν παρακολουθούν παιδικό σταθμό έως και 24-37% σε εφήβους και νεαρούς ενήλικες ηλικίας 15-24 ετών. Η μετάδοση του παθογόνου γίνεται με άμεση επαφή από άτομο σε άτομο με σταγονίδια των αναπνευστικών εκκρίσεων και περιορίζεται με την εφαρμογή μέτρων αναπνευστικής προστασίας.
- Παρατηρούνται εποχικές εξάρσεις ή εξάρσεις σε συγκεκριμένες ηλικιακές ομάδες;
Στην Ευρώπη και τη χώρα μας, η επίπτωση της μηνιγγιτιδοκοκκικής νόσου είναι μεγαλύτερη τον χειμώνα και την άνοιξη. Το νόσημα παρουσιάζει την υψηλότερη συχνότητα εμφάνισης σε βρέφη και μικρά παιδιά, στην ηλικιακή ομάδα 0-4 ετών.
- Υπάρχουν περιοχές στην Ελλάδα με υψηλότερη επίπτωση της μηνιγγίτιδας;
Κατά περιόδους είναι πιθανόν να εμφανιστεί έξαρση κρουσμάτων σε μια ορισμένη περιοχή. Στην παρούσα φάση ωστόσο, δεν πληρούνται τα κριτήρια έξαρσης κρουσμάτων μηνιγγιτιδοκοκκικής νόσου σε καμία περιοχή της χώρας.
- Πώς παρακολουθεί ο ΕΟΔΥ την εξάπλωση της μηνιγγίτιδας και ποια μέτρα λαμβάνονται σε περίπτωση επιδημίας;
Ο ΕΟΔΥ επιτηρεί επιδημιολογικά τη μηνιγγίτιδα ως σύνολο, δηλαδή τόσο τη μηνιγγιτιδοκοκκική νόσο όσο και τη λοιπή βακτηριακή και την άσηπτη μηνιγγίτιδα.
Ο ΕΟΔΥ βρίσκεται σε συνεργασία με το Εθνικό Κέντρο Αναφοράς Μηνιγγίτιδας το οποίο προβαίνει σε ταυτοποίηση και τυποποίηση των αιτιολογικών παραγόντων που προκαλούν βακτηριακή μηνιγγίτιδα. Ειδικότερα σε περιπτώσεις έξαρσης κρουσμάτων μηνιγγιτιδοκοκκικής νόσου πραγματοποιείται μοριακή γονοτύπηση και ανίχνευση του υπεύθυνου κλώνου που προκαλεί τη νόσο ή την έξαρση κρουσμάτων.
Επιπλέον, ο ΕΟΔΥ εκδίδει σχετικές οδηγίες που αφορούν στη χορήγηση χημειοπροφύλαξης στις στενές επαφές των ασθενών με μηνιγγιτιδοκοκκική νόσο, για την πρόληψη των δευτερογενών κρουσμάτων, δεδομένου ότι η έγκαιρη χορήγηση χημειοπροφύλαξης στις στενές επαφές αποτελεί το πιο σημαντικό μέτρο για την προστασία από τη μηνιγγιτιδοκοκκική νόσο.
Η απόφαση για εμβολιασμό στο περιβάλλον των κρουσμάτων λαμβάνεται κατά περίπτωση, σύμφωνα με τις οδηγίες του ΕΟΔΥ και της ΕΕΕ, κατόπιν αξιολόγησης των επιδημιολογικών δεδομένων.
- Υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία για το ποσοστό των κρουσμάτων που οφείλονται σε στελέχη της μηνιγγίτιδας τα οποία καλύπτονται από εμβόλια;
Όσον αφορά την βακτηριακή μηνιγγίτιδα, τα εμβόλια που κυκλοφορούν δεν καλύπτουν όλα τα βακτήρια που προκαλούν μηνιγγίτιδα. Αποτελεσματικά εμβόλια κυκλοφορούν για τον μηνιγγιτιδόκοκκο (οροομάδες A, Β, C, Υ και W135), τον πνευμονιόκοκκο, τον αιμόφιλο ινφλουέντσας τύπου b κ.λπ. Αναφορικά με τον μηνιγγιτιδόκοκκο και σύμφωνα με διεθνή στοιχεία, το 90% των περιπτώσεων μηνιγγιτιδοκοκκικής νόσου οφείλεται στις οροομάδες A, B, C.
- Ο εμβολιασμός είναι υποχρεωτικός στην Ελλάδα; Αν όχι, γιατί;
Ο εμβολιασμός στη χώρα μας είναι συνιστώμενος. Επισημαίνεται ότι τα εμβόλια αποζημιώνονται από τον ΕΟΠΥΥ με μηδενική συμμετοχή των εμβολιαζομένων.
- Ποια είναι η σύσταση του ΕΟΔΥ προς τους γονείς και τους νέους σχετικά με τον εμβολιασμό κατά της μηνιγγίτιδας;
Ο ΕΟΔΥ συστήνει να ακολουθείται το προτεινόμενο χρονοδιάγραμμα σχετικά με τον εμβολιασμό έναντι της μηνιγγίτιδας, όπως αυτό περιλαμβάνεται στο Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών Παιδιών και Εφήβων και στο Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών Ενηλίκων.
- Τι επιπλέον μέτρα προτείνονται για την προστασία από τη μηνιγγίτιδα εκτός του εμβολιασμού;
Σημαντικά προληπτικά μέτρα για την προστασία από μηνιγγιτιδοκοκκική νόσο εκτός του εμβολιασμού αποτελούν:
- Η ενημέρωση του κοινού για την ανάγκη αποφυγής στενής επαφής και έκθεσης σε σταγονίδια
- Η ελάττωση του συγχρωτισμού
- Η άμεση χορήγηση χημειοπροφύλαξης στις στενές επαφές των κρουσμάτων
