Ξεκινά κλινική δοκιμή για τη θεραπεία σπάνιου και επιθετικού καρκίνου που εμφανίζεται σε παιδιά

Το ινοελασματικό ηπατοκυτταρικό καρκίνωμα (FLC) αποτελεί μία από τις πιο σπάνιες μορφές καρκίνου του ήπατος, η οποία επηρεάζει, κυρίως, παιδιά, εφήβους και νεαρούς ενηλίκους. Η σπανιότητα της νόσου, η δυσκολία ανίχνευσής της και η ταχύτητα με την οποία εξελίσσεται καθιστούν την κατάσταση εξαιρετικά δύσκολη για όσους πλήττονται.

Τα συμπτώματα της νόσου, όπως κοιλιακός πόνος, κόπωση ή απώλεια βάρους, είναι πολύ συνηθισμένα και εύκολα παραγνωρίζονται. Αυτό οδηγεί συχνά σε λανθασμένη διάγνωση ή καθυστέρηση στην αναγνώριση της ασθένειας, με αποτέλεσμα πολλοί ασθενείς να διαγιγνώσκονται σε προχωρημένο στάδιο, όταν ο καρκίνος έχει ήδη κάνει μετάσταση και είναι ιδιαίτερα θανατηφόρος.

Επιπλέον, οι φαρμακευτικές θεραπείες που χρησιμοποιούνται για τους κοινούς καρκίνους του ήπατος όχι μόνο δεν είναι αποτελεσματικές για την αντιμετώπιση του FLC, αλλά σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί και να προκαλέσουν σοβαρές παρενέργειες. Ωστόσο, νέες έρευνες και η έναρξη μιας κλινικής δοκιμής δίνουν ελπίδα στους ασθενείς και τις οικογένειές τους.

Η ανακάλυψη που αλλάζει τα δεδομένα: Μοριακή μοναδικότητα του FLC

Μια ομάδα ερευνητών από το Πανεπιστήμιο Rockefeller, με επικεφαλής τον Sanford M. Simon, κατάφερε να αποδείξει ότι το FLC είναι ξεχωριστό σε μοριακό επίπεδο. Σε πρόσφατη μελέτη τους, που δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό «Nature Communications», η ομάδα παρουσίασε τη μεταγραφική υπογραφή της νόσου. Πρόκειται για ένα μοναδικό σύνολο ενεργοποιημένων γονιδίων, το οποίο διαφοροποιεί το FLC από οποιαδήποτε άλλη μορφή καρκίνου του ήπατος.

Ο David Requena, ανώτερος ερευνητής στο εργαστήριο και εκ των συγγραφέων της μελέτης, εξηγεί: «Η κατανόηση των μοριακών αλλαγών που χαρακτηρίζουν το FLC είναι ένα σημαντικό βήμα. Μέσα από την έρευνά μας μπορούμε να αναπτύξουμε νέες διαγνωστικές και θεραπευτικές μεθόδους, να αλλάξουμε την προσέγγιση της θεραπείας κι εντέλει να αυξήσουμε τα ποσοστά επιβίωσης των ασθενών».

Η αφετηρία της έρευνας: Η ανακάλυψη του γονιδιακού μηχανισμού

Το 2014, η ερευνητική ομάδα του Simon προχώρησε σε μια ανακάλυψη-ορόσημο για το FLC. Αναγνώρισαν ότι η νόσος προκαλείται από τη σύντηξη δύο γονιδίων, του DNAJB1 και του PRKACA, εξαιτίας μιας μικρής διαγραφής στο χρωμόσωμα 19. Αυτή η γονιδιακή σύντηξη οδηγεί σε υπερπαραγωγή της πρωτεΐνης PRKACA, η οποία αποτελεί την καταλυτική υπομονάδα της πρωτεϊνικής κινάσης Α (PKA).

Αυτό που κάνει την ασθένεια μοναδική είναι η μοριακή ανισορροπία που δημιουργείται από την υπερβολική ποσότητα αυτής της πρωτεΐνης. Όπως εξηγεί ο Dr. Simon: «Τα κύτταρα του FLC έχουν μια πρωτεΐνη που ξεφεύγει από τον έλεγχο. Είναι σαν ένας “ελεύθερος μηχανισμός” που προκαλεί χάος μέσα στα κύτταρα. Αυτό το εύρημα μας έδωσε τη βάση για να αναζητήσουμε πιο στοχευμένες θεραπείες».

Η μεγαλύτερη ανάλυση δεδομένων: Αποκωδικοποιώντας τη φύση του FLC

Στη νέα μελέτη, οι ερευνητές προχώρησαν στην πιο εκτεταμένη ανάλυση δεδομένων που έχει γίνει μέχρι σήμερα για το FLC. Συνολικά, μελέτησαν 1.412 δείγματα από καρκινικούς όγκους του ήπατος, εκ των οποίων 220 προέρχονταν από ασθενείς με FLC, αριθμός έξι φορές μεγαλύτερος από οποιαδήποτε προηγούμενη ανάλυση.

Με τη χρήση προηγμένων μεθόδων πολυομικής ανάλυσης, οι επιστήμονες κατάφεραν να προσδιορίσουν 301 γονίδια που εκφράζονται διαφορετικά στους όγκους FLC, σε σύγκριση με άλλους καρκίνους του ήπατος. Από αυτά, τα 35 γονίδια ήταν μοναδικά για το FLC και μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως δείκτες για την έγκαιρη διάγνωση.

Ο Dr. Requena εξηγεί: «Το εύρημά μας δείχνει πόσο μοναδικό είναι το FLC μεταξύ των καρκίνων του ήπατος. Τα γονίδια αυτά μπορούν να ελεγχθούν για κλινικές εφαρμογές και ίσως βοηθήσουν στην ταχύτερη ανίχνευση της νόσου».

Τα όρια του όγκου: Μια «ωρολογιακή βόμβα» για υποτροπή

Μια άλλη σημαντική ανακάλυψη της μελέτης αφορά τον ιστό γύρω από τους όγκους. Οι επιστήμονες συνέκριναν δείγματα από τα όρια του όγκου με φυσιολογικό ιστό. Σε ορισμένες περιπτώσεις, βρήκαν χαρακτηριστικά κύτταρα FLC ακόμη και στα περιθώρια, γεγονός που σημαίνει ότι οι ασθενείς κινδυνεύουν από υποτροπή.

Ο Dr. Simon σχολιάζει: «Αυτό δείχνει τη σημασία της πλήρους εξέτασης των περιθωρίων του όγκου κατά τη διάρκεια της χειρουργικής επέμβασης. Ένα και μόνο κύτταρο μπορεί να αποτελέσει την αρχή για έναν νέο καρκίνο».

Μία πολλά υποσχόμενη κλινική δοκιμή: Ο συνδυασμός δύο φαρμάκων

Με βάση τις παραπάνω γνώσεις, το εργαστήριο του Dr. Simon ξεκίνησε μια κλινική δοκιμή που συνδυάζει δύο φάρμακα. Προηγούμενες μελέτες είχαν δείξει ότι ο συνδυασμός των δύο φαρμάκων είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικός κατά του FLC, καθώς μειώνει την ανεξέλεγκτη δραστηριότητα της πρωτεΐνης PRKACA.

Η κλινική δοκιμή υποστηρίζεται από το Δίκτυο Παιδιατρικών Κλινικών Δοκιμών του NIH και αναμένεται να δώσει ελπιδοφόρα αποτελέσματα για τη θεραπεία μιας νόσου που μέχρι σήμερα ήταν πρακτικά ανίατη.

Μια ευρύτερη αποστολή: Μετατροπή της γνώσης σε δράση

Η έρευνα για το FLC είναι μόνο η αρχή. Η ομάδα του Dr. Simon συμμετέχει σε ένα φιλόδοξο πρόγραμμα, το Cancer Grand Challenge, το οποίο χρηματοδοτείται από την Cancer Research (UK) και το National Cancer Institute (ΗΠΑ). Στόχος τους είναι να κατανοήσουν πώς μπορεί να στοχοποιηθεί η πρωτεΐνη PRKACA σε διάφορους καρκίνους, όπως το σάρκωμα Ewing και το νευροβλάστωμα.

Ο Dr. Simon αναφέρει: «Η εστίασή μας σε μια σπάνια ασθένεια, όπως το FLC, προσφέρει έναν οδικό χάρτη για τη θεραπεία άλλων καρκίνων. Με την πρόοδο που έχουμε κάνει, πιστεύουμε ότι μπορούμε να αναπτύξουμε θεραπείες για άλλες ασθένειες που σχετίζονται με την ανισορροπία πρωτεϊνών».

Ελπίδα για το μέλλον

Η έρευνα για το FLC είναι μια ιστορία επιστημονικής ανακάλυψης, αφοσίωσης και καινοτομίας. Η νέα κλινική δοκιμή αποτελεί ένα φωτεινό παράδειγμα του πώς οι μοριακές γνώσεις μπορούν να μετατραπούν σε θεραπείες που σώζουν ζωές.