Οι πολυβιταμίνες είναι το πιο συνηθισμένο διατροφικό συμπλήρωμα που καταναλώνεται παγκοσμίως. Η κατανάλωσή τους έχει αυξηθεί ραγδαία τις τελευταίες δεκαετίες, καθώς από πολλούς θεωρούνται το «κλειδί» για τη βελτίωση της υγείας τους και την αντιστάθμιση των κακών διατροφικών συνηθειών. Πολλοί μάλιστα πιστεύουν πως μπορούν να δράσουν προληπτικά για σοβαρές ασθένειες, όπως ο καρκίνος ή οι καρδιαγγειακές παθήσεις.
Πρόκειται για συμπληρώματα που περιέχουν πολλές διαφορετικές βιταμίνες και μέταλλα, μερικές φορές μαζί και με άλλα συστατικά. Δεδομένου ότι δεν υπάρχει πρότυπο για το τι συνιστά πολυβιταμίνη, η σύνθεσή τους ποικίλλει ανάλογα με τη μάρκα και το προϊόν. Είναι διαθέσιμες σε πολλές μορφές, όπως δισκία, κάψουλες, μασώμενες ταμπλέτες, σκόνες και υγρά.
Οι περισσότερες πρέπει να λαμβάνονται μία ή δύο φορές την ημέρα, ωστόσο πριν από τη λήψη τους θα πρέπει να έχετε διαβάσει προσεκτικά τις οδηγίες και να ακολουθείτε τις συνιστώμενες δοσολογίες.
Τι περιέχουν οι πολυβιταμίνες
Για να διατηρείται υγιής ο ανθρώπινος οργανισμός, είναι απαραίτητες 13 βιταμίνες και περίπου 15 μέταλλα, τα οποία παράγουν ένζυμα και ορμόνες, ενισχύουν το ανοσοποιητικό σύστημα και βοηθούν στην καλή λειτουργία των οργάνων. Επιπλέον, το σώμα μας χρειάζεται αυτά τα θρεπτικά συστατικά για τη διαδικασία της αναπαραγωγής, για τη διατήρηση και την ανάπτυξή του, καθώς και για τη ρύθμιση των σωματικών λειτουργιών.
Οι πολυβιταμίνες προσφέρουν πολλές από αυτές τις βιταμίνες και μέταλλα, αν και σε ποικίλες ποσότητες. Συχνά περιέχουν και άλλα συστατικά όπως βότανα, αμινοξέα και λιπαρά οξέα.
Επειδή τα συμπληρώματα διατροφής δεν ρυθμίζονται τόσο αυστηρά όσο τα συνταγογραφούμενα φάρμακα, ορισμένα μπορεί να περιέχουν υψηλότερα ή χαμηλότερα επίπεδα ορισμένων θρεπτικών ουσιών από αυτά που αναφέρονται στην ετικέτα.
Επιπλέον, καθώς τα θρεπτικά συστατικά στις πολυβιταμίνες μπορεί να προέρχονται είτε από φυσικές πηγές ή να είναι αποτέλεσμα χημικών διεργασιών, είναι απαραίτητο να τις προμηθεύεστε από αξιόπιστους κατασκευαστές.
Τελευταίο αλλά εξίσου σημαντικό: Καθώς κάποια από τα συστατικά τους μπορεί να αλληλεπιδράσουν με φάρμακα, είναι απαραίτητο να επικοινωνήσετε με τον γιατρό σας πριν ξεκινήσετε οποιοδήποτε συμπλήρωμα.
Πολυβιταμίνες και καρδιακές παθήσεις
Οι καρδιακές παθήσεις είναι μία από τις κύριες αιτίες θανάτου παγκοσμίως. Ενώ υπάρχει η πεποίθηση ότι η λήψη πολυβιταμινών μπορεί να βοηθήσει στην πρόληψη των καρδιακών παθήσεων, αυτό δεν φαίνεται να υποστηρίζεται απόλυτα από την έρευνα.
Ορισμένες μελέτες έχουν δείξει ότι οι πολυβιταμίνες συσχετίζονται με μειωμένο κίνδυνο καρδιακών προσβολών και θανάτου, ενώ άλλες δεν διαπίστωσαν κάποια επίδραση.
Σε πρόσφατη μελέτη, κατά την οποία διερευνήθηκε η επίδραση της καθημερινής χρήσης πολυβιταμινών σε περισσότερους από 14.000 μεσήλικες άνδρες γιατρούς για πάνω από μια δεκαετία, δεν παρατηρήθηκε μείωση στις καρδιακές προσβολές, τα εγκεφαλικά επεισόδια ή τη θνησιμότητα. Ωστόσο, σε μελέτη που αφορούσε μόνο γυναίκες, η λήψη μιας πολυβιταμίνης για περισσότερα από 3 χρόνια συνδέθηκε με χαμηλότερα ποσοστά θνησιμότητας από καρδιακές παθήσεις.
Πολυβιταμίνες και καρκίνος
Τα στοιχεία σχετικά με τη χρήση πολυβιταμινών και τον κίνδυνο καρκίνου είναι επίσης συγκεχυμένα και αντιφατικά. Υπάρχουν ορισμένες μελέτες που δεν δείχνουν καμία επίδραση, ενώ άλλες διαπιστώνουν πως η χρήση πολυβιταμινών μπορεί να συμβάλει στη μείωση του κινδύνου καρκίνου.
Σε ανασκόπηση που εξετάστηκαν πέντε τυχαιοποιημένες ελεγχόμενες δοκιμές, σε δείγμα 47.289 ατόμων, βρέθηκε ότι οι άντρες που έλαβαν πολυβιταμίνες είχαν 31% λιγότερο κίνδυνο για εμφάνιση καρκίνου, αλλά δεν παρατηρήθηκε καμία επίδραση στις γυναίκες.
Δύο μελέτες παρατήρησης, όπου η μία περιελάμβανε μόνο γυναίκες και η άλλη άνδρες και γυναίκες, συνέδεσαν τη μακροχρόνια χρήση πολυβιταμινών με μειωμένο κίνδυνο καρκίνου του παχέος εντέρου. Τέλος, μελέτη σε άνδρες με και χωρίς ιστορικό καρκίνου έδειξε ότι η μακροχρόνια, καθημερινή χρήση πολυβιταμινών μείωσε τον κίνδυνο της νόσου και στις δύο ομάδες.
Έχουν άλλα οφέλη για την υγεία οι πολυβιταμίνες;
Εγκεφαλική λειτουργία: Σε αρκετές μικρές μελέτες που εξετάζουν συγκεκριμένους πληθυσμούς, έχει διαπιστωθεί ότι οι πολυβιταμίνες μπορούν να βελτιώσουν τη μνήμη σε άτομα μεγαλύτερης ηλικίας. Μπορούν επίσης να επηρεάσουν τη διάθεσή μας. Πιο συγκεκριμένα, έχει παρατηρηθεί σύνδεση μεταξύ κακής διάθεσης και ανεπάρκειας θρεπτικών συστατικών, αλλά και μεταξύ συμπληρωμάτων διατροφής και μειωμένων συμπτωμάτων άγχους και κατάθλιψης. Ωστόσο, άλλες μελέτες διαπιστώνουν ελάχιστες έως καθόλου αλλαγές στη διάθεση.
Υγεία των ματιών: Η ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς κηλίδας είναι μία από τις κύριες αιτίες τύφλωσης παγκοσμίως. Σύμφωνα με έρευνες, η λήψη αντιοξειδωτικών βιταμινών και μετάλλων μπορεί να επιβραδύνει την εξέλιξή της και να βοηθήσει στην πρόληψή της. Επιπλέον, ορισμένα στοιχεία δείχνουν ότι οι πολυβιταμίνες μπορεί να μειώσουν τον κίνδυνο ανάπτυξης καταρράκτη.
Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι πολυβιταμίνες μπορεί να είναι επιβλαβείς
Η δοσολογία είναι ένας ουσιαστικός παράγοντας που χρειάζεται να ληφθεί υπόψη κατά τη λήψη πολυβιταμινών, καθώς οι μεγάλες ποσότητες μπορεί να αποδειχθούν επιβλαβείς. Η κατάλληλη δοσολογία εξαρτάται από τη διαλυτότητα μιας βιταμίνης, η οποία κατηγοριοποιείται ως εξής:
- Υδατοδιαλυτή: Οι υπερβολικές ποσότητες αποβάλλονται μέσω των ούρων.
- Λιποδιαλυτή: Δεδομένου ότι το σώμα δεν μπορεί εύκολα να τις αποβάλει, οι υπερβολικές ποσότητες μπορεί να συσσωρευτούν στο συκώτι.
Οι έγκυες πρέπει να είναι ιδιαίτερα προσεκτικές με τη βιταμίνη Α, καθώς η υπερβολική πρόσληψη έχει συνδεθεί με συγγενείς αναπηρίες. Εάν παίρνετε πολυβιταμίνες και παράλληλα καταναλώνετε αρκετές τροφές πλούσιες σε θρεπτικά συστατικά, κινδυνεύετε να υπερβείτε τη συνιστώμενη ημερήσια πρόσληψη.
Οι καπνιστές θα πρέπει να αποφεύγουν τις πολυβιταμίνες με μεγάλες ποσότητες βήτα καροτίνης ή βιταμίνης Α, καθώς αυτά τα θρεπτικά συστατικά μπορεί να αυξήσουν τον κίνδυνο καρκίνου του πνεύμονα.
Υψηλές δόσεις ορισμένων μετάλλων, όπως ο σίδηρος, μπορεί να οδηγήσουν σε στομαχικές διαταραχές, δυσκοιλιότητα, έμετο και λιποθυμία. Ο σίδηρος μπορεί επίσης να περιορίσει την ικανότητα του σώματος να απορροφά ψευδάργυρο.
Ιδιαίτερα οι άνδρες χρειάζεται να είναι πολύ προσεκτικοί με την κατανάλωση σιδήρου, καθώς τείνουν να αποθηκεύουν περισσότερο από ό, τι οι γυναίκες, όπως και άτομα που έχουν αιμοχρωμάτωση. Αυτή η κατάσταση προκαλεί συσσώρευση μεγάλης ποσότητας σιδήρου που μπορεί να προκαλέσει κίρρωση του ήπατος, καρκίνο του ήπατος και καρδιακές παθήσεις. Όσοι έχουν αιμοχρωμάτωση θα πρέπει επίσης να αποφεύγουν τα συμπληρώματα βιταμίνης C.
Ένας άλλος κίνδυνος είναι οι ελαττωματικές διαδικασίες παρασκευής, εξαιτίας των οποίων οι πολυβιταμίνες μπορεί να περιέχουν πολύ μεγαλύτερες ποσότητες θρεπτικών ουσιών από τις προβλεπόμενες.
Πρέπει να παίρνετε πολυβιταμίνες;
Οι πολυβιταμίνες δεν είναι κατάλληλες για όλους και μπορεί ακόμη και να βλάψουν ορισμένα άτομα. Ομάδες πληθυσμού που ωφελούνται από τις πολυβιταμίνες είναι:
Ενήλικες μεγαλύτερης ηλικίας: Η απορρόφηση της βιταμίνης Β12 μπορεί να μειωθεί με την ηλικία. Επίσης, οι ηλικιωμένοι μπορεί να χρειάζονται περισσότερο ασβέστιο και βιταμίνη D.
Vegans και χορτοφάγοι: Καθώς η βιταμίνη Β12 βρίσκεται κυρίως σε ζωικές τροφές, όσοι ακολουθούν φυτικές δίαιτες διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο ανεπάρκειας αυτής της βιταμίνης. Μπορεί επίσης να στερούνται ασβεστίου, ψευδαργύρου, σιδήρου, βιταμίνης D και ωμέγα-3 λιπαρών οξέων.
Άτομα που έχουν υποβληθεί σε χειρουργική επέμβαση απώλειας βάρους, βρίσκονται σε δίαιτες χαμηλών θερμίδων ή δεν λαμβάνουν αρκετά θρεπτικά συστατικά μόνο από τα τρόφιμα.
Συμπερασματικά, οι πολυβιταμίνες δεν αποτελούν εισιτήριο καλής υγείας, αντίθετα σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί ακόμη και να προκαλέσουν βλάβη. Προτιμήστε μια ισορροπημένη διατροφή που περιλαμβάνει φρέσκα και θρεπτικά τρόφιμα για να εξασφαλίσετε καλή υγεία μακροπρόθεσμα και σίγουρα μην καταφεύγετε σε συμπληρώματα για να αντισταθμίσετε μια κακή διατροφή.
Εάν έχετε έλλειψη σε συγκεκριμένα θρεπτικά συστατικά, είναι καλύτερο να συμπληρώσετε αυτό το οποίο σας λείπει. Οι πολυβιταμίνες περιέχουν πολλά θρεπτικά συστατικά, τα περισσότερα από τα οποία μπορεί να μην τα χρειάζεστε.
