Πάντα υπήρχαν ανησυχίες για τα τεχνητά γλυκαντικά και την ανθρώπινη υγεία εδώ και δεκαετίες. Θυμάμαι όταν μεγάλωνα πολλοί γονείς έλεγαν στα παιδιά τους να προσέχουν τα τεχνητά γλυκαντικά γιατί θα μπορούσαν να προκαλέσουν κάθε είδους δυσάρεστες συνθήκες. Στην εφηβεία μου, η μητέρα μιας φίλης μου ήταν πεπεισμένη ότι η συνήθεια των αναψυκτικών δίαιτας θα της προκαλούσε προβλήματα αργότερα στη ζωή της.
Τα τελευταία νέα δεν διαφέρουν. Η ασπαρτάμη, ένα από τα πιο συχνά χρησιμοποιούμενα τεχνητά γλυκαντικά στον κόσμο, έγινε πρωτοσέλιδο ως επικίνδυνη για καρκίνο. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι ο Διεθνής Οργανισμός Έρευνας για τον Καρκίνο (IARC), ένας φορέας του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, επαναταξινόμησε την ασπαρτάμη ως καρκινογόνο κατηγορίας 2Β, πράγμα που σημαίνει ότι επίσημα –σύμφωνα με τον IARC– αποτελεί «πιθανό» κίνδυνο καρκίνου.
Ως καταναλωτής αναψυκτικών χωρίς ζάχαρη, που περιέχουν ασπαρτάμη, αυτά τα νέα θα μπορούσαν να ήταν ανησυχητικά. Όμως, ως ειδικός που έχει εξετάσει το ζήτημα των επιπτώσεων της ασπαρτάμης στην υγεία, δεν νομίζω ότι υπάρχει πραγματικά ιδιαίτερος λόγος ανησυχίας.
Το πρώτο πράγμα που πρέπει να σημειωθεί είναι τι στην πραγματικότητα σημαίνει ένα «καρκινογόνο κατηγορίας 2Β». Ο IARC εκτιμά τον κίνδυνο καρκίνου βάσει τεσσάρων κατηγοριών: 1 – προκαλεί καρκίνο. 2A – πιθανώς προκαλεί καρκίνο. 2Β – πιθανώς προκαλεί καρκίνο και 3 – δεν υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία για τον κίνδυνο καρκίνου.
Αυτό σημαίνει ότι η ασπαρτάμη βρίσκεται στη χαμηλότερη δυνατή κατηγορία κινδύνου για καρκινογόνες ουσίες του IARC, επειδή ένα καρκινογόνο κατηγορίας 3 σημαίνει τεχνικά απλώς ότι δεν μπορεί να αξιολογηθεί λόγω έλλειψης στοιχείων. Κατηγορία 2Β σημαίνει ότι υπάρχει ένας αόριστος και αναπόδεικτος κίνδυνος ότι κάτι μπορεί να προκαλέσει καρκίνο, όχι ότι προκαλεί ή είναι πιθανό.
Πολλοί άνθρωποι δεν συνειδητοποιούν πόσα καθημερινά, φυσιολογικά πράγματα έχουν κάποιες ενδείξεις ότι θα μπορούσαν να προκαλέσουν καρκίνο. Άλλες ουσίες που βρίσκονται στη λίστα κατηγορίας 2Β είναι για παράδειγμα το καφεϊκό οξύ, το οποίο βρίσκεται στον καφέ, η αλόη βέρα, το νικέλιο, το εκχύλισμα ginkgo biloba (ένα κοινό συμπλήρωμα διατροφής) και τα προϊόντα με λάδι καρύδας. Καμία από αυτές τις ουσίες δεν τράβηξε την προσοχή όσο η ασπαρτάμη, προφανώς επειδή δεν υπάρχει τίποτα που αγαπάμε να μισούμε τόσο πολύ όσο κάτι τεχνητό.
Δεν γνωρίζουμε ακόμη γιατί ο IARC πήρε την απόφαση να επαναταξινομήσει την ασπαρτάμη ως πιθανό κίνδυνο καρκίνου, επειδή η απόφαση δεν έχει ακόμη δημοσιευτεί, αλλά είναι λίγο περίεργο. Όταν η βιομηχανία ισχυρίζεται ότι η ασπαρτάμη είναι η πιο μελετημένη χημική ουσία στον κόσμο είναι λίγο υπερβολική. Όμως είναι αλήθεια πως έχει ένα ισχυρό ιστορικό ασφάλειας.
Πολυάριθμες μελέτες από τη δεκαετία του 1980 απέτυχαν να βρουν κάποια σταθερή σχέση μεταξύ ασπαρτάμης και καρκίνου. Αυτές περιλαμβάνουν μεγάλες επιδημιολογικές εργασίες που αφορούν εκατοντάδες χιλιάδες άτομα και, ενώ περιστασιακά υπάρχει κάποια ένδειξη αυξημένου κινδύνου, σπάνια υποστηρίζεται όταν εξετάζετε από τις υπόλοιπες μελέτες. Μια γαλλική μελέτη διαπίστωσε αυξημένο κίνδυνο ορισμένων μορφών καρκίνου για άτομα που κατανάλωναν πολλή ασπαρτάμη, αλλά αυτοί οι ίδιοι κίνδυνοι δεν έχουν παρατηρηθεί αλλού στη βιβλιογραφία.
Είναι επίσης σημαντικό να θυμάστε ότι ο IARC δεν λαμβάνει υπόψη το μέγεθος του κινδύνου – απλώς αποφασίζει για μια ερώτηση «ναι/όχι» σχετικά με το εάν κάτι προκαλεί ή είναι πιθανό να προκαλέσει καρκίνο. Το κόκκινο κρέας θεωρείται καρκινογόνο κατηγορίας 2Α – που σημαίνει ότι είναι πιο πιθανό από την ασπαρτάμη να προκαλέσει καρκίνο, σύμφωνα με την IARC – αλλά πρέπει να τρώτε μεγάλη ποσότητα κόκκινου κρέατος για να αυξήσετε σοβαρά τον κίνδυνο.
Ομοίως, ατομικά, το μέγεθος του κινδύνου ασπαρτάμης είναι πολύ μικρό. Λαμβάνοντας τα αποτελέσματα της γαλλικής μελέτης που σημείωσα παραπάνω, η διαφορά από τη μηδενική κατανάλωση ασπαρτάμης στην κατανάλωση ενός κουτιού αναψυκτικού Zero την ημέρα για μια δεκαετία θα αύξανε τον κίνδυνο καρκίνου από 3,1% σε 3,3%. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο οι περισσότεροι ρυθμιστικοί φορείς σε όλο τον κόσμο, έχουν θεωρήσει την ασπαρτάμη ασφαλή σε επίπεδα ανθρώπινης πρόσληψης.
Σε επίπεδο γενικού πληθυσμού, αυτοί οι κίνδυνοι δεν είναι χωρίς νόημα. Εάν 1 εκατομμύριο άνθρωποι μιας χώρας αρχίσουν ταυτόχρονα την κατανάλωση ασπαρτάμης, και εάν όντως έχει αυτές τις επιπτώσεις που υποστηρίζει η γαλλική μελέτη, αυτό θα σήμαινε επιπλέον 2.000 καρκίνους σε όλη τη χώρα μέχρι το 2033.
Αλλά μεμονωμένα για κάθε άτομο, ο κίνδυνος από την ασπαρτάμη δεν φαίνεται πιθανό να επηρεάσει τη ζωή του. Σε ό,τι με αφορά θα συνεχίσω να πίνω αναψυκτικά Zero.
- Το άρθρο του Γκίντεον Μεγιέροβιτς Κατζ, επιδημιολόγου ειδικού σε χρόνιες ασθένειες, δημοσιεύθηκε στον Guardian