Πόσο ασφαλής είναι η κατανάλωση προβιοτικών

Μερικά χρόνια πριν, λίγοι άνθρωποι γνώριζαν τον όρο «προβιοτικά», παρόλο που περιλαμβάνονται, φυσιολογικά, σε τρόφιμα που καταναλώνονται τακτικά, όπως για παράδειγμα το γιαούρτι.

Τώρα, ο όρος είναι περισσότερο γνωστός, ο αριθμός των προβιοτικών προϊόντων μεγαλύτερος και σύμφωνα με επιστημονικά στοιχεία, τα προβιοτικά μπορούν να ωφελήσουν την υγεία μας. Τι είναι, λοιπόν, τα προβιοτικά και πόσο ασφαλής είναι η κατανάλωσή τους;

Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ) και τον Οργανισμό Τροφίμων και Γεωργίας του ΟΗΕ (FAO), τα προβιοτικά είναι ζωντανοί, μη παθογόνοι μικροοργανισμοί, οι οποίοι, όταν χορηγηθούν σε επαρκείς ποσότητες, επιφέρουν ευεργετικά αποτελέσματα στον ξενιστή (δηλαδή στον οργανισμό που τα λαμβάνει). Οι μικροοργανισμοί αυτοί, επιζούν κατά τη διαδικασία της πέψης και περνούν στο έντερο, όπου ασκούν την ωφέλιμή τους δράση, συμβάλλοντας στη βελτίωση της υγείας.

Tα βακτήρια που συγκαταλέγονται στα προβιοτικά προέρχονται, κυρίως, από δύο γένη: τους λακτοβακίλλους (Lactobacillus) και τα μπιφιδοβακτήρια (Bifidobacterium), τα οποία περνούν από το ανώτερο πεπτικό και αποικίζουν το παχύ έντερο όπου και πολλαπλασιάζονται. Φυσικές πηγές προβιοτικών είναι το γιαούρτι, τα ρευστά όξινα γάλατα, το κεφίρ, αλλά υπάρχουν και συμπληρώματα διατροφής (προϊόντα ειδικής διατροφής) που διατίθενται στην αγορά, κυρίως, σε μορφή σκόνης και σε κάψουλες.

Είναι τα προβιοτικά ασφαλή;

Στο γενικό πληθυσμό

Η λήψη προβιοτικών είναι ασφαλής σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίμων (EFSA, European Food Safety Authority) και προτείνεται τόσο σε ενήλικες όσο και σε μωρά, παιδιά, εγκύους και γυναίκες που θηλάζουν.

Η ασφάλεια της λήψης προβιοτικών υποστηρίζεται επιπλέον από πληθώρα επιστημονικών δεδομένων που επιβεβαιώνει ότι ο κίνδυνος εμφάνισης ανεπιθύμητων αντιδράσεων από τη χορήγηση προβιοτικών, είναι αμελητέος, αν αναλογισθεί κανείς την ευρεία τους χρήση.

Στις εγκύους και τις γυναίκες που θηλάζουν

Η χορήγηση προβιοτικών κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και του θηλασμού έχει μελετηθεί και θεωρείται ιδιαίτερα ωφέλιμη, όχι μόνο για τη μείωση της δυσκοιλιότητας στην έγκυο, αλλά και για άλλους λόγους. Πιο συγκεκριμένα, έχει βρεθεί ότι ενισχύει την ανοσοπροστατευτική δράση του μητρικού γάλακτος και προστατεύει από την εμφάνιση ατοπικού εκζέματος στα μωρά.

Επιπλέον, τα προβιοτικά ενισχύουν τη μικροχλωρίδα του κόλπου, καθώς η διαταραχή στην ισορροπία του, έχει σχετιστεί με αυξημένο κίνδυνο πρόωρου τοκετού και περιγεννετικών διαταραχών. Μια πρόσφατη μελέτη σε 41 θηλάζοντα βρέφη έδειξε ότι το L.reuteri μείωσε σημαντικά τους κολικούς και το κλάμα κατά 1 ώρα και 34 λεπτά, μετά από 28 ημέρες, σε σχέση με βρέφη που έλαβαν φαρμακευτική αγωγή.

Η χορήγηση προβιοτικών στις εγκύους και τις γυναίκες που θηλάζουν θεωρείται ασφαλής και δεν υπάρχει ιδιαίτερος κίνδυνος παρενεργειών. Άλλωστε, ως γνωστόν, τα προβιοτικά δεν περνούν στην κυκλοφορία του αίματος, άρα δεν φτάνουν στο έμβρυο και συνεπώς είναι απίθανο να προκαλέσουν βλάβες.

Σε πρόσφατη, μάλιστα, μελέτη που περιελάμβανε περισσότερες από 1.500 έγκυες γυναίκες, η χορήγηση προβιοτικών (Lactobacillus spp, μόνου του ή σε συνδυασμό με Bifidobacterium spp), δεν κατέδειξε καμία αύξηση στη συχνότητα των αποβολών ή δυσμορφιών, αποτελέσματα απόλυτα σύμφωνα με την αρχική υπόθεση ότι η χρήση προβιοτικών στο τρίτο τρίμηνο της εγκυμοσύνης είναι απίθανο να επηρεάσει την οργανογένεση.

Επιπλέον, δεν υπήρχε καμία σημαντική διαφορά στο βάρος του νεογνού, στη διάρκεια της κύησης, ή στη συχνότητα της καισαρικής τομής.

Στα βρέφη και τα παιδιά

Η ασφάλεια των προβιοτικών σε βρέφη και παιδιά, πιστοποιείται από πλήθος ερευνών, που δείχνουν ότι με την κατανάλωσή τους, υπάρχει σημαντική μείωση της σοβαρότητας και της διάρκειας της διάρροιας, καθώς και της ατοπικής δερματίτιδας.

Κάποιες έρευνες έδειξαν ακόμη και μείωση της συχνότητας των αναπνευστικών νοσημάτων και μείωση στη σοβαρότητα της πνευμονίας σε παιδιά με κυστική ίνωση.

Η χρήση των προβιοτικών στα πρόωρα νεογνά, γίνεται για την πρόληψη της νεκρωτικής εντεροκολίτιδας (ΝΕΚ), η οποία είναι νόσος του γαστρεντερικού συστήματος και έχει συχνότητα 2,6-2,8% στα νεογνά με πολύ χαμηλό σωματικό βάρος γέννησης.

Οι πιο πρόσφατες μελέτες σε πρόωρα βρέφη, καταδεικνύουν ότι τα προβιοτικά μειώνουν τη συνολική θνητότητα και την ΝΕΚ περισσότερο από 50% σε βρέφη με βάρος μικρότερο από 1500 γραμμάρια. Ωστόσο, προσοχή θα πρέπει να δοθεί σε περίπτωση ενδοφλέβιας διατροφής στις πρώτες εβδομάδες της ζωής τους.

Τα πρόωρα νεογνά έχουν γενικά χαμηλό αποικισμό από προστατευτικά, «καλά» βακτήρια στο έντερό τους. Δεδομένου ότι αυτά αποτρέπουν την εισχώρηση παθογόνων μικροοργανισμών στο έντερο, η χορήγηση προβιοτικών («καλών» βακτηρίων) στα νεογνά μπορεί να είναι ιδιαίτερα ωφέλιμη.

Σε άτομα με εξασθενημένο ανοσοποιητικό, π.χ. στους ηλικιωμένους

Τα προβιοτικά σε υγιή άτομα με ασθενές ανοσοποιητικό, που διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο λοιμώξεων, όπως για παράδειγμα σε ηλικιωμένους, μπορεί να είναι εξαιρετικά ωφέλιμα. Υπάρχουν πολυάριθμες έρευνες που καταδεικνύουν ότι η συστηματική χορήγηση προβιοτικών σε αυτήν την κατηγορία ατόμων, ενισχύει, σημαντικά, την άμυνα του οργανισμού.

Για παράδειγμα, η χορήγηση προβιοτικών σε άτομα μεγαλύτερα των 69 ετών, οδήγησε όχι μόνο στην αύξηση του πληθυσμού των «καλών» βακτηρίων στο έντερο, αλλά και σε αξιοσημείωτη αύξηση της ανοσολογικής τους απόκρισης.

Προσοχή σε ειδικές περιπτώσεις, π.χ. ανοσοκατεσταλμένα άτομα

Μια θεωρητική ανησυχία που συνδέεται με τη χρήση προβιοτικών, είναι η πιθανότητα, αυτοί οι ζωντανοί μικροοργανισμοί, αν και είναι μη παθογόνοι, να προκαλέσουν συστηματικές λοιμώξεις, κυρίως σε ανοσοκατεσταλμένα άτομα (π.χ. σε ασθενείς με HIV), σε ασθενείς με δυσλειτουργίες του βλενογγόνιου εντερικού φραγμού (οξεία γαστρεντερίτιδα) ή στην περίπτωση τοποθέτησης κεντρικών φλεβικών καθετήρων. Η ανησυχία, όπως προαναφέρθηκε, παραμένει θεωρητική, καθώς στις περισσότερες μελέτες, η πιθανότητα παρενεργειών, ήταν εξαιρετικά μικρή.

Παραδείγματος χάρη, ακόμη και στην περίπτωση ασθενών που υποβλήθηκαν σε χειρουργική επέμβαση (μεταμόσχευση ήπατος, επέμβαση στο πάγκρεας), όπως βρέθηκε σε σχετικές μελέτες, η χορήγηση προβιοτικών δεν οδήγησε σε επιπλοκές. Αντιθέτως, βρέθηκε ότι μπόρεσε να μειώσει, σε ποσοστό έως και 93%, την πιθανότητα εμφάνισης μετεγχειρητικών λοιμώξεων.

Επιπρόσθετα, σε ασθενείς με χρόνια νεφρική ανεπάρκεια, που συχνά αντιμετωπίζουν βακτηριακή υπερανάπτυξη στο λεπτό έντερο, με αποτέλεσμα υψηλές συγκεντρώσεις διμεθυλαμίνης και νιτρωδοδιμεθυλαμίνης στο αίμα, έχει φανεί ότι, λαμβάνοντας θεραπεία με 2 στελέχη του Lactobacillus acidophilus, αυτές οι τοξικές ενώσεις είναι σημαντικά χαμηλότερες. Η λήψη προβιοτικών στις παραπάνω περιπτώσεις, προτείνεται να γίνεται κατόπιν σύστασης του θεράποντα ιατρού.

Συμπερασματικά

Πολλά μπορεί να παραμένουν άγνωστα όσον αφορά τους μηχανισμούς της δράσης των προβιοτικών, ωστόσο, είναι σαφές, ότι είναι απόλυτα ασφαλή και ότι η συστηματική χορήγησή τους μπορεί να επιφέρει ευεργετικά αποτελέσματα για την υγεία.

Πηγή: mednutrition.gr