Διεθνές βραβείο για το πρόγραμμα «Αριστοτέλης» του πανεπιστημίου Αθηνών

Ο «Αριστοτέλης» διερεύνησε τα επιδημιολογικά, συμπεριφορικά και ιολογικά χαρακτηριστικά της επιδημίας HIV/AIDS στους χρήστες ενέσιμων ναρκωτικών και προχώρησε σε ολοκληρωμένες παρεμβάσεις, με αποτέλεσμα να μειωθεί κατά 78% ο αριθμός των νέων λοιμώξεων HIV/AIDS και να προληφθούν 2.000 αναμενόμενες νέες λοιμώξεις.

Η βράβευση του προγράμματος «Αριστοτέλης», από την Επιστημονική Επιτροπή του EMCDDA – Ευρωπαϊκό Κέντρο Παρακολούθησης Ναρκωτικών και Τοξικομανίας, αποτελεί μια σημαντική διάκριση για την ελληνική επιστημονική κοινότητα. Το άρθρο, που δημοσιεύτηκε το 2015 στο περιοδικό Addiction, με επικεφαλής τον καθηγητή Υγιεινής, Επιδημιολογίας και Ιατρικής Στατιστικής της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών,  Άγγελο Χατζάκη, ξεχώρισε στην κατηγορία «Επιδημιολογική και Πληθυσμιακή έρευνα», ανάμεσα σε 50 άλλα άρθρα από όλο τον κόσμο, τα οποία προτάθηκαν από τα μέλη της Επιστημονικής Επιτροπής του Ευρωπαϊκού Κέντρου Παρακολούθησης Ναρκωτικών και Τοξικομανίας (EMCDDA).

Ο «Αριστοτέλης» υλοποιήθηκε τη διετία 2012-13 από το Εργαστήριο Υγιεινής, Επιδημιολογίας και Ιατρικής Στατιστικής, της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, σε απάντηση της επιδημικής έξαρσης του HIV/AIDS στον πληθυσμό των ενδοφλεβίων χρηστών (XEN) που εκδηλώθηκε το 2011 στην Αθήνα. Έγινε σε συνεργασία με τον ΟΚΑΝΑ, το ΚΕΕΛΠΝΟ και τις Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις Praksis και Θετική Φωνή, με κύριους ερευνητές του προγράμματος τους καθηγητές Άγγελο Χατζάκη και Μένη Μαλλιώρη (πρόεδρο του ΟΚΑΝΑ εκείνη την περίοδο). Η χρηματοδότηση προήλθε από ευρωπαϊκούς και ελληνικούς πόρους του υπουργείου Υγείας.

Η απονομή του βραβείου στον Άγγελο Χατζάκη πραγματοποιήθηκε στη  Λισαβόνα, από το Ευρωπαϊκό Κέντρο Παρακολούθησης Ναρκωτικών και Τοξικομανίας, το οποίο κάθε χρόνο βραβεύει την υψηλής ποιότητας έρευνα, με στόχο να προωθεί τα κυριότερα επιτεύγματα στον τομέα των ναρκωτικών ουσιών και την καινοτόμο ακαδημαϊκή δημοσίευση. Ο πρόεδρος της Επιστημονικής Επιτροπής του Ευρωπαϊκού Κέντρου Παρακολούθησης Ναρκωτικών και Τοξικομανίας, καθηγητής Gerhard Bühringer, σημείωσε: «Η επιστημονική βράβευση προωθεί την άριστη και καινοτόμο ακαδημαϊκή δημοσίευση και εντοπίζει τα κυριότερα επιτεύγματα στον τομέα των ναρκωτικών. Ο συστηματικά υψηλός αριθμός υποψηφιοτήτων για τη βράβευση, αντανακλά το ζωηρό ενδιαφέρον της διεθνούς επιστημονικής κοινότητας σε ένα εύρος θεμάτων σχετικών με τη χάραξη πολιτικής για τα ναρκωτικά».

Το Πρόγραμμα – παρέμβαση «Αριστοτέλης»  (Υπηρεσίες έγκαιρης παρέμβασης σε χρήστες ενδοφλέβιων ναρκωτικών και στις υψηλού κινδύνου επαφές τους για την αντιμετώπιση της επιδημικής έξαρσης HIV/AIDS στην Αθήνα), στόχευε στη διερεύνηση των επιδημιολογικών, συμπεριφορικών και ιολογικών χαρακτηριστικών της επιδημίας HIV/AIDS στους χρήστες ενέσιμων ναρκωτικών, την έγκαιρη παρέμβαση στους χρήστες και στο άμεσο περιβάλλον τους (οροθετικοί και οροαρνητικοί), την εκτίμηση της πορείας της επιδημίας ανά τρίμηνο και την αναστολή της επιδημικής έξαρσης. Οι οροθετικοί χρήστες που εντοπίζονταν παραπέμπονταν στο Πρόγραμμα Υποκατάστασης του ΟΚΑΝΑ, όπου γίνονταν δεκτοί κατά προτεραιότητα.

Στο πλαίσιο του προγράμματος διανεμήθηκαν 565.000 καθαρές βελόνες και σύριγγες, ενώ ο ΟΚΑΝΑ λειτούργησε 16 επιπλέον Μονάδες Παροχής Υποκατάστατων και ενέταξε 1.100 επιπλέον χρήστες ενδοφλέβιων ναρκωτικών στα προγράμματα υποκατάστασης. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας, στις 3.320 περιπτώσεις ενεργών ενέσιμων χρηστών που εντόπισε ο «Αριστοτέλης», ο επιπολασμός της HIV λοίμωξης παρέμεινε σταθερός στο 16%. Παράγοντες κινδύνου για τη μόλυνση στους χρήστες ενέσιμων ναρκωτικών, βρέθηκε ότι αποτελούν η συχνή ενδοφλέβια χρήση, η αστεγία στους άνδρες, το ιστορικό φυλάκισης και ο αριθμός των σεξουαλικών συντρόφων στις γυναίκες. Ο αριθμός των νέων λοιμώξεων μειώθηκε κατά 78%, ενώ μειώθηκαν οι συμπεριφορές υψηλού κινδύνου και αυξήθηκε σημαντικά η σύνδεση των ενδοφλέβιων χρηστών με προγράμματα υποκατάστασης και αντιρετροϊκής θεραπείας.

Ο «Αριστοτέλης»  και οι δραστηριότητες του ΟΚΑΝΑ και του ΚΕΕΛΠΝΟ στην Αθήνα (2011-2013), συνέβαλαν στην πρόληψη άνω των 2.000 νέων λοιμώξεων HIV/AIDS και στην εξοικονόμηση πόρων 95.000.000 ευρώ, σε βάθος πενταετίας, από τη χρήση αντιρετροϊκής θεραπείας. Το προληφθέν κόστος είναι 14 φορές μεγαλύτερο από το κόστος των συνολικών δράσεων του υπουργείου Υγείας για την αντιμετώπιση της επιδημίας.

Ο διευθυντής του Ευρωπαϊκού Κέντρου Παρακολούθησης Ναρκωτικών και Τοξικομανίας κ. Alexis Goosdeel, ανέφερε μεταξύ άλλων: «Προκαλεί μεγάλη εντύπωση, ότι η Ελλάδα στο μέσον βαθειάς οικονομικής κρίσης, κατάφερε να οργανώσει ένα τόσο καινοτόμο και αποτελεσματικό πρόγραμμα για την αντιμετώπιση του HIV/AIDS στους χρήστες ενδοφλέβιων ναρκωτικών. Τα θετικά αποτελέσματα του προγράμματος συνεχίζονται μέχρι σήμερα, με τη μεγάλη αύξηση της κάλυψης των προγραμμάτων υποκατάστασης οπιοειδών στην Ελλάδα, που είναι σήμερα από τις υψηλότερες στην Ευρώπη».