Εργασιακό στρες: Πρακτικός οδηγός για να το διαχειριστείς

Τρεις απανωτές συσκέψεις, 25 εισερχόμενα ηλεκτρονικά μηνύματα από πελάτες που πρέπει να απαντηθούν μέσα σε 2 ώρες, 5 προτάσεις που πρέπει να αξιολογηθούν άμεσα, 4 εξωτερικά ραντεβού διασκορπισμένα στο λεκανοπέδιο της Αττικής και ένας απαιτητικός διευθυντής που από καιρό έχει ξεχάσει τι σημαίνει ευγένεια. Τα νούμερα και οι συνθήκες ενός τυπικού οχταώρου φαντάζουν εφιαλτικά. Αποτέλεσμα; Ελαφρύς πονοκέφαλος, ιδρωμένα χέρια, αϋπνία, ελάχιστο φαγητό και έξτρα δόσεις στιγμιαίου καφέ στην κούπα. Μήπως υποφέρετε από εργασιακό στρες; Και αν ναι, είναι ανησυχητικό;

«Το σύνδρομο του στρες υπάρχει από καταβολής κόσμου, στον άνθρωπο, στα ζώα, ακόμη και στα φυτά. Πρόκειται για μια απόλυτα φυσιολογική και πολυσύνθετη βιολογική λειτουργία που σκοπό έχει την προστασία και την εξέλιξη της ίδιας της ζωής.», απαντά η Σοφί Γκουαγιό, επικοινωνιολόγος και παιδαγωγός, μέσα από το νέο της βιβλίο «Comprendre et gérer son stress au travail», (Πώς να καταλάβετε και να διαχειριστείτε το εργασιακό στρες, εκδ. Anagramme). Πρόκειται για ένα εγχειρίδιο επιβίωσης στο γραφείο, το οποίο εξετάζει με σαφήνεια τις αιτίες, τα συμπτώματα και τους τρόπους με τους οποίους μπορείτε να απαλλαγείτε από αυτό το καθημερινό βάσανο.

Σύμφωνα με τον ορισμό του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, «το στρες στη δουλειά είναι το σύνολο των αντιδράσεων που μπορούν να έχουν οι εργαζόμενοι οι οποίοι βρίσκονται αντιμέτωποι με επαγγελματικές απαιτήσεις και πιέσεις που δεν ανταποκρίνονται στις γνώσεις και τα εφόδιά τους και οι οποίες θέτουν υπό αμφισβήτηση την ικανότητά τους να τις αντιμετωπίσουν». Η Γκουαγιό αναλύει αυτές τις αντιδράσεις και τις ενδείξεις του εργασιακού στρες και δίνει συμβουλές προκειμένου να μπορέσετε να το διαχειριστείτε.

Η διαχείριση είναι η λέξη κλειδί. Δεν έχει κανένα νόημα να το πολεμήσουμε. «Είναι παράλογο να πολεμήσουμε μια ανάγκη μας». Σκοπός είναι να ανακαλύψετε τους τρόπους, ώστε να μπορέσετε να το χρησιμοποιήσετε προς όφελος της εργασίας και της ζωής μας.

Οι αιτίες του στρες

Για να μπορέσετε να διαχειριστείτε το εργασιακό άγχος πρέπει πρώτα από όλα να ανακαλύψετε τις τις πηγές του. Αυτές έχουν να κάνουν με άτομα, καταστάσεις ή ακόμη και με τον τρόπο που εμείς οι ίδιες αντιμετωπίζουμε την δουλειά και την ζωή μας.  Η συγγραφέας εντοπίζει τις παρακάτω πιο βασικές αιτίες του άγχους:

1. Οι «τοξικές σχέσεις»

Μια επιχείρηση δεν είναι τίποτε άλλο παρά η μικρογραφία μιας κωμόπολης, με τις υποχρεώσεις, τα δικαιώματα, αλλά και τις αναγκαστικές σχέσεις με τους «γείτονες». Αυτούς τους ανθρώπους, στην προκειμένη περίπτωση τους συνεργάτες, δεν είναι δυνατόν να τους αγνοήσετε, γιατί τότε θα απομονωθείτε δημιουργώντας τη φυλακή του ίδιου σας του εαυτού. Οι σχέσεις αυτές γίνονται «τοξικές» όταν δεν μπορείτε πλέον να τις διαχειριστείτε, όταν σας προσβάλλουν, σας πληγώνουν, σας αποσυντονίζουν, σας αγχώνουν.

Σύμφωνα με την Σοφί Γκουαγιό, υπάρχουν 30 τύποι «τοξικών», δηλαδή προβληματικών συμπεριφορών, τις περισσότερες από τις οποίες έχετε όλες συναντήσει στους χώρους εργασίας σας, άτομα που δημιουργούν προβλήματα εκεί που δεν υπάρχουν, που παριστάνουν μονίμως το θύμα, άλλοι που κολακεύουν ακατάπαυστα προκειμένου να πετύχουν το σκοπό τους, κάποιοι που χώνουν τη μύτη τους παντού, συνεργάτες αυταρχικοί, «ξερόλες», ανταγωνιστικοί, αγενείς.  Κάποια από τις παραπάνω κατηγορίες σίγουρα σας θυμίζει κάτι. Συναναστρέφεστε πολλούς από αυτούς τους τύπους στην εργασιακή σας καθημερινότητα και κάποιοι από αυτούς σας προκαλούν άγχος. Αυτό το στρες είναι θετικό, γιατί ξυπνά τις εσωτερικές δυνάμεις που θα σας βοηθήσουν να τους αντιμετωπίσετε. Με ποιόν τρόπο όμως θα καταφέρετε; Η συγγραφέας δίνει κάποιες απλές συμβουλές:

• Να έχετε πάντα στο μυαλό σας για ποιο λόγο συνεργάζεστε με τους άλλους και ποιοι είναι οι στόχοι αυτών των επαγγελματικών σχέσεων.

• Να είστε ευγενικές και να έχετε χιούμορ.

• Μην ψάχνετε λόγους για να επιτεθείτε ή να εκδικηθείτε.

• Να μην διαδίδετε ποτέ φήμες ή κουτσομπολιά.

• Μιλήστε κατ’ ιδίαν με το «τοξικό» άτομο υπενθυμίζοντάς του με ευγένεια και υπομονή ότι η σχέση σας είναι καθαρά επαγγελματική και θέτοντάς του κάποια όρια όσον αφορά τη συμπεριφορά του. Τα προσωπικά του προβλήματα τα οποία μεταφέρει στην εταιρία, δεν αφορούν κανέναν. Διαπραγματευτείτε και βρείτε την χρυσή τομή.

• Αν δεν μπορείτε να βγάλετε άκρη μεταφέρετε την κατάσταση σε κάποιον ανώτερό σας. Ένας μεσολαβητής, πάντα φέρνει την ισορροπία.

• Η δουλειά πάνω από όλα.

Το υπερβολικό άγχος τις περισσότερες φορές παρουσιάζεται σε άτομα που δίνουν προτεραιότητα στην δουλειά τους, αδιαφορώντας για όλους τους υπόλοιπους τομείς της ζωής τους. Είναι συγκεντρωμένοι στο έργο τους, θυσιάζοντας φίλους, οικογένεια και προσωπική ζωή. Όταν λοιπόν προκύψει το οποιοδήποτε πρόβλημα ή καθυστέρηση στη εργασία τους, μην έχοντας πού αλλού να διοχετεύσουν την ενέργειά τους, να ξεσπάσουν, να εκτονωθούν, βουλιάζουν στο εργασιακό στρες που έχουν προκαλέσει οι ίδιοι.

2. Η τυραννία του χρόνου

Σύμφωνα με έρευνες που πραγματοποιήθηκαν στην Γαλλία, η δεύτερη αιτία άγχους για τους εργαζομένους μετά την πίεση των προϊσταμένων τους είναι ο χρόνος. Για να διαχειριστείτε το στρες πρέπει πρώτα να διαχειριστείτε σωστά τον χρόνο σας. Για να το πετύχετε η συγγραφέας προτείνει να συνδυάσετε αρμονικά τρία βασικά στοιχεία κατά την εκτέλεση κάθε εργασίας: το αντικείμενο, την υποχρέωση και τον στόχο. Προκειμένου να εξασφαλίσετε αυτή την ισορροπία θέστε στον εαυτό σας τις ακόλουθες τρεις ερωτήσεις. Οι απαντήσεις σας θα σας καθοδηγήσουν:

• Τι είναι σημαντικό να κάνω; (αυτό που θα βοηθήσει στην πραγματοποίηση του στόχου).

• Τι μου ζήτησαν να κάνω; (αυτό που είναι χρήσιμο).

• Τι μου αρέσει να κάνω; (Αυτό που με ευχαριστεί).

3. Το κυνήγι της τελειότητας

Προσπαθείτε πάντα να είστε συνεπείς και αποτελεσματικοί στη δουλειά σας, αναζητάτε το τέλειο και απογοητεύεστε με το παραμικρό λάθος ή παράλειψή σας. Η συνεχής αναζήτηση της ιδανικής επίδοσης,  σύμφωνα με την Γκουαγιό, συνδέεται άμεσα με την έλλειψη αυτοπεποίθησης, δημιουργεί ένα χρόνιο άγχος και οδηγεί σε καταστροφικές αντιδράσεις τόσο για τον εαυτό σας όσο και για τους γύρω σας.

4. Ο φραστικός «πόλεμος»

«Καλή ήταν η πρότασή σου, αλλά νομίζω ότι κανείς δεν την πρόσεξε την ώρα της σύσκεψης», «Αν προσπαθούσες λίγο περισσότερο η προαγωγή θα ήταν δική σου. Δεν πειράζει. Την επόμενη φορά»,  «Κρίμα που το γραφείο σου είναι μες στο σκοτάδι. Το δικό μου το βλέπει ο ήλιος όλη μέρα». «Δολοφονικές» φράσεις που λίγο πολύ ακούτε καθημερινά στο χώρο εργασίας να εκτοξεύονται με αθώο ύφος από συναδέλφους και προϊσταμένους που σκοπό έχουν να σας ρίξουν το ηθικό, να σας στριμώξουν και φυσικά να σας αγχώσουν. Η λύση είναι να μην κρατάτε τίποτα μέσα σας για πάνω από 5 δευτερόλεπτα, να αντιμετωπίζετε την κατάσταση με χιούμορ και να προετοιμάζετε πιθανές, έξυπνες απαντήσεις για την επόμενη φορά…

5. Βγαίνοντας από το αδιέξοδο

«Όταν προσπαθείτε απεγνωσμένα να απαλλαγείτε από μια κατάσταση συνήθως καταλήγετε να την «σκεπάζετε», ενώ αυτή παραμένει. Προσπαθείτε να κρύψετε το άγχος σας από τους άλλους, ενώ στην ουσία το κρύβετε από τον ίδιο σας τον εαυτό, αφού για τους άλλους η κατάσταση είναι ξεκάθαρη. Πάρτε για παράδειγμα έναν αγχώδη διευθυντή. Δεν επικοινωνεί ουσιαστικά με τους υφιστάμενούς του, παρά μόνο μέσα από τη λεκτική βία και τις σκληρές εντολές. Νομίζει ότι είναι ιδανικός στη λήψη αποφάσεων, το μόνο όμως που καταφέρνει είναι να αγχώσει τους γύρω του».

Πώς μπορείτε λοιπόν να διαχειριστείτε σωστά το στρες;

Ελέγξτε τα συναισθήματά σας: Χαρά, λύπη, ενθουσιασμός, απογοήτευση. Τα συναισθήματά σας στην δουλειά πρέπει να κινούνται σε λογικά πλαίσια. Μην παρασύρεστε και μην υπερβάλλετε. Και κάθε φορά που αισθάνεστε κάτι, προσπαθήστε να ανακαλύψετε ποια κατάσταση ή ποιο άτομο σας το προκάλεσε. Η απάντηση θα σας απομακρύνει ένα βήμα  μακριά από το στρες.

Αντιμετωπίστε αυτόν που σας στρεσάρει: Ένας απαιτητικός διευθυντής, ένας δολοπλόκος συνάδελφος, ένας αγενής υφιστάμενος. Το τελευταίο που πρέπει να κάνετε είναι να έρθετε σε κόντρα μαζί τους. Μετά από κάθε ακραίο περιστατικό, πάρτε βαθιά αναπνοή και σκεφτείτε. Σκιαγραφήστε το προφίλ του άλλου, αναλύστε τους λόγους που τον οδηγούν στην αντίστοιχη συμπεριφορά, αναλογιστείτε μήπως υπερβάλλετε και εσείς λίγο. Όταν θα έχετε ξεκάθαρη εικόνα της κατάστασης, συζητήστε μαζί του ήρεμα.

Κρατήστε απόσταση: Μην δένεστε και μην εξαρτάστε ούτε από την δουλειά, ούτε από τους συναδέλφους. Αυτό δεν σημαίνει ότι θα αδιαφορείτε και θα κινείστε κυνικά, χωρίς ίχνος συναισθήματος. Το να μοιράζεστε, να συμμετέχετε, να θαυμάζετε ή να αγαπάτε κάποιον μπορεί να επιτευχθεί χωρίς να είστε προσκολλημένη πάνω του. Αυτό θα προσφέρει μεγαλύτερη ελευθερία κινήσεων και στους δυο.

Αλλάξτε στάση: Αναλογιστείτε όλα όσα έχετε πετύχει μέχρι σήμερα και τονώστε την αυτοπεποίθησή σας. Βάλτε ρεαλιστικούς στόχους, μάθετε από τα λάθη σας και μην δίνετε υπερβολική σημασία σε άτομα και επαγγελματικές καταστάσεις που σας στρεσάρουν. Ανακαλύψτε την θετική πλευρά του άγχους και εκμεταλλευτείτε το για να ανασυντάξετε τις δυνάμεις σας, να γίνετε πιο δημιουργικές και δυναμικές.

Χαμογελάστε: Βάλτε το γέλιο και το χιούμορ στην επαγγελματική σας ζωή. Αποτελούν τους πιο δυνατούς συμμάχους στην αντιμετώπιση στρεσογόνων καταστάσεων.

Φροντίστε τη διατροφή σας: Εισάγετε στις καθημερινό σας διαιτολόγιο τροφές που καταπολεμούν το στρες: Η βιταμίνη Β σας βοηθά να γίνεστε πιο προσαρμοστικές στις καταστάσεις, το μαγνήσιο μειώνει την ευαισθησία σας, ενώ τα πράσινα λαχανικά και οι φυτικές ίνες μειώνουν τα εντερικά προβλήματα που πολύ συχνά προκαλούνται από το άγχος. Αν είστε νευρικές μειώστε την κατανάλωση καφέ, τσαγιού και αναψυκτικών, καθώς επίσης τη ζάχαρη και το αλάτι.

Κοιμηθείτε: Από την ποιότητα του ύπνου εξαρτάται η ποιότητα της επόμενης μέρας. Φτιάξτε ένα ωράριο ύπνου που ανταποκρίνεται στις ανάγκες σας και προσπαθήστε να το τηρείτε καθημερινά. Επίσης ανακαλύψτε τα οφέλη της μεσημεριανής σιέστας. 15 λεπτά ξεκούρασης ακόμη και σε μία άνετη πολυθρόνα θα σας βοηθήσουν να ανανεωθείτε.

Το άγχος και η εργασία είναι δύο έννοιες απόλυτα συνδεδεμένες μεταξύ τους. Και καθώς οι απαιτήσεις, ο ανταγωνισμός και οι αρμοδιότητες θα αυξάνονται, το εργασιακό στρες θα γίνεται ακόμη πιο έντονο. Πλέον όμως δεν πρόκειται για μια ασαφή έννοια. Μπορείτε να το εντοπίσετε, να το αξιολογήσετε και να το μετρήσετε. Και το βασικότερο, να επωφεληθείτε από αυτό, αρκεί να το διαχειριστείτε σωστά. Πρόκειται για μια φυσιολογική, βιολογική λειτουργία, μια μυστική κινητήρια δύναμη που με τους σωστούς χειρισμούς θα σας βοηθήσει αντιμετωπίσετε την εργασία και την ζωή σας με δύναμη και αποφασιστικότητα.