Τη στιγμή που η έλλειψη ύπνου ταλαιπωρεί περισσότερο από το μισό ενήλικο πληθυσμό του πλανήτη, νέες έρευνες έρχονται να δώσουν στα όνειρα πολύ μεγαλύτερη σημασία από εκείνη που δίνουν οι… ονειροκρίτες. Μια ολόκληρη βιομηχανία φαρμάκων έχει στηθεί πίσω από μια ακόμη νεύρωση της Δυτικής κουλτούρας, την αϋπνία.
Σημείο των καιρών; Η αϋπνία έχει λάβει σήμερα διαστάσεις πραγματικού κοινωνικού φαινομένου που απασχολεί γύρω στο 60% των ενηλίκων σε όλες τις αναπτυγμένες χώρες, σύμφωνα με τα στοιχεία που παραθέτει Το Εθνικό Ίδρυμα Μελέτης του Ύπνου των ΗΠΑ. Μέχρι σήμερα αποδίδαμε την παρουσία της στο στρες, τους αυξημένους ρυθμούς της εργασίας και της ζωής μας, αλλά και στη δυσκολία μας να χαλαρώσουμε μετά από τις καθημερινές μας υποχρεώσεις. Τη στιγμή που το νευρικό μας σύστημα είναι δομημένο για να ανταποκρίνεται σε ρυθμούς ενός απλού αγώνα ταχύτητας, εμείς του ζητάμε να ανταποκριθεί σε ένα πραγματικό μαραθώνιο καθημερινού στρες φτάνοντάς τον κυριολεκτικά στα όρια.
Η αϋπνία μοιάζει, λοιπόν, με μια λογική συνέπεια της κατάχρησης των δυνάμεών μας. Τη στιγμή, όμως, που ολοένα και περισσότεροι γιατροί σε συνεργασία με κοινωνιολόγους προσπαθούν να βρουν τη λύση στο αίνιγμα του ύπνου, μια νέα έρευνα ενός κορυφαίου και ειδικευμένου σε αντίστοιχα θέματα γιατρού έρχεται να αλλάξει κατεύθυνση στις μελέτες των επιστημόνων.
Σύμφωνα με τον Ρούμπιν Νάιμαν, επίκουρο καθηγητή Ιατρικής στο Πανεπιστήμιο της Αριζόνα και συγγραφέα του βιβλίου Healing Night, The Science and Spirit of Sleeping, Dreaming and Awakening (Η νύχτα που θεραπεύει, Η επιστήμη και η λογική του ύπνου, των ονείρων και της αφύπνισης, εκδ. Syren Book Company) «η μαζική απώλεια ονείρων είναι πολύ πιο κρίσιμη από την αϋπνία. Είμαστε μια κοινωνία στερημένη τόσο από ύπνο όσο και από όνειρα». Πόσο σημαντικό είναι, όμως, αυτό; «Τα όνειρα για την ψυχή είναι ό,τι και η γιόγκα για το σώμα», απαντάει αφοπλιστικά ο γιατρός που θέτει τις μικρές αυτές φανταστικές ιστορίες του υποσυνείδητού μας «ως το μοναδικό αντίδοτο στη ρουτίνα της ζωής μας που μπορεί να μας ξεκουράσει πραγματικά μετά από μια δύσκολη μέρα».
Η ζωντανή διάψευση της πραγματικότητας
Αντίθετα από την εντύπωση που μας αφήνουν, τα όνειρα δεν διαρκούν πολύ. Πρόκειται απλώς για φευγαλέα επεισόδια μέγιστης διάρκειας είκοσι λεπτών που μπορεί να επαναληφθούν έως και πέντε φορές μέσα σε μια νύχτα. Ενδιαφέρον, πάντως, παρουσιάζει μια έρευνα του ψυχολόγου Κάλβιν Χολ που είχε διάρκεια μεγαλύτερη από σαράντα χρόνια και στην οποία συμμετείχαν περίπου 50.000 άτομα. Σύμφωνα με αυτή, οι άνθρωποι σε όλο τον κόσμο ονειρεύονται παρόμοιες ιστορίες, στην εξέλιξη των οποίων τις περισσότερες φορές βλέπουν ότι κάποιος τους κυνηγάει, ότι είναι γυμνοί, κάνουν σεξ, κατηγορούνται για κάποιο έγκλημα, πηγαίνουν σχολείο, δεν μπορούν να μιλήσουν ή να κινηθούν.
«Στα όνειρα, το άγχος είναι το πιο συνηθισμένο συναίσθημα που βιώνεται», υποστηρίζει ο Νάιμαν που εξηγεί «πως είναι απόλυτα φυσιολογικό να θέλουμε να απομακρυνθούμε από αυτά». Μια πρόσφατη έρευνα του Πάτρικ ΜακΝαμάρα, ψυχολόγου και συγγραφέα του βιβλίου An Evolutionare Psychology of Sleep and Dreams (Προοδευτική Ψυχολογία του Ύπνου και των Ονείρων, εκδ. Praeger), αποκαλύπτει πως οκτώ στα δέκα όνειρα που κάνουν οι άνθρωποι παγκοσμίως εμπεριέχουν αρνητικά συναισθήματα. Σύμφωνα όμως με τον δρα Νάιμαν, όσο δυσάρεστες και αν είναι οι εικόνες αυτές που προβάλλονται μπροστά στα μάτια μας τόσο εκείνες μας βοηθούν να θεραπευθούμε από συναισθηματικές απώλειες.
Όνειρα, η φυσική ψυχοθεραπεία
Πολλές θεωρίες έχουν αναπτυχθεί γύρω από τη λειτουργία και τη σημασία των ονείρων. Και μπορεί να απέχουν μεταξύ τους, όμως, κοινός τους παρονομαστής είναι η σχέση τους με την ψυχολογία μας και τη συναισθηματική μας κατάσταση. Ο δρ Νάιμαν στο βιβλίο του γίνεται πιο συγκεκριμένος εξηγώντας πως «μόνο τα όνειρα μπορούν να μας εκτονώσουν, να ανοίξουν αλλά και να μαλακώσουν την ψυχή μας. Σαν μια άλλη διάταση μυών, ένα όνειρο μπορεί να απελευθερώσει τον πόνο, το άγχος και το στρες που συσσωρεύτηκε μέσα στη μέρα».
Μάλιστα, μια πρόσφατη έρευνα του Πανεπιστημίου Αλμπέρτα του Καναδά υποστηρίζει πως η θεραπευτική επίδραση των ονείρων στα παιδικά τραύματα είναι εξίσου αποτελεσματική με δεκάδες ώρες ψυχανάλυσης. «Μεγάλο μέρος της έκρηξης της κατάθλιψης που παρατηρείται σήμερα σχετίζεται με την πραγματική έλλειψη ονείρων», ισχυρίζεται με τη σειρά του ο Ρούμπιν Νάιμαν που εξηγεί πως «αν δεν μπορούμε να αντιμετωπίσουμε τα γεγονότα που μας απασχολούν στον ύπνο μας, εξωτερικεύοντάς τα, τότε εκείνα μπορούν να μας καταβάλουν με πολύ σοβαρές συνέπειες». Αν, όμως, τα όνειρα είναι τόσο στενά συνδεδεμένα με την ψυχική μας υγεία πως είναι δυνατόν να μην ακούμε τον κώδωνα κινδύνου που μας κρούουν; «Δυστυχώς τα όνειρα έχουν σήμερα υποτιμηθεί. Τα παιδιά θεωρούν πως οι εικόνες που βλέπουν στον ύπνο τους δεν έχουν καμία σημασία για τη ζωή τους και παρόλο που τα βιώνουν ζωντανά, αποφεύγουν να μιλήσουν και σταδιακά χάνουν το ενδιαφέρον τους γι αυτά. Ακόμη και όταν απευθύνονται στους γονείς τους για έναν εφιάλτη που είδαν, εκείνοι τα παροτρύνουν να το ξεχάσουν λέγοντάς τους πως είναι μόνο ένα όνειρο», εξηγεί ο ειδικός. Ποιοι όμως είναι οι λόγοι που μας έχουν κάνει να χάσουμε τα όνειρά μας;
Το αλκοόλ και τα ηρεμιστικά εχθρός των ονείρων
Καθημερινά βομβαρδίζουμε τον οργανισμό μας με μια σειρά από ενισχυτικά ενέργειας, όπως οι υδατάνθρακες, η καφεΐνη ακόμη και η νικοτίνη και μετά ψάχνουμε να βρούμε τρόπους για να χαλαρώσουμε και να καταφέρουμε να κοιμηθούμε. Οι αυξημένες απαιτήσεις της ζωής μας, μας κάνουν διαρκώς να ψάχνουμε τρόπους για να «ανεβάσουμε» τις επιδόσεις μας, χωρίς όμως να σκεφτόμαστε ποιες είναι οι συνέπειες αυτής την τακτικής στην ψυχική ισορροπία αλλά και στον ύπνο μας.
Σε χώρες, όπως οι ΗΠΑ, όπου τα ποσοστά αϋπνίας είναι θεαματικά υψηλά, δεν είναι λίγοι οι άνθρωποι που βρίσκουν διέξοδο στα ηρεμιστικά χάπια και το αλκοόλ. Όμως, όπως όλα δείχνουν, η εξάρτησή τους από τις ουσίες, στην προσπάθειά τους να ξαναβρούν τον ύπνο τους, δεν φέρνει το επιθυμητό αποτέλεσμα. «Δυστυχώς το αλκοόλ αλλά και τα ηρεμιστικά δεν μπορούν να μας εξασφαλίσουν μια πραγματικά απολαυστική ξεκούραση με όνειρα. Μπορεί να μας προσφέρουν μια προσωρινή ανακούφιση καλύπτοντας τα συμπτώματα του άγχους, δεν αποτελούν, όμως, διαβατήριο για ένα καλό ύπνο», υποστηρίζει ο Ρούμπιν Νάιμαν.
Πράγματι, έρευνες έχουν αποδείξει πως οι ουσίες αυτές μπορούν να διευκολύνουν τον ύπνο, έχουν, όμως, καταστρεπτικές συνέπειες στη γενικότερη λειτουργία του οργανισμού. Πώς; Το φως πυροδοτεί την απελευθέρωση της σεροτονίνης που μας χαρίζει ενέργεια μέσα στην ημέρα. Το σκοτάδι, με τη σειρά του βοηθάει την παραγωγή της μελατονίνης, μιας νευρο – ορμόνης κλειδί από την οποία εξαρτώνται ο ύπνος και τα όνειρα. Η αλληλουχία αυτή ονομάζεται κιρκάδιος ρυθμός και σύμφωνα με τον Ρούμπεν Νάιμαν, διαταράσσεται σε μεγάλο βαθμό με τη χρήση αλκοόλ και ηρεμιστικών. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει «Το αλκοόλ επιβραδύνει την παραγωγή μελατονίνης, μεταβάλλοντας τον κιρκάδιο ρυθμό μας και διαταράσσοντας τόσο τον ύπνο όσο και τα όνειρά μας».
