«Το σήμα δόθηκε στις 2:30 μετά τα μεσάνυχτα. Αμέσως αποκλείστηκαν οι είσοδοι της πόλης, βουλγαρικά περίπολα κατέλαβαν τους κεντρικούς δρόμους και κομβικά σημεία και στην εβραϊκή συνοικία, πάνω από την οδό Ομονοίας, ξεχύθηκαν οι μυστικοί της Οχράνα και Βούλγαροι χωροφύλακες. Εφιαλτικά αντήχησαν μέσα στην ήρεμη νύχτα οι άγριες φωνές και τα δυνατά χτυπήματα στις πόρτες των σπιτιών, οι διαταγές και οι γοερές κραυγές. Η επιχείρηση ολοκληρώθηκε στις 11 το πρωί και η σειρήνα της πόλης σήμανε το τέλος του αποκλεισμού».
Η εικόνα αυτή που μεταφέρει σε ένα άρθρο του ο ιστορικός και σημερινός πρόεδρος του Συλλόγου Μικρασιατών Καβάλας Κυριάκος Λυκουρίνος φανερώνει τον τρόμο που έζησαν οι Εβραίου της Καβάλας, όταν, στις 4 Μαρτίου 1943, οι βουλγαρικές δυνάμεις κατοχής, ύστερα από αίτημα των ναζί συμμάχων τους, ξεκίνησαν τις διαδικασίες φυλάκισης και εκτοπισμού των Εβραίων της Καβάλας, με τελικό προορισμό το στρατόπεδο της Τρεμπλίνκα στην Πολωνία, όπου βρήκαν φρικτό θάνατο.
Την προσεχή Κυριακή 7 Ιουνίου, 72 χρόνια ύστερα από εκείνη τη θλιβερή ημέρα, οι μνήμες θα ζωντανέψουν και πάλι στην εκδήλωση τιμής και μνήμης που διοργανώνει ο Δήμος Καβάλας και το Κεντρικό Ισραηλιτικό Συμβούλιο Ελλάδος (Κ.Ι.Σ.Ε.) για τα αποκαλυπτήρια του μνημείου Ολοκαυτώματος των 1484 Ελλήνων Εβραίων της Καβάλας.
Δεκαπέντε μέρες μετά την αναβολή της πρώτης εκδήλωσης και τη μεγάλη ένταση που προσκλήθηκε ανάμεσα στον Δήμο Καβάλας και το Κ.Ι.Σ.Ε. εξαιτίας της ένστασης που διατυπώθηκε, κυριολεκτικά την τελευταία στιγμή, από την πλευρά της Δημοτικής Αρχής αναφορικά με την εικόνα του μνημείου, η εκδήλωση θα πραγματοποιηθεί τελικά την προσεχή Κυριακή, παρουσία πλήθος προσκεκλημένων, εκπροσώπων διπλωματικών αρχών, κυβερνητικών αξιωματούχων και απογόνων των θυμάτων της ναζιστικής θηριωδίας.
«Εκείνες τις πρωινές ώρες της 4ης Μαρτίου 1943, κάπου 1700 άνθρωποι, άντρες και γυναίκες, νέοι, γέροι και παιδιά, έσυραν τα βήματα και τους μικρούς μπόγους τους στους δρόμους της Καβάλας και οδηγήθηκαν με απειλές και βίαια σπρωξίματα στις καπναποθήκες της Commercial, στην οδό Βενιζέλου (τότε οδό ‘Αδόλφου Χίτλερ’). Τρεις μέρες βασανίστηκαν στο ‘προσωρινό στρατόπεδο’ από τους υπηρέτες του Ναζισμού, την πείνα και τη δίψα, τους εξευτελιστικούς σωματικούς ελέγχους, ακόμη και στα γεννητικά όργανα των γυναικών. Την ώρα που τους αφαιρούσαν χρήματα και κοσμήματα, άλλες συμμορίες λεηλατούσαν τα σπίτια και τις περιουσίες τους. Στις 7 και 8 Μαρτίου, οι άνθρωποι με το κίτρινο αστέρι φορτώθηκαν σε δεκαέξι καμιόνια για τον σιδηροδρομικό σταθμό της Δράμας. Κάπου είκοσι μέρες κράτησε το ταξίδι χωρίς επιστροφή και τελείωσε στα κρεματόρια του στρατοπέδου εξόντωσης της Τρεμπλίνκα στην Πολωνία. Από το Ολοκαύτωμα επέζησαν μόνο 42 Καβαλιώτες Εβραίοι» τονίζει με γλαφυρότητα και συγκίνηση ο κ. Λυκουρίνος, στο άρθρο του με τον χαρακτηριστικό τίτλο «… In memoriam».
Ο γιος του τελευταίου επιζήσαντα εβραίου της Καβάλας Σαμπετάι Τσιμήνο, ο Ααρών Τσιμήνο, ο οποίος ζει και εργάζεσαι στη Θεσσαλονίκη θα είναι μεταξύ των ανθρώπων που έχουν προσκληθεί επίσημα από τη δήμαρχο Καβάλας Δήμητρα Τσανάκα να παραστούν στην εκδήλωση. Να σημειωθεί ότι ο αείμνηστος Σαμπετάι Τσιμήνο μέχρι την τελευταία ημέρα της ζωής του εργαζόταν στην Καβάλα πάνω στο εμπόριο καπνού και απολάμβανε του σεβασμού και της τιμής ολόκληρης της τοπικής κοινωνίας.
Σήμερα, στην Καβάλα δεν υπάρχει εβραϊκή κοινότητα, ωστόσο μέχρι και το 1943 στην πόλη διαβιούσε η μεγαλύτερη εβραϊκή κοινότητα, ύστερα από αυτή της Θεσσαλονίκης. Ελάχιστα εναπομείναντα κτίσματα (όπως το δημοτικό σχολείο που σήμερα στεγάζει το Λύκειο Ελληνίδων Καβάλας) και το γεμάτο χόρτα εγκαταλελειμμένο οικόπεδο, όπου βρισκόταν η εβραϊκή συναγωγή, θυμίζουν την παρουσία των Εβραίων στην Καβάλα που αποτέλεσαν ένα ζωντανό κύτταρο της τοπικής κοινωνίας. Τη θυμίζουν, όμως, και οι μνήμες των εκατοντάδων χριστιανών Καβαλιωτών που έζησαν μαζί τους και στους οποίους οι εβραίοι συμπολίτες τους εμπιστεύτηκαν τις περιουσίες και τα υπάρχοντά τους με τη βεβαιότητα ότι θα τους τα επιστρέψουν όταν γύριζαν στην αγαπημένη τους πόλη.
«Τα αποτρόπαια γεγονότα εκείνων των ημερών», σημειώνει ο κ. Λυκουρίνος, «δεν έχουν καταγραφεί στη συλλογική μνήμη της πόλης και οι νεότεροι τα αγνοούν. Πολλοί δεν έχουν καν ακούσει ότι εδώ έζησαν και Εβραίοι, πάνω από 400 χρόνια. Δεν θα ιστορήσουμε την παρουσία τους στην Καβάλα. Σκοπός του σημειώματος είναι να φωτίσει λίγο τη θαμπή και αμήχανη μνήμη για τους συμπολίτες που εξοντώθηκαν σε ένα ακατανόητο μαζικό έγκλημα, το πιο φρικτό που γνώρισε η ανθρωπότητα. Στην πόλη, που αποτέλεσε καταφύγιο για χιλιάδες πρόσφυγες -τα αθώα θύματα μια άλλη εθνικής εκκαθάρισης- δεν ταιριάζει η μνημοκτονία».
