Mπορείς, άραγε, να παλέψεις, κυριολεκτικά όμως, την φωτιά με την φωτιά, όπως είναι το παλιό γνωμικό;
Οι επιστήμονες λένε πως ναι: η μέθοδος ονομάζεται controlled burning (προδιαγεγραμμένη καύση) και ξεκίνησε από την Αυστραλία, ενώ εφαρμόζεται εδώ και μερικά χρόνια σε χώρες όπως οι ΗΠΑ, η Γαλλία, η Πορτογαλία και η Ισπανία.
Πρόκειται για ένα νέο πιλοτικό έργο που ξεκίνησε εδώ και μερικές ημέρες αποκλειστικά στη Χίο με σκοπό την εφαρμογή της εν λόγω μεθόδου ως εργαλείο πρόληψης για τη διαχείριση της καύσιμης ύλης και τη μείωση της έντασης των δασικών πυρκαγιών. Απώτατος στόχος του πρότζεκτ είναι η διαχείριση της δασικής καύσιμης ύλης και η αύξηση της ανθεκτικότητας των δασικών οικοσυστημάτων απέναντι στις πυρκαγιές και τις επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης.
Το έργο υλοποιείται από το WWF Ελλάς, το Ινστιτούτο Μεσογειακών Δασικών Οικοσυστημάτων (ΙΜΔΟ), τη Διεύθυνση Δασών Χίου της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Αιγαίου και την ομάδα εθελοντικής δράσης Χίου «Όμικρον», στα πλαίσια της προσπάθειας να αντιμετωπιστούν αποτελεσματικότερα οι ολοένα και δριμύτερες δασικές πυρκαγιές των τελευταίων ετών.
Μέχρι σήμερα, η προδιαγεγραμμένη καύση δεν αξιοποιείται με θεσμοθετημένο τρόπο και ευρέως στην Ελλάδα, παρόλο που αν εφαρμοστεί ακολουθώντας συγκεκριμένους κανόνες, μπορεί να πετύχει σημαντικούς στόχους πρόληψης.
Ωστόσο, η προδιαγεγραμμένη καύση είναι ένα αποδεκτό από οικολογικής και οικονομικής άποψης εργαλείο που μπορεί να παρέχει άμεσα οφέλη στη τοπική κοινωνία καθώς οδηγεί στην ελεγχόμενη μείωση και την αποτελεσματική διαχείριση της καύσιμης ύλης που αποτελεί ένα από τα κυριότερα εργαλεία μείωσης της έντασης των δασικών πυρκαγιών.
Άλλωστε, είναι γνωστό ότι η φωτιά, υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις, αποτελεί μέρος της φυσικής διεργασίας των δασικών οικοσυστημάτων και συμβάλλει στην αναγέννηση τους και έχει υπάρξει για αιώνες, εργαλείο του ανθρώπου για τη διαχείριση της καύσιμης ύλης.
Πώς λειτουργεί και τι περιλαμβάνει το πιλοτικό πρόγραμμα
Η προδιαγεγραμμένη καύση υλοποιείται ήδη αποκλειστικά σε δημόσιες ή δημοτικές δασικές εκτάσεις και δάση του νησιού και οι εκτάσεις θα επιλεγούν με συγκεκριμένα επιστημονικά κριτήρια. Το πρόγραμμα εφαρμόζεται εκτός αντιπυρικής περιόδου (δηλαδή από αρχές Νοεμβρίου μέχρι αρχές Απριλίου) και υπάρχουν αυστηρά μέτρα και πρωτόκολλα ασφαλείας κατά την εφαρμογή της, όπως η παρουσία πυροσβεστικού οχήματος, η επιλογή κατάλληλων καιρικών συνθηκών, η αποψίλωση βλάστησης σε επιλεγμένες επιφάνειες, η τήρηση συγκεκριμένου πρωτοκόλλου ενεργειών και τα κατάλληλα μέσα ατομικής προστασίας.
Γιατί επιλέχθηκε το νησί της Χίου
Η επιλογή της Χίου δεν είναι τυχαία. Η ποικιλία μεσογειακών δασικών οικοσυστημάτων που φιλοξενεί το νησί, θα επιτρέψουν την εύκολη επέκταση του προγράμματος σε αντίστοιχα οικοσυστήματα στην υπόλοιπη χώρα. Επιπλέον, η μακροχρόνια και ευρεία συνεργασία σε προγράμματα πρόληψης των προηγούμενων ετών, μεταξύ των αρμόδιων φορέων, του WWF Ελλάς, του ΙΜΔΟ, των εθελοντικών ομάδων και της τοπικής κοινωνίας στην περιοχή, αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο για την επιτυχία του έργου.
«Διαχρονικά οι αγρότες και οι βοσκοί στην Ελλάδα για να προστατεύσουν τη γη τους από πυρκαγιές εφάρμοζαν μια παραδοσιακή πρακτική, αυτή του προδιαγεγραμμένου πυρός. Αυτό σημαίνει ότι έβαζαν μικρές ελεγχόμενες φωτιές για να μειώσουν τη συσσωρευμένη καύσιμη ύλη σε δάση και λιβάδια. Σήμερα, έναν αιώνα μετά, εμείς στο ΥΠΕΝ επαναφέρουμε αυτή την τακτική με επιστημονικές πλέον πρακτικές και υπό συγκεκριμένες προϋποθέσεις, σε συνεργασία με το WWF Ελλάς, το Ινστιτούτο Μεσογειακών και Δασικών Οικοσυστημάτων του ΕΛΓΟ-ΔΗΜΗΤΡΑ, τους τοπικούς φορείς και τους εθελοντές της Χίου. Στόχος μας είναι να μειώσουμε μακροπρόθεσμα τον κίνδυνο πυρκαγιάς που προέρχεται από καύσιμη ύλη με το μικρότερο δυνατό κόστος, όπως κάνουν οι Η.Π.Α. και η Αυστραλία με επιτυχία» δήλωσε προ ημερών, κατά την παρουσίαση του σχεδίου, ο Υφυπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Γιώργος Αμυράς.
Controlled burning, με έμπνευση από τους Αβορίγινες
Οι ιθαγενείς πληθυσμοί της Αυστραλίας, οι γνωστοί Αβορίγινες, ήταν οι πρώτοι που, αιώνες πριν, κατανόησαν ότι η φωτιά μπορεί επίσης να έχει και πολύ θετική επίδραση σε αρκετά είδη φυτών και ζώων παίζοντας βασικό ρόλο στη διατήρηση της ισορροπίας της φύσης.
Η φωτιά ήταν τόσο σπουδαία για τους ιθαγενείς Γιανγιούγουα ώστε έχουν περισσότερες από δώδεκα λέξεις για να περιγράψουν τα διαφορετικά είδη φωτιάς και τα αποτελέσματά τους. Λόγου χάρη, θα χρησιμοποιούσαν τη λέξη «γκαμπάμπαρα» για να περιγράψουν μια μεγάλη δασική πυρκαγιά ή την λέξη «γουάρμαν» για να περιγράψει μια κατακαμένη υπαίθρια περιοχή, κατάλληλη για κυνήγι.
Ωστόσο, προκειμένου να εκμεταλλευτούν τη γη στην οποία ζουν, οι Αβορίγινες πρώτα την καθάριζαν με μικρές, χαμηλής έντασης πυρκαγιές, μειώνοντας τη συσσώρευση της νεκρής ύλης από τα ξερά φυτά, η οποία είναι το κύριο καύσιμο για τις μεγάλες δασικές πυρκαγιές.
Αυτή η ελεγχόμενη χρήση της φωτιάς διατηρεί το φυσικό περιβάλλον των φυτών και των ζώων, ενώ ταυτόχρονα επιτρέπει και σε ιθαγενείς πληθυσμούς να ζουν αρμονικά εντός των δασικών εκτάσεων χωρίς να κινδυνεύουν ανά πάσα στιγμή ότι θα… λαμπαδιάσουν.
Όπως τονίζουν οι επιστήμονες και οι δασολόγοι, η ελεγχόμενα καμένη γη είναι πλούσια σε θρεπτικά συστατικά όπως το άζωτο και ο φωσφόρος καθώς η φωτιά απελευθερώνει θρεπτικά συστατικά τα οποία είναι αποθηκευμένα στα πεσμένα φύλλα και δημιουργεί ένα ιδανικό φυτώριο για να ριζώσουν νέα φυτά.
Κάπως έτσι διδάχτηκε και η κυβέρνηση της Αυστραλίας από τις μεθόδους των Αβορίγινων και συνεχίζει την προαιώνια τακτική τους: βάζει μικρές φωτιές όταν δεν είναι η εποχή των δασικών πυρκαγιών. Αυτές οι φωτιές κινούνται αργά, έχουν χαμηλές φλόγες και εξαφανίζουν τα σκουπίδια χωρίς να ενοχλούν τα δέντρα. Τις περισσότερες φορές, η βραδινή υγρασία τις σβήνει. Κανείς δεν κινδυνεύει πραγματικά και όλοι είναι ευχαριστημένοι.
Και ο Άνθρωπος, αλλά κυρίως η ίδια η Φύση.
