Ένα εβραϊκό νεκροταφείο, ένα μουσουλμανικό, μια χριστιανική εκκλησία, ένα τζαμί και τα σπιτάκια των κατοίκων, συνθέτουν το σκηνικό στο γραφικό χωριό Πλατάνι δίπλα στην πόλη της Κω, λίγο πριν τον αρχαιολογικό χώρο του Ασκληπιείου. Είναι το χωριό, όπου διαμένουν οι περισσότεροι από τους 1.500 μουσουλμάνους όλου του νησιού και αποτελεί μικρογραφία της πολυμορφίας και της αρμονικής συνύπαρξης ανθρώπων και πολιτισμών, που άντεξε στα χρόνια και συνεχίζει να προσκαλεί και να μαγεύει τους επισκέπτες της Κω.
Οι μικτοί γάμοι είναι συνηθισμένο φαινόμενο στο Πλατάνι, όπως, άλλωστε, και οι κοινές συντροφιές. Ο πρόεδρος του Συλλόγου Μουσουλμάνων Κω «Η αδελφότης», Μασλούμ Παϊζάνογλου, αδερφικός φίλος μουσουλμάνων και χριστιανών, επισημαίνει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ πως χορευτικά και μουσικά σχήματα από τον Σύλλογο με αιγαιοπελαγίτικους χορούς παίρνουν μέρος στα «Ιπποκράτεια», ενώ στην πόλη της Κω τουρκόφωνοι και ελληνόφωνοι συνυπάρχουν πλάι πλάι με τα εμπορικά τους καταστήματα και τους καφενέδες. «Ο πολιτισμός είναι πλούτος σε μια χώρα» λέει ο κ. Παϊζάνογλου και συμπληρώνει πως σε τούτο τον τόπο από παλιά οι μουσουλμάνοι της Κω γιορτάζουν τόσο το Μπαϊράμι, όσο το Πάσχα, παίρνουν μέρος στα πανηγύρια. Όσο δε για τους όρους «ρατσισμός» και «διακρίσεις» δεν υπάρχουν στο δικό τους λεξιλόγιο.
Οι τουρκόφωνοι, μουσουλμάνοι στο θρήσκευμα, Έλληνες υπήκοοι, είναι κατά κύριο λόγο κάτοικοι του νησιού, οι οποίοι δεν συμπεριλήφθηκαν στην ανταλλαγή των πληθυσμών, που επιβλήθηκε με τη Συνθήκη της Λωζάνης το 1923, καθότι τα Δωδεκάνησα βρίσκονταν τότε υπό ιταλική κατοχή. Το χωριό ονομαζόταν Κερμεντές έως το 1964, όταν οι ελληνικές Αρχές άλλαξαν την ονομασία του σε «Πλατάνι» ακολουθώντας τη μετατροπή των τοπωνυμίων τουρκικής προέλευσης πολλών περιοχών στον ελλαδικό χώρο, που είχε ήδη ξεκινήσει αρκετές δεκαετίες πριν. Το 1971 η δικτατορία έκλεισε τα μικτά σχολεία, όπου οι τουρκόφωνοι παράλληλα με το ελληνικό εκπαιδευτικό πρόγραμμα διδάσκονταν και τούρκικα. Έκτοτε δεν ξαναλειτούργησαν.
Ο Σερίφ Καραβετζίρ διατηρεί μια από τις παραδοσιακές ταβέρνες στην πλατεία του χωριού. Τα λεχματζούν, άντανα κεμπάπ, ισμίρ κεφτέ ή σουτζουκάκια στα κάρβουνα, μπουρεκάκια μαντί, γιαουρτλού, εκμέκ κανταϊφ, καζάν ντιπί και άλλα πολλά εδέσματα αποτελούν απαραίτητες γαστρονομικές … εμπειρίες τόσο των τουριστών όσο και των ντόπιων. Ο κ. Καραβετζίρ αναφέρει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ πως οι σχέσεις μουσουλμάνων και χριστιανών ήταν πάντα εξαιρετικές. Το 1960 που άνοιξε η ταβέρνα, στον τότε Κερμεντέ, κατοικούσαν πολύ λιγότεροι άνθρωποι από ό,τι σήμερα και όλοι σχεδόν ήταν μουσουλμάνοι. Τώρα η αναλογία είναι 50-50. Η αύξηση του πληθυσμού και η αλλαγή της σύνθεσής του οφείλεται κατά κύριο λόγο στους μικτούς γάμους χριστιανών-μουσουλμάνων και δευτερευόντως, στο ότι το Πλατάνι έγινε, στο μεταξύ, τόπος μετεγκατάστασης για άλλους ελληνόφωνους Κώες. «Εξάλλου, αρκετοί μουσουλμάνοι Κώες έφυγαν για την Τουρκία, ενώ ήρθαν ελληνόφωνοι Τουρκοκρητικοί, καθώς και τουρκόφωνοι Μικρασιάτες, Μποντρουμιανοί (Μπόντρουμ = Αλικαρνασσός)» εξηγεί ο κ. Καραβετζίρ.
Τόσο ο κ. Καραβετζίρ, όσο και ο κ. Παϊζάνογλου, όπως και όλοι οι τουρκόφωνοι Κώες έχουν συγγενείς και φίλους στα μικρασιατικά παράλια και επισκέπτονται πολύ συχνά τη γειτονική χώρα. Άλλωστε, το Μπόντρουμ απέχει το πολύ μισή ώρα από το λιμάνι της Κω.
Από τα βασικά αιτήματα των μουσουλμάνων Κώων είναι, σύμφωνα με τον κ. Παϊζάνογλου, η έλλειψη σχολείων. Όπως λέει, στο παρελθόν υπήρξαν διαβεβαιώσεις ότι θα λειτουργήσουν δίγλωσσα σχολεία, αλλά δεν έγινε κάτι τέτοιο. Για την κάλυψη του κενού, ο Σύλλογος Μουσουλμάνων λειτούργησε σχολείο εκμάθησης τουρκικής γλώσσας. «Δεν είναι το ίδιο με το σχολείο, που πηγαίνουν έτσι κι αλλιώς τα παιδιά. Θα μπορούσαν αυτά τα μαθήματα να ενταχθούν στο πρόγραμμα, όπως παλιότερα. Τώρα, έτσι κι αλλιώς, οι μη χριστιανοί, αν το επιθυμούν, βγαίνουν από το μάθημα των θρησκευτικών» αναφέρει ο κ. Παϊζάνογλου.
(φωτογραφία αρχείου)
