Στη χώρα μας περίπου 200.000 άνθρωποι πάσχουν σήμερα από άνοια και ο αριθμός αναμένεται να αυξηθεί στο μέλλον. Στο πλαίσιο αυτό η κοινότητα, οφείλει να γίνει φιλική δηλαδή να προσαρμόσει τις υπηρεσίες στις ανάγκες, να καταπολεμήσει το στίγμα και να σταματήσει τον αποκλεισμό.
Στοιχεία δείχνουν πως τα ¾ των φροντιστών πιστεύουν πως η κοινότητα δεν κατανοεί ή δεν αξιολογεί τον ρόλο τους και το 53% των ασθενών δεν θεωρούσαν τον εαυτό τους μέλος της κοινότητας. Αυτό είναι ένα από τα βασικά συμπεράσματα του προγράμματος «Φιλικές κοινότητες σε ασθενείς με διαταραχές μνήμης» που εφαρμόστηκε από τον Μάιο του 2018 και ολοκληρώθηκε τον Μάρτιο 2019 στον δήμο Βύρωνα. Τα αποτελέσματα της δράσης παρουσιάστηκαν σε εκδήλωση στο ΚΑΠΗ Αγ. Τριάδας που άρχισε με τις δυο χορωδίες των μελών του ΚΑΠΗ και των παιδιών δημοτικών παιδικών σταθμών να τραγουδούν μαζί.
Όπως τόνισε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο υπεύθυνος και εμπνευστής του προγράμματος, ψυχίατρος Αντώνης Πολίτης «για να γίνει μια κοινότητα φιλική προς τους ασθενείς με άνοια χρειάζεται να γίνουν δράσεις σε μικρές κοινότητες κι όχι σε μεγάλη κλίμακα. Είναι πολύ σημαντικές διότι ευαισθητοποιούν όλους τους δημότες, ενώ παράλληλα χρειάζεται αλληλοβοήθεια, υποστήριξη κι αυτό γίνεται μόνο στις μικρές κοινότητες καθώς και οι ασθενείς αλλά και οι φροντιστές νιώθουν ότι είναι απομονωμένοι, αποκλεισμένοι και ότι είναι στο περιθώριο. ‘Αρα η κοινότητα πρέπει να διαμορφώσει ένα πλαίσιο το οποίο θα τους αγκαλιάσει, θα τους κατανοήσει και θα τους κάνει να νιώθουν ότι ακόμη είναι ενεργοί».
Όπως δήλωσε ο κ. Πολίτης, «στόχος αυτών των δράσεων είναι η ευαισθητοποίηση των υπηρεσιών ώστε να είναι φιλικές προς τους ασθενείς, αλλά και να φέρουν τους ηλικιωμένους να μπορούν να κινητοποιηθούν. Μελέτες έδειξαν ότι οι ασθενείς βιώνουν απόρριψη, αποφυγή και υποτίμηση ως αποτέλεσμα προκαταλήψεων της κοινότητας για την άνοια. Στο πλαίσιο αυτό η αντιμετώπιση του στίγματος δηλαδή της ανεπιθύμητης και δυσφημιστικής ιδιότητας που αποδίδεται στο άτομο και του στερεί την πλήρη κοινωνική αποδοχή, αποκτά ιδιαίτερη σημασία».
Ο κ. Πολίτης υπογράμμισε ότι «στο πλαίσιο των δράσεων λειτούργησε και το σχολείο των φροντιστών που διήρκεσε ένα μήνα. Σε αυτό εκπαιδεύτηκαν φροντιστές στο να μπορούν να αντιλαμβάνονται τις διαταραχές στη συμπεριφορά των ασθενών, καθώς συνήθως αυτές οι διαταραχές δεν γίνονται εύκολα αντιληπτές ή κατανοητές από τους ανθρώπους που τους φροντίζουν».
Για πρωτοποριακή και σημαντική προσπάθεια και συνεργασία του δήμου με ακαδημαϊκούς έκανε λόγο ο δήμαρχος Βύρωνα ο Γρηγόρης Κατωπόδης, ενώ ο καθηγητής, πρόεδρος της Ελληνικής Ψυχιατρικής Εταιρείας και υποψήφιος ευρωβουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ, Νίκος Πλουμπίδης αναφέρθηκε στη σπουδαιότητα του προγράμματος αλλά και στη μακρά ιστορία αυτής της συνεργασίας στο συγκεκριμένο θέμα, καθώς «το 2004 άρχισε να λειτουργεί σε ΚΑΠΗ του δήμου Βύρωνα πιλοτικό πρόγραμμα πρώιμης διάγνωσης των διαταραχών της μνήμης, άνοιας».
Τη δική της εμπειρία από την εφαρμογή του προγράμματος κατέθεσε και η φυσικοθεραπεύτρια, Ευαγγελία Σηφακάκη λέγοντας ότι «δείξαμε στους φροντιστές τους τρόπους προσέγγισης των ασθενών και πώς μπορούν να βοηθούν επιβαρύνοντας λιγότερο την δική τους σωματική και ψυχική υγεία. Είναι πολύ σημαντικό οι φροντιστές να βρίσκουν χρόνο για τον εαυτό τους, να φροντίζουν την υγείας τους. Βέβαια, ο φυσικοθεραπευτής μπορεί να παίξει ρόλο από τα αρχικά στάδια μέσα από τη θεραπευτική άσκηση, η οποία μπορεί να προσφέρει μεγάλη βοήθεια σε όλα τα στάδια εξέλιξης της νόσου. Προσπαθούμε να βελτιώσουμε την κινητικότητα του ατόμου, να βοηθήσουμε να έχει καλύτερη επαφή με το περιβάλλον αλλά και να δράσουμε και αντικαταθλιπτικά».
Από την πλευρά της, η Μαριλίνα Μπαδικιάν ψυχολόγος στη διεύθυνση κοινωνικής πολιτικής του δήμου Βύρωνα μίλησε για «θετική ανατροφοδότηση κυρίως από τους δημότες και αυτό που είναι πολύ σπουδαίο είναι ότι το πρόγραμμα στην κοινότητα κατάφερε να δικτυώσει διάφορες ομάδες τόσο επιστημόνων από την ψυχική υγεία όσο και υπηρεσίες του δήμου μεταξύ τους αλλά και τους δημότες και να ευαισθητοποιήσει για τις ανάγκες και την σπουδαιότητα που έχουν οι άνθρωποι της τρίτης ηλικίας».
Ιδιαίτερα συγκινημένη η φροντιστής ασθενούς με άνοια, η Αναστασία Μελαχροινού τόνισε την αναγκαιότητα εξειδικευμένης ιατρικής βοήθειας. «Πολλές φορές ήρθα σε δύσκολη θέση όταν φρόντιζα τη μητέρα μου και βίωσα συναισθήματα ενοχής, θυμού, οργής, λύπης, απόγνωσης που δεν μπορούσα να τα διαχειριστώ μόνη μου. Για αυτό και κάθε φροντιστής να ζητήσει βοήθεια από ειδικούς. Χρειάζεται υπομονή και δύναμη».
Σημαντική η σχέση παππού και εγγονιών
Στο πλαίσιο του προγράμματος «Φιλικές Κοινότητες προς τους δημότες με διαταραχές μνήμης» εντάχθηκαν διαγενεακές δράσεις που αφορούν τη σχέση των ηλικιωμένων στα ΚΑΠΗ με τα παιδιά παιδικού σταθμού. Όπως ανέφερε ο κ. Πολίτης «είχαμε δυο δομές, ένα ΚΑΠΗ και έναν παιδικό σταθμό που δεν είναι αποκλεισμένες αλλά συνεργάζονται. Στόχος ήταν να φέρουμε πιο κοντά τους ηλικιωμένους με τα παιδιά που είναι μια κινητοποιός δύναμη στα συναισθήματά τους. Η σχέση παππού με το εγγόνι είναι μια συναισθηματική εκπαιδευτική σχέση χωρίς την πατρική φιγούρα αλλά κυρίως την φιγούρα της προστασίας, της φροντίδας, της αγάπης και συνάμα τη χαρά που φέρνει το παιδί με την ενέργειά του. Υπάρχει αυτή η σχέση και η σύνδεση ανάμεσα στις γενιές και πρέπει να την προωθούμε και να την ενισχύουμε».
Να σημειωθεί ότι το πρόγραμμα «Φιλικές προς την άνοια κοινότητες» είναι ένα από τα προγράμματα της Ευρωπαϊκής Κοινής Δράσης για την άνοια. Η Ευρωπαϊκή Κοινή Δράση για την άνοια δημιουργήθηκε για την εφαρμογή συνεργατικών δράσεων στα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης με στόχο τη διαμόρφωση κοινών προτάσεων που αποσκοπούν στη βελτίωση της ποιότητας ζωής των ασθενών και των φροντιστών τους. Στο πλαίσιο αυτό η Α΄ Ψυχιατρική Κλινική, το Αιγινήτειο Νοσοκομείο, το ΕΚΠΑ, η Ψυχογηριατρική Εταιρεία «Ο Νέστωρ», το Κέντρο Μελετών Υπηρεσιών Υγείας, ΕΚΠΑ και η Διεύθυνση Ψυχικής Υγείας του Υπουργείου Υγείας και Πρόνοιας προχώρησαν στην υλοποίηση του προγράμματος για τις Φιλικές κοινότητες στους δήμους Βύρωνα, Αθηναίων και Βριλησσίων.
