Με τα παραδοσιακά μασκαρέματα (τις καμουζέλλες) και με γλέντια όπου κυριαρχούν τα πειράγματα γιορτάζονται οι Απόκριες σε όλα τα νησιά της Δωδεκανήσου, σε αρκετά εκ των οποίων υπάρχουν ιδιαίτερα και ξεχωριστά έθιμα.

Τον τόνο δίνουν πάντως τα καρναβάλια που πραγματοποιούνται σε όλα τα χωριά της Ρόδου και στα περισσότερα νησιά, στα οποία συμμετέχουν άνθρωποι κάθε ηλικίας σε ολοήμερο και πολλές φορές και σε ολονύκτιο γλέντι.

Ξεχωρίζει στη Ρόδο ο εορτασμός των Αποκριών στο χωριό Αρχάγγελος της Ρόδου, ένα χωριό που κρατά τις παραδόσεις και τα έθιμα από τους περασμένους αιώνες, από γενιά σε γενιά.

Το αποκορύφωμα του εορτασμού είναι το σκηνικό της Καθαράς Δευτέρας όπου επικρατούν τα «μουζώματα» και τα «αλευρώματα», παράλληλα με το γλέντι, τις μεταμφιέσεις και τη σάτιρα.

Οι περισσότεροι κάτοικοι του χωριού και οι επισκέπτες είναι υποχρεωτικό να βάψουν μαύρα τα πρόσωπα τους και να κυκλοφορούν έτσι, όλη τη διάρκεια της Καθαράς Δευτέρας. Όσοι δεν το κάνουν μόνοι τους υποχρεώνονται να το κάνουν, έστω και με το ζόρι ενώ, την ίδια τύχη έχουν και οι επισκέπτες του χωριού.

Μέρος του εορτασμού είναι και τα «αλευρώματα» στα οποία επιδίδονται μεγάλοι και μικροί κάνοντας ακόμα πιο ξεχωριστό τον εορτασμό της Καθαράς Δευτέρας στο συγκεκριμένο χωριό.

Το έθιμο με τα «μουζώματα» έχει τις ρίζες του αρκετές δεκαετίες πίσω και σύμφωνα με κάποιους λαογράφους είναι κατάλοιπο των Διονυσιακών γιορτών. Τα παλαιότερα χρόνια οι κάτοικοι του χωριού την ημέρα της Καθαράς Δευτέρας ντύνονταν με προβιές από πρόβατα και κατσίκια, που ετοίμαζαν το προηγούμενο χρονικό διάστημα και κάλυπταν τα πρόσωπα τους με πίτουρα και σπασμένο κάρβουνο στο οποίο έριχναν λίγο λάδι. Τώρα, το βάψιμο των προσώπων γίνεται με σύγχρονα μέσα.

Κως

Την Κυριακή της Αποκριάς στα χωριά Κέφαλο και την Αντιμάχεια αναβιώνει το έθιμο με τις «καμουζέλες», που κρατάει εδώ και μισό αιώνα στο νησί της Κω. Οι «καμουζέλες» ή ελαφάκια, στα παλιά τα χρόνια, ήταν μασκαράδες βαμμένοι με κάρβουνα, σκεπασμένοι με «χράμια» (πολύχρωμες υφαντές κουβέρτες) και κραδαίνοντας την «κοκάλα» γύρναγαν στους δρόμους του χωριού πειράζοντας και διασκεδάζοντας τους κατοίκους.

Το έθιμο περιλαμβάνει πλούσια παραδοσιακή μουσική, ευτράπελα, ποτά και παραδοσιακούς μεζέδες, ενώ αργά το βράδυ γίνεται το κάψιμο του στοιχειού.

Λέρος

Οι Αποκριές γιορτάζονται με τις «καμουζέλες», μασκαράτες, και τους αυτοσχέδιους ποιητές που σκαρώνουν περιπαικτικά στιχάκια τα οποία απαγγέλλουν παιδιά ντυμένα καλογεράκια πηγαίνοντας από σπίτι σε σπίτι. Το ίδιο έθιμο έχουν επίσης και στη Σύμη.

Απόκριες στην Κάρπαθο

Η Κάρπαθος δικάζει αποκριάτικα τις ανήθικες πράξεις, τα στραβά και τα ανάποδα. Την Καθαρά Δευτέρα λειτουργεί το Λαϊκό Δικαστήριο Ανήθικων Πράξεων. Κάποιοι κάνουν άσχημες χειρονομίες σε κάποιους άλλους και συλλαμβάνονται από τους Τζαφιέδες (χωροφύλακες) για να οδηγηθούν στο Δικαστήριο, που το αποτελούν οι σεβάσμιοι του νησιού. Τα αυτοσχέδια αστεία και τα γέλια ακολουθεί τρικούβερτο γλέντι, με την περίφημη μουσική παράδοση της Καρπάθου.

Ο Εσπερινός του «Συγχώριου» στην Κάλυμνο

Ένα παλαιό και μοναδικό έθιμο αναβιώνει στο νησί της Καλύμνου «Το Συγχώριο».

Στο πλαίσιο των παραδόσεων του ιστορικού καθεδρικού ιερού ναού Παναγίας Κεχαριτωμένης Χώρας Καλύμνου, στην αυλή του Ναού, πριν αρχίσει ο Εσπερινός του «Συγχώριου», ο χορός ξεκινάει στις 3 το μεσημέρι, ενώπιον Αρχών και αρκετού κόσμου. Νέες και νέοι με παραδοσιακές στολές, αλλά και όλος ο λαός που βρίσκεται στο προαύλιο του Ναού, χορεύουν παραδοσιακούς σκοπούς, υπό τους ήχους των οργανοπαιχτών.

Μετά τον παραδοσιακό χορό, κατά τις 5 το απόγευμα, ο μητροπολίτης χτυπάει την καμπάνα, που ο ήχος της σημαίνει, κατά την παράδοση, το τέλος των χορών της Αποκριάς, και την έναρξη της Μεγάλης Τεσσαρακοστής με τον Κατανυκτικό Εσπερινό. Το τέλος του «Συγχώριου» ολοκληρώνεται με τους ασπασμούς ιερέων – εκκλησιάσματος, κατά μήκος του τέμπλου, σε συμβολική πράξη αμοιβαίας συγχώρησης.

Το αποκριάτικο έθιμο της κοκάλας στην Κω

Φτιαγμένη από κεφάλι γαϊδάρου (με την κατάλληλη επεξεργασία) και προσαρμοσμένη σε ξύλο έτσι ώστε να μπορεί να την χειρίζεται όποιος την κρατούσε, σκεπασμένος με ένα χράμι, η κοκάλα ήταν ο φόβος και ο τρόμος της Αποκριάς.

Με το που σκοτείνιαζε, έβγαινε στα δρομάκια των χωριών συνήθως παρέα με λίγα άτομα ντυμένα καμουζέλες-αλαφάκια.

Στο μπροστινό μέρος είχε κρεμασμένη μια κουδούνα και έτσι γίνονταν αντιληπτή από μακριά.