Υπάρχουν μύθοι που φτιάχνονται από την επίσημη κρατική εξουσία με στόχο να δημιουργηθεί μια συγκεκριμένου τύπου εθνική ταυτότητα. Άλλοι μύθοι φτιάχνονται από ένα λάθος. Ή από μία παρεξήγηση. Γιατί τους πιστεύουμε, όμως; «Εν μέρει γιατί εκπαιδευόμαστε να τους πιστεύουμε», λέει ο Σταύρος Παναγιωτίδης. Ο καλεσμένος στο podcast του Newsbeast, κοινωνιολόγος, διδάκτορας ιστορίας και συγγραφέας, φέρνει ως παράδειγμα το Κρυφό Σχολειό.
«Όταν μέσα από το εκπαιδευτικό σύστημα, για πολλά χρόνια, διδάσκονταν οι άνθρωποι ότι υπήρχε το Κρυφό Σχολειό, είναι λογικό να το πιστεύουν. Και να εκπαιδεύεται η αντίληψή τους στο να δέχονται ως αληθείς αντίστοιχες αφηγήσεις», εξηγεί ο συγγραφέας του βιβλίου «Μύθοι, παρεξηγήσεις και άβολες αλήθειες της ελληνικής ιστορίας» (Εκδόσεις Κέδρος).
Βρεθήκαμε με τον κύριο Παναγιωτίδη στο στούντιο και μιλήσαμε για ιστορίες που όλοι έχουμε ακούσει – κάποιες εξ αυτών ενδεχομένως να έχουμε πει κι εμείς.
Ακολουθούν τα σημαντικότερα σημεία της συζήτησης:
-Η ελληνική γλώσσα δεν έγινε παγκόσμια γλώσσα για μία ψήφο; «Καμιά φόρα, ακόμα και οι δάσκαλοι στο σχολείο μάς έκαναν να εμπεδώσουμε αυτό το αίσθημα της εθνικής αδικίας, που μας έχει οδηγήσει να χάσουμε ένα μεγάλο εθνικό μεγαλείο που τάχα μας το χρωστάει η ιστορία και εμείς δεν μπορέσαμε να το κατακτήσουμε για μία ψήφο. Αυτή η ψηφοφορία στην οποία αναφέρεται ο συγκεκριμένος μύθος δεν έγινε ποτέ. Δεν θα μπορούσε να έχει γίνει, γιατί κατ’ αρχάς ξέρουμε ότι το Σύνταγμα των ΗΠΑ δεν ορίζει καμία επίσημη γλώσσα – ούτε τα αγγλικά. Άρα δεν μπορεί να έγινε μια τέτοια ψηφοφορία. Και το πιο αστείο είναι ότι ο άνθρωπος ο οποίος κατηγορείται ότι έδωσε αυτή την περίφημη τελευταία ψήφο, ο πολιτικός Ντάνιελ Γουέμπστερ, έχει μείνει να θεωρείται εχθρός της Ελλάδας, ενώ στην πραγματικότητα ήταν φιλέλληνας. Ήταν υποστηρικτής της Επανάστασης, μιλούσε στο Κογκρέσο υπέρ του ’21».
-Η θυσία στο Ζάλογγο έγινε. Αλλά τι ακριβώς έγινε; «Στο Ζάλογγο έγινε όντως η αυτοκτονία των Σουλιωτών – όχι μόνο Σουλιωτισσών. Ο τρόπος που παρουσιάστηκε, με τον χορό, με το “Στη στεριά δεν ζει το ψάρι”, φτιάχτηκε αργότερα. Το ότι ήταν μόνο Σουλιώτισσες και όχι και άνδρες. Ο τρόπος που στήθηκε η ιστορία από τον Χριστόφορο Περραιβό, όταν έγραψε το βιβλίο του στο Σούλι, προκειμένου να προκληθεί μια μεγαλύτερη συμπάθεια από την ευρωπαϊκή κοινή γνώμη προς την ελληνική επανάσταση».
-Μεταξύ πραγματικότητας και μύθου. «Έχουμε έναν εθνικό ποιητή, τον Διονύσιο Σολωμό, και αυτός, όπως μας έχει μεταφερθεί από έναν μαθητή του, τον Ιάκωβο Πολυλά, έλεγε ότι το έθνος πρέπει να μάθει να θεωρεί εθνικό ό,τι είναι αληθινό. Στην πραγματικότητα τι έλεγε ο Σολωμός; Το πιο επωφελές στο τέλος της ημέρας είναι η αλήθεια».
-Διατρέχουμε κάποιον κίνδυνο αν δεν χρησιμοποιούμε μύθους; «Το να πιστεύουμε μύθους είναι ένδειξη πως νιώθουμε το μέγεθός μας να μικραίνει. Νιώθουμε ανασφαλείς με το παρόν μας. Δεν είμαστε αρκετά ισχυροί ως κοινωνία. Είναι άλλο πράγμα να χρησιμοποιήσει κάποιος έναν μύθο εθνικό τη στιγμή που το εθνικό κράτος συγκροτείται, γεννιέται, δημιουργείται. Έχει πολέμους. Πρέπει να εμψυχώσει τον κόσμο. Αλλά αυτό δεν μπορεί να διαιωνίζεται».
-Γιατί, τελικά, πιστεύουμε τους μύθους; «Τους μύθους τους πιστεύουμε για τους ίδιους λόγους που πιστεύουμε και τα fake news. Κατά μία έννοια οι μύθοι τι είναι; Τα fake news του παρελθόντος. Τα πιστεύουμε και τα αναπαράγουμε με μεγάλη ευκολία, γιατί μας κάνουν χαρούμενους. Γιατί επιβεβαιώνουν την εικόνα που έχουμε για τον κόσμο και τη θέση τη δικιά μας μέσα σε αυτόν. Ή αντιστρόφως, μας στεναχωρούν. Ο μύθος για τη μία ψήφο και τη δήθεν απώλεια να γίνουν τα ελληνικά η κυρίαρχη γλώσσα στην Αμερική μας πληγώνει. Λέμε “για μία ψήφο τι μεγάλη ευκαιρία χάσαμε”. Μας πληγώνει επιβεβαιώνοντάς μας. Μας επιβεβαιώνει ότι ο κόσμος μάς εχθρεύεται. Ότι εμείς έχουμε μια σπουδαία κληρονομιά, μια σπουδαία γλώσσα η οποία θα μπορούσε να γίνει και παγκόσμια αν δεν έχανε για μία ψήφο».
Ο Σταύρος Παναγιωτίδης στο στούντιο του Newsbeast
Το podcast σε ηχητικό
