Η υποβολή της αίτησης συνταξιοδότησης σηματοδοτεί για τον κάθε εκπαιδευτικό το πέρασμα από τον εργασιακό στον μετεργασιακό βίο και οδηγεί στην απόληψη μιας ισόβιας κοινωνικοασφαλιστικής παροχής, σε αντιστάθμισμα του τερματισμού μιας εργασιακής διαδρομής. Ένεκα της διατηρούμενης πολυπλοκότητας του συνταξιοδοτικού πλαισίου στην Ελλάδα, αλλά και των αιφνίδιων μεταβολών που εξακολουθούν να συντηρούν αυτό το διάχυτο κλίμα ανασφάλειας και ρευστότητας ο δικηγόρος-Εργατολόγος και Διδάκτωρ Δημοσίου Δικαίου Νομικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών Dr. Γιώργος Κουτσούκος μίλησε στο Newsbeast για τα βήματα που θα πρέπει να ακολουθήσει ο κάθε εκπαιδευτικός πριν και μετά την αποδέσμευσή του από την υπηρεσία. Ο κ. Κουτσούκος δίνει χρήσιμες συμβουλές/κατευθύνσεις/οδηγίες, ώστε να ληφθούν σοβαρά υπόψη, κατά τη δρομολόγηση της συνταξιοδοτικής τους διαδικασίας:

Καθοριστικά βήματα προς τη συνταξιοδότηση

Πλήρης επιβεβαίωση της συμπλήρωσης των προϋποθέσεων για τη θεμελίωση δικαιώματος σύνταξης

Ιδιαιτέρως σημαντικό είναι, κατά την στιγμή της υποβολής της αίτησης, να πληρούνται οι συνδυαστικές προϋποθέσεις – χρόνος ασφάλισης και όριο ηλικίας – για να μην απορριφθεί η αίτηση. Σημειώνεται πως παγίως περίπου το 10% των αιτήσεων απορρίπτεται, λόγω ανεπαρκούς ελέγχου από την πλευρά του ασφαλισμένου ως προς τη συμπλήρωση των προβλεπόμενων εκ του νόμου προϋποθέσεων. Ειδικότερα, οι εκπαιδευτικοί, προτού αποφασίσουν την υποβολή συνταξιοδοτικού αιτήματος, θα πρέπει να ελέγξουν εάν ανήκουν στις κατηγορίες των ασφαλισμένων που δεν θίγονται από τις νέες ηλικιακές αυξήσεις που επέφερε ο Ν. 4336/2015, δηλαδή να ανήκουν στην κατηγορία των ασφαλισμένων που συνταξιοδοτούνται με τα παλαιά όρια ηλικίας. Εάν πάλι ανήκουν στις κατηγορίες που υπόκεινται σε αυξήσεις στα όρια ηλικίας συνταξιοδότησης, πρέπει να βεβαιωθούν για την ορθότητα του νέου ορίου ηλικίας.

Τονίζεται ότι οι ασφαλισμένοι, οι οποίοι μέχρι τις 18/8/2015 είχαν θεμελιωμένα συνταξιοδοτικά
δικαιώματα, δηλαδή είχαν συμπληρώσει τόσο τις χρονικές όσο και τις ηλικιακές προϋποθέσεις που κατά περίπτωση απαιτούνται, δεν συνταξιοδοτούνται με τα νέα αυξημένα όρια ηλικίας, αλλά με τα παλαιά, δηλαδή αυτά που ίσχυαν πριν τις 18/8/2015. Συνεπώς, οι εκπαιδευτικοί, στην περίπτωση αυτή,
εξαιρούνται ως προς τις μεταβολές των ορίων ηλικίας και μπορούν, υπό προϋποθέσεις, να υποβάλουν
αίτηση για σύνταξη, αποφεύγοντας μάλιστα τα 62 και τα 67.

Έγκαιρη και επαρκής γνώση των μεταβολών στον υπολογισμό του ποσού της σύνταξης

Από 13/5/2016, η κύρια σύνταξη, λόγω γήρατος, αναπηρίας και θανάτου υπολογίζεται ως το άθροισμα δύο τμημάτων, της εθνικής σύνταξης και της ανταποδοτικής σύνταξης. Στο πεδίο των αλλαγών του υπολογισμού του ποσού της σύνταξης, κρίσιμη είναι η πληροφόρηση, σχετικά με το νέο τρόπο υπολογισμού του ποσού της σύνταξης. Οι υποψήφιοι συνταξιούχοι πρέπει να υπολογίσουν με τη μεγαλύτερη δυνατή ακρίβεια τις συντάξιμες αποδοχές τους. Η σημαντικότερη πληροφορία που πρέπει να έχει ο υποψήφιος συνταξιούχος, προκειμένου να αποφασίσει την συνταξιοδότηση ή την συνέχιση της εργασίας, σχετίζεται με το ύψος του ποσού της σύνταξης  που θα λάβει, εάν αποφασίσει την έξοδο στην σύνταξη. Στη συνέχεια, θα πρέπει να συγκρίνει το ύψος του ποσού της σύνταξης με το μισθό που λαμβάνει. Επίσης, θα πρέπει να είναι πλήρως ενημερωμένος σχετικά με τις περικοπές ή ακόμη και την πιθανότητα αναστολής της σύνταξής του (ΠΡΟΣΟΧΗ), σε περίπτωση που αποφασίσει να επιλέξει εργασία και συνταξιοδότηση ταυτοχρόνως.

Χρήση/εξαγορά πλασματικών ετών

Η μεγάλη πλειοψηφία των εκπαιδευτικών κάνει χρήση πλασματικών ετών (στρατός, σπουδές, τέκνα κλπ.) για να συνταξιοδοτηθεί νωρίτερα από τα σημερινά γενικά όρια ηλικίας (62, 67). Σε κάποιες περιπτώσεις, είναι γεγονός ότι η αναγκαιότητα αυτή έχει καταστεί ασύμφορη οικονομικά. Ωστόσο, σε πολλές άλλες περιπτώσεις, η αναγνώριση πλασματικών ετών ασφάλισης μπορεί να οδηγήσει στην σύνταξη σε χαμηλότερα των 67 όρια ηλικίας.

Για το λόγο αυτό, οι εκπαιδευτικοί θα πρέπει άμεσα να ελέγξουν την δυνατότητα αναγνώρισης πλασματικών ετών, καθώς η δυνατότητα αυτή μπορεί να τους οδηγήσει πολλά χρόνια νωρίτερα στη θεμελίωση συνταξιοδοτικού δικαιώματος. Θα πρέπει όμως, σε κάθε περίπτωση, να υπολογίσουν ταυτοχρόνως, το κόστος της εξαγοράς, καθώς, μετά την έκδοση του Ν. 4387/2016 (Νόμου Κατρούγκαλου) έχει αυξηθεί αρκετά ιδίως στο Δημόσιο. Επισημαίνεται ότι αιτήσεις εξαγορών ή αναγνώρισης πλασματικών χρόνων, με σκοπό τη θεμελίωση δικαιώματος, μπορούν να υποβληθούν το αργότερο έως και την υποβολή της αίτησης συνταξιοδότησης. Η εξόφληση μπορεί να γίνει είτε εφάπαξ με έκπτωση, είτε με δόσεις, είτε ακόμη και με παρακράτηση από τη σύνταξη.

Καταμέτρηση ενσήμων (ανακεφαλαίωση χρόνων ασφάλισης) προγενέστερων φορέων ασφάλισης

Η μεγάλη πλειοψηφία των εκπαιδευτικών θα πρέπει να κάνει χρήση της διαδοχικής ασφάλισης. Καθοριστικό “κλειδί” για τη συντόμευση του χρόνου απονομής της σύνταξης είναι η έκδοση πριν την
αίτηση συνταξιοδότησης βεβαιώσεων για το χρόνο ασφάλισης (καταμέτρηση ενσήμων) που έχει διανυθεί πριν το Δημόσιο (π.χ ΙΚΑ, ΟΑΕΕ κλπ). Με τις προσυνταξιοδοτικές βεβαιώσεις, πιστοποιείται ο χρόνος που έχουν διανύσει οι ασφαλισμένοι σε ένα ή σε περισσότερα Ταμεία και έτσι εξασφαλίζεται η ταχύτερη έκδοση της οριστικής απόφασης από το Δημόσιο.

Συνεργασία με ειδικό (και ιδίως με πιστοποιημένο επαγγελματία στον e-ΕΦΚΑ για την έκδοση
συντάξεων) επιστήμονα

Η συνεργασία με ειδικό σύμβουλο (δικηγόρο-εργατολόγο), κατά το χρονικό σημείο λήψης της απόφασης και, σε κάθε περίπτωση, προ της υποβολής της αίτησης συνταξιοδότησης, μπορεί να αποβεί καθοριστική, διότι η γνώμη που θα διατυπώσει ο εξειδικευμένος σύμβουλος ενδέχεται ακόμη και να αποτρέψει τον υποψήφιο συνταξιούχο από τη δρομολόγηση της συνταξιοδοτικής διαδικασίας, εάν κριθεί είτε ότι δεν πληρούνται οι προϋποθέσεις συνταξιοδότησης, είτε κριθεί ότι πληρούνται μεν, αλλά τα συνταξιοδοτικά αποτελέσματα (κυρίως το ύψος της σύνταξης) είναι πενιχρά και ασύμφορα! Σε αυτή την περίπτωση, η αποτροπή του ασφαλισμένου από μια εσφαλμένη και ζημιογόνο κίνηση είναι σαφώς πολύ καλύτερη από μια συνταξιοδότηση που θα αποδειχθεί άγονη και επιβλαβής. Αν πάλι οι προποθέσεις πληρούνται και τα αποτελέσματα δείχνουν ικανοποιητικά, ο σύμβουλος, με τις κατάλληλες γνώσεις, μπορεί να υποδείξει και εν τέλει να ωθήσει τον ασφαλισμένο να αξιοποιήσει και άλλες δυνατότητες που του παρέχει η νομοθεσία, οι οποίες μπορούν να του εξασφαλίσουν προσαυξήσεις στο συνταξιοδοτικό ποσό, οι οποίες δεν θα του ήταν συνειδητές!

Παρακολούθηση της πορείας έκδοσης της συνταξιοδοτικής απόφασης

Αρκετοί εκπαιδευτικοί “επαναπαύονται” μετά την υποβολή του αιτήματος συνταξιοδότησής τους και την κατάθεση των αναγκαίων δικαιολογητικών και αμελούν να παρακολουθήσουν την πορεία έκδοσης της συνταξιοδοτικής τους απόφασης στο Γενικό Λογιστήριο του Κράτους. Οι κίνδυνοι που ελλοχεύουν στη fast track διαδικασία (αυτοματοποιημένη έκδοση συντάξεων), η οποία θεσπίθηκε με το Ν. 4921/2022 και η πιθανότητα ύπαρξης σφαλμάτων στην αποτύπωση των χρόνων ασφάλισης (ιδίως σε περιπτώσεις διαδοχικής ασφάλισης) και, κατ’ επέκταση, στον υπολογισμό του τελικού ποσού της σύνταξης είναι δύο πολύ βασικές παράμετροι, τις οποίες θα πρέπει να λάβει σοβαρά υπόψη a priori ο εκπαιδευτικός- υποψήφιος συνταξιούχος που τελικώς θα προχωρήσει σε αίτηση παραίτησης για συνταξιοδοτικούς λόγους.

Ωστόσο, με τη fast track διαδικασία, είναι αλήθεια ότι έχουν καταγραφεί μέχρι και σήμερα τα κάτωθι παράδοξα φαινόμενα:

  • Το καταχωρημένο ασφαλιστικό ιστορικό στο ηλεκτρονικό σύστημα «ΑΤΛΑΣ» του e-ΕΦΚΑ πολλές φορές δεν αποτυπώνει σημαντικές (ως προς τη διαμόρφωση του ύψους της σύνταξης) χρονικές περιόδους (ιδίως, κατά τα παρελθόντα έτη) ασφάλισης του υποψηφίου συνταξιούχου, είτε σε ένα Ταμείο είτε σε περιοσσότερα εξ’ αυτών.
  • Δεν λαμβάνονται υπόψη από το σύστημα συμπληρωμένα από τους ίδιους τους ασφαλισμένους πεδία στη φόρμα της υποβληθείσας αίτησής τους για συνταξιοδότηση ή στα έντυπα συνταξιοδότησης που καλούνται να καταθέσεις με τις αιτήσεις παραίτησής τους.
  • Το σύστημα κάποιες φορές «διαβάζει» τον μισό χρόνο ασφάλισης ή τον χρόνο ασφάλισης που διήνυσε ο ασφαλισμένος μόνο σε ένα Ταμείο και όχι στα δύο ή τρία ή και περισσότερα, στα οποία ασφαλίστηκε διαδοχικά.

Όπως τονίζει ο κ. Κουτσούκος, αμέσως μετά την έκδοση της αυτοματοποιημένης απόφασης, δεν υπάρχει άλλη εναλλακτική από την άμεση σύνταξη και κατάθεση στο ΓΛΚ αίτησης διόρθωσης/αποκατάστασης των σφαλμάτων της συνταξιοδοτικής απόφασης προ πάσης ασκήσεως ενδίκων μέσων (έφεση στο ΕΣ).

Κατάθεση αιτήσεως προτίμησης, για λόγους υγείας ή ένεκα οικονομικών δυσχερειών Ασφαλισμένοι, οι οποίοι πάσχουν από βαριές παθήσεις, μπορούν να υποβάλουν αιτήσεις προτίμησης, ώστε να ελεγχθεί, κατά προτεραιότητα, η περίπτωσή τους. Ο νομικός επισημαίνει δε, ότι στις αιτήσεις παραίτησης 
εκπαιδευτικών, ύστερα από γνώμη του Κεντρικού Υπηρεσιακού Συμβουλίου (Κ.Υ.Σ.Π.Ε.), οι εκπαιδευτικοί θα πρέπει να γράφουν για ποιο λόγο ζητούν να παραιτηθούν από την Υπηρεσία, π.χ. για λόγους υγείας ή για ιδιαίτερα σοβαρούς οικογενειακούς λόγους και όχι για λόγους συνταξιοδότησης ή προσωπικούς λόγους ή επαγγελματικούς λόγους, κλπ.

Στην περίπτωση αίτησης παραίτησης για λόγους υγείας υποβάλλονται δικαιολογητικά από Δημόσιο Νοσοκομείο ή Κέντρα Πιστοποίησης Αναπηρίας ή από την Ανώτατη Στρατιωτική Υγειονομική Επιτροπή (Α.Σ.Υ.Ε.), όταν πρόκειται για ειδικές παθήσεις. Στην περίπτωση αίτησης παραίτησης για σοβαρούς οικογενειακούς λόγους αναγράφονται υποχρεωτικά οι επικαλούμενοι λόγοι και υποβάλλονται δικαιολογητικά (π.χ. πιστοποιητικό οικογενειακής κατάστασης, βεβαίωση εργασίας συζύγου σε άλλη πόλη/χώρα, κλπ.) που να αποδεικνύουν τους παραπάνω λόγους.

Βασικότεροι τρόποι συνταξιοδότησης

  • Με διατάξεις 25ετίας και όρια ηλικίας.
  • Με 35ετία, 36ετία η 37ετία με θεμελίωση το 2010, 2011 και 2012.
  • Με 35ετία ανεξαρτήτως ορίου ηλικίας και με 37ετία ανεξαρτήτως ορίου ηλικίας για τους πριν και μετά το 1983  ασφαλισμένους στο Δημόσιο αντίστοιχα.
  • Συνταξιοδότηση ως γονέα ανηλίκου με θεμελίωση το 2010, 2011 και 2012 για τις μητέρες και 2011 και
    2012 για  τους πατέρες.
  • Συνταξιοδότηση ως τρίτεκνος με θεμελίωση το 2010,2011 και 2012 για τις μητέρες και 2011 και 2012
    για τους πατέρες.
  •  62 ηλικιακά έτη και 40 χρόνια ασφάλισης.
  •  67 ηλικιακά έτη και 15 χρόνια ασφάλισης.
  • Ειδικά για τους εκπαιδευτικούς με 30 έτη υπηρεσίας και ηλικία 55 ετών για τους πριν το 1983 στο Δημόσιο και 30 έτη υπηρεσίας και ηλικία 60 ετών για τους μετά το 1983 στο Δημόσιο με 25ετία μέχρι 31- 12-2010.

Με τις διατάξεις του άρθρου 20 του Ν. 4997/2022 ρυθμίστηκε το θέμα της λήψης μειωμένης σύνταξης
στους δημοσίους υπαλλήλους. Ειδικότερα, προβλέπεται ότι για όσους δημοσίους υπαλλήλους είχαν
θεμελιώσει δικαίωμα πλήρους σύνταξης μέχρι το τέλος των ετών 2010, 2011 και 2012 αντίστοιχα,
(δηλαδή είχαν, κατά κανόνα, συμπληρωμένη συντάξιμη υπηρεσία είκοσι πέντε χρόνια), το δικαίωμα για τη λήψη μειωμένης σύνταξης κρίνεται εντός του έτους 2022, με βάση τις διατάξεις που ίσχυαν μέχρι τον Ν. 4336/2015. Αν ο/η ανωτέρω υπάλληλος δεν έχει συμπληρώσει μέχρι 31/12/2022 το προβλεπόμενο ηλικιακό όριο για τη λήψη μειωμένης σύνταξης όπως αυτό ίσχυε μέχρι 18/8/2015, τότε δικαιούται να λάβει μειωμένη σύνταξη μόνο όταν συμπληρώσει τα εξήντα δύο (62) έτη της ηλικίας του/της ή πλήρη σύνταξη με τις γενικές προϋποθέσεις, όπως αυτές διαμορφώθηκαν και ισχύουν.

Χρηστικές συμβουλές

  • Οι αιτήσεις παραίτησης των εκπαιδευτικών για συνταξιοδότηση υποβάλλονται από 1 Φεβρουαρίου μέχρι και 10 ή και 13 Φεβρουαρίου 2023 (αναμένεται σχετική εγκύκλιος).
  • Ανάκληση της αίτησης παραίτησης, λόγω μη ύπαρξης ειδικής νομοθετικής ρύθμισης για το εκπαιδευτικό προσωπικό, μπορεί να κατατίθεται (στην οικεία Δ/νση Εκπαίδευσης όπου κατατέθηκε η αίτηση παραίτησης) μέσα σε ένα μήνα από την ημερομηνία υποβολής της αίτησης παραίτησης, σύμφωνα με την παρ. 4 του άρθρου 148 του ν. 3528/2007 (Α΄ 26), π.χ. αίτηση που έχει υποβληθεί στις 2-2-2023 μπορεί να ανακληθεί ως και τις 2-3-2023.
  • Αίτηση παραίτησης μόνιμου εκπαιδευτικού πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης που υποβάλλεται από 1ης Φεβρουαρίου μέχρι και την πρώτη εργάσιμη ημέρα μετά την πάροδο του πρώτου δεκαημέρου του Φεβρουαρίου θεωρείται ότι έχει γίνει αποδεκτή και λύεται αυτοδικαίως η υπαλληλική σχέση στις 31 Αυγούστου.
  • Οι εκπαιδευτικοί απολύονται αυτοδίκαια από την Υπηρεσία, με τη λήξη του διδακτικού έτους (άρθρο 4, παρ. 1 του Ν.3687/2008), λόγω ορίου ηλικίας, με τη συμπλήρωση του εξηκοστού έβδομου (67ου) έτους της ηλικίας τους (άρθρο 59, παρ. 1, 2 του Ν.4369/2016) με πλήρη σύνταξη, αναλογική πάντα των ετών υπηρεσίας που θα έχουν. Απαραίτητη προϋπόθεση, στην περίπτωση αυτή, είναι η 15ετία ως ελάχιστη προϋπηρεσία. Για την αυτοδίκαιη απόλυση, λόγω ορίου ηλικίας, ως ημερομηνία γέννησης θεωρείται η 31η Δεκεμβρίου του έτους γέννησης (άρθρο 155, παρ. 3 του Ν.3528/2007).
  • Σύμφωνα με το άρθρο 4, παρ. 10 του Ν.4151/2013, υπάλληλος που αποχωρεί από την Υπηρεσία προκειμένου να συνταξιοδοτηθεί και λόγω πλάνης περί τα πράγματα δεν πληροί τους όρους και τις προϋποθέσεις για την άμεση καταβολή της σύνταξής του, μπορεί να επανέλθει στην Υπηρεσία μετά από αίτησή του, η οποία υποβάλλεται στον φορέα που αποχώρησε εντός αποκλειστικής προθεσμίας τριών (3) μηνών από την ημερομηνία που φέρει το έγγραφο της αρμόδιας Διεύθυνσης Συντάξεων, το οποίο και τον πληροφορεί σχετικά. Το χρονικό διάστημα από την αποχώρηση από την Υπηρεσία μέχρι την επαναφορά σε αυτή δεν λογίζεται συντάξιμο και δεν καταβάλλονται αποδοχές για αυτό.
  • Για να λάβει ο εκπαιδευτικός πλήρη επικουρική σύνταξη από την ημερομηνία υποβολής του αιτήματός του για απονομή, πρέπει να πληροί τις ίδιες προϋποθέσεις θεμελίωσης με αυτές της κύριας σύνταξης. Πρακτικά αυτό σημαίνει ότι, εάν έχει αναγνωρίσει πλασματικό χρόνο για την κύρια σύνταξη, θα πρέπει να εξαγοράσει τον ίδιο χρόνο και στο επικουρικό Ταμείο και εάν στα πλαίσια της διαδοχικής ασφάλισης υπαγόταν σε ασφαλιστικό φορέα που δεν είχε αντίστοιχο επικουρικό κλάδο ασφάλισης (π.χ ΟΑΕΕ), θα πρέπει να εξαγοράσει και αυτόν τον χρόνο. Σε διαφορετική περίπτωση, οι επιλογές του είναι μειωμένη επικουρική από τα 62 με 25ετία εισφορών ή σύνταξη με εισφορές 15ετίας στα 67.
  • Οι προϋποθέσεις θεμελίωσης δικαιώματος, ο χρόνος ασφάλισης και η νέα ηλικία συνταξιοδότησης πρέπει να συμπληρώνονται μέχρι τις 31.8.2023, όχι κατά την ημερομηνία υποβολής της παραίτησης.
  • Για μέρισμα από το ΜΤΠΥ χρειάζονται 20 έτη εισφορών.
  • Για να λάβει ο εκπαιδευτικός εφάπαξ, πλέον δεν χρειάζεται μίνιμουμ 12,5 χρόνων κρατήσεων στο ΤΠΔΥ. Λαμβάνει λοιπόν το εφάπαξ που αναλογεί σε όσα χρόνια ασφάλισης θα συγκεντρώνει.
  • Η μεγαλύτερη ανταπόδοση στις συντάξιμες αποδοχές συναντάται στα ποσοστά αναπλήρωσης που αντιστοιχούν από 35 σε έως 40 συντάξιμα έτη. Μετά τη συμπλήρωση 40ετίας, ο συντελεστής ανταπόδοσης μειώνεται.
  • Σε περίπτωση συνταξιοδότησης εκπαιδευτικού ως γονέα ή συζύγου ατόμου με αναπηρία, η πιστοποίηση αναπηρίας που γίνεται δεκτή στο Δημόσιο είναι μόνο από την ΑΣΥΕ και όχι από τα ΚΕΠΑ και απαιτείται ο χαρακτηρισμός του ατόμου ως ανίκανου για κάθε βιοποριστική εργασία με ποσοστό ανικανότητας 67% και άνω.