Η Ελλάδα κατατάσσεται 23η μεταξύ των 27 χωρών της ΕΕ στο πεδίο του ελεύθερου εμπορίου, σύμφωνα με τη νέα μελέτη του ΚΕΦΙΜ και του δικτύου δεξαμενών σκέψης EPICENTER. Η έρευνα καταγράφει τη διαχρονικά χαμηλή επίδοση της ελληνικής οικονομίας σε σύγκριση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες.

Σύμφωνα με τα στοιχεία του 2022, η χώρα συγκεντρώνει βαθμολογία 8,49 στα 10 στον Δείκτη Οικονομικής Ελευθερίας, παραμένοντας στις τελευταίες θέσεις της κατάταξης. Το 2015, οι κεφαλαιακοί έλεγχοι είχαν οδηγήσει την Ελλάδα σε ιστορικό χαμηλό, με μόλις 0,77 στα 10, επιδεινώνοντας σημαντικά το επιχειρηματικό και επενδυτικό περιβάλλον. Η σταδιακή αποκατάσταση ξεκίνησε τα επόμενα χρόνια και το 2020 η χώρα επανήλθε πλήρως, έπειτα από πέντε χρόνια περιορισμών στη διακίνηση κεφαλαίων.

Κύρια ευρήματα της μελέτης

Θέση στο ελεύθερο εμπόριο: Η Ελλάδα βρίσκεται στην 23η θέση στην ΕΕ, με την Ολλανδία και τη Μάλτα να πρωτοπορούν, ενώ χαμηλότερα κατατάσσονται η Κροατία, η Σλοβενία, η Πολωνία και η Βουλγαρία.

Περιορισμοί στη μετακίνηση κεφαλαίων και ανθρώπων: Από το 2002 έως το 2004, η Ελλάδα ξεπερνούσε τον μέσο όρο της ΕΕ-27, αλλά από το 2005 έως το 2020 η απόδοσή της υπολειπόταν σταθερά. Το 2015 η διαφορά ήταν εντονότερη (4,94 έναντι 7,51 της ΕΕ-27). Ωστόσο, το 2022 καταγράφηκε βελτίωση, με τη χώρα να φτάνει βαθμολογία 7,09, έναντι 7,85 στην ΕΕ-27.
Κεφαλαιακοί έλεγχοι: Η βαθμολογία της Ελλάδας παρέμεινε σταθερή από το 2000 έως το 2005, υποχώρησε την περίοδο 2005-2014 και κατρακύλησε το 2015 λόγω των περιορισμών που επιβλήθηκαν μετά το δημοψήφισμα. Το 2020, με την πλήρη άρση των capital controls, η βαθμολογία επανήλθε.

Χρηματοοικονομικές συναλλαγές: Το 2000-2010 υπήρξε βελτίωση, αλλά από το 2011 έως το 2019 σημειώθηκε επιδείνωση λόγω της κρίσης. Το 2022 η Ελλάδα πλησίασε τον μέσο όρο της ΕΕ-27.

Προστασία ξένων περιουσιακών στοιχείων: Από το 2000 έως το 2005 υπήρξε άνοδος, αλλά μεταξύ 2008-2014 η βαθμολογία μειώθηκε λόγω της κρίσης. Από το 2020 άρχισε σταδιακή ανάκαμψη.

Η πορεία των ελληνικών εξαγωγών

Το 2022 οι ελληνικές εξαγωγές αυξήθηκαν κατά 38,3%, ενώ το 2023 μειώθηκαν κατά 8,7%. Συνολικά, η αύξηση την περίοδο 2021-2023 έφτασε το 29,6%.

Το 2023, τα κυριότερα εξαγόμενα προϊόντα ήταν ορυκτά καύσιμα (€16,47 δισ.), τρόφιμα και ζώντα ζώα (€7,58 δισ.) και βιομηχανικά είδη (€7,36 δισ.).

Μεγάλες αυξήσεις καταγράφηκαν σε έλαια και λίπη (+92,8%), ορυκτά καύσιμα (+42,2%) και τρόφιμα (+28,7%), ενώ μικρότερη άνοδος σημειώθηκε στα χημικά προϊόντα (+4,6%).

Αντίθετα, οι εξαγωγές μη βρώσιμων πρώτων υλών μειώθηκαν κατά 15,9%.

Η θέση της ΕΕ στο παγκόσμιο εμπόριο

Η Ευρωπαϊκή Ένωση διατηρεί ηγετική θέση στο παγκόσμιο εμπόριο, με τη συνολική οικονομία της να εκτιμάται στα €17 τρισ. το 2023. Ωστόσο, εκτιμήσεις δείχνουν ότι έως το 2050 κανένα κράτος-μέλος της ΕΕ δεν θα βρίσκεται στο G7, ενώ το μερίδιό της στο παγκόσμιο ΑΕΠ μπορεί να πέσει κάτω από 10%, από 14% που είναι σήμερα.

Ο Παναγιώτης Λιαργκόβας, Καθηγητής του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου, πρόεδρος του Κέντρου Προγραμματισμού και Οικονομικών Ερευνών και μέλος του Επιστημονικού Συμβουλίου του ΚΕΦΙΜ, σχολίασε:

«Ελάχιστα πεδία συγκεντρώνουν τη σχεδόν καθολική ομοφωνία των οικονομολόγων όσο η καθοριστική θετική σημασία του ελεύθερου εμπορίου για τη συλλογική ευημερία. Σε μια περίοδο που φαίνεται να φέρνει ένα νέο παγκόσμιο κύμα προστατευτισμού, η Ευρώπη πρέπει να γίνει πολύ πιο εξωστρεφής αν θέλει να διατηρήσει το διεθνές της αποτύπωμα. Σε ό,τι αφορά την Ελλάδα, η εμπειρία των κεφαλαιακών ελέγχων πρέπει να λειτουργήσει ως δίδαγμα για τη χάραξη της μακροπρόθεσμης οικονομικής πολιτικής».