Στην περίοδο των μνημονίων, ένα από τα συχνά επιχειρήματα των δανειστών και των εκπροσώπων των θεσμών ήταν ότι οι Έλληνες είναι τεμπέληδες και από αυτό πηγάζουν μύρια κακά. Ωστόσο, τα στοιχεία που υπάρχουν δείχνουν το ακριβώς αντίθετο, ενώ για παράδειγμα οι Γερμανοί, που εμφανίζονται ως εργασιομανείς, συγκαταλέγονται μεταξύ εκείνων που εργάζονται λιγότερο.
Αυτά περιλαμβάνονται σε άρθρο του Bloomberg που επικεντρώνεται στη νέα νομοθεσία της Ελλάδας για την εξαήμερη εργασία, η οποία δημιουργεί αντίθεση με την ευρωπαϊκή τάση για τετραήμερη εβδομάδα εργασίας, ένα μοντέλο που προσελκύει ταλέντα σε ΕΕ, Αμερική και Ασία.
Αν και ο νέος νόμος στην Ελλάδα εφαρμόζεται σε περιορισμένο βαθμό για κατασκευαστικές εταιρείες που λειτουργούν συνεχώς, αναδεικνύει τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει η Ευρώπη για να διατηρήσει την ισορροπία μεταξύ εργασίας και ελεύθερου χρόνου.
Το επιχείρημα ότι η εξαήμερη εργασία αυξάνει την παραγωγικότητα αμφισβητείται έντονα. Μελέτες δείχνουν ότι η υπερβολική εργασία μπορεί να μειώσει την αποδοτικότητα λόγω κόπωσης. Μια μελέτη σε τηλεφωνικά κέντρα μεταξύ 2008 και 2010 αποκάλυψε ότι μια αύξηση 1% στις ώρες εργασίας οδήγησε μόνο σε 0,9% αύξηση της παραγωγής, δείχνοντας ότι το κέρδος είναι ελάχιστο και μπορεί να μην αντισταθμίζει την κόπωση των εργαζομένων. Το Bloomberg υπογραμμίζει πως η νομοθεσία αυτή, ακόμα κι αν αποσκοπεί στη βελτίωση των όρων αμοιβής υπερωριών, δεν αποτελεί πραγματική λύση για την ενίσχυση της παραγωγικότητας.
Σύμφωνα με αυτά που αναφέρονται από το Bloomberg, η ελληνική οικονομία έχει σημειώσει σημαντική ανάκαμψη, με την ανάπτυξη να είναι από τις ταχύτερες στην Ευρώπη και τη χώρα να ανακτά το επενδυτικό της καθεστώς. Ωστόσο, η ανάκαμψη δεν ήρθε χωρίς κόστος. Οι πραγματικοί μισθοί έχουν μειωθεί από το 2015, ενώ τα μεγαλύτερα εταιρικά κέρδη δημιουργούν αντιδράσεις στους εργαζόμενους. Εντωμεταξύ, η Γερμανία αντιμετωπίζει ύφεση και δυσκολεύεται να διατηρήσει τη φήμη της ως οικονομική ατμομηχανή της Ευρώπης, ενώ η Γαλλία βλέπει την πιστοληπτική της ικανότητα να υποβαθμίζεται.
Η εξαήμερη εργασία στην Ελλάδα σχετίζεται σε μεγάλο βαθμό με τις δυσκολίες εύρεσης εργατικού δυναμικού, μετά την απώλεια περισσότερων από ένα εκατομμύριο εργαζόμενων μεταξύ 2010 και 2022. Οι δημογραφικές προκλήσεις και το brain drain επιδεινώνουν την κατάσταση, αναγκάζοντας τη χώρα να αναζητήσει λύσεις όπως η αύξηση των ωρών εργασίας των υπαρχόντων εργαζομένων.
Το πείραμα με την 6ήμερη εργασία
Η κατάσταση στην Ελλάδα είναι ιδιαίτερα σημαντική για την υπόλοιπη Ευρώπη, η οποία αντιμετωπίζει αντίστοιχα προβλήματα. Η γήρανση του πληθυσμού, η πτώση του εργατικού δυναμικού και οι ανησυχητικές τάσεις στην παραγωγικότητα καθιστούν την αναζήτηση λύσεων επιτακτική ανάγκη. Η Ευρώπη προσπαθεί να εξισορροπήσει τα οφέλη των τεχνολογικών βελτιώσεων με την ανάγκη για λιγότερες ώρες εργασίας, αλλά η επιτυχία αυτών των προσπαθειών δεν είναι εγγυημένη.
Η αυτοματοποίηση θεωρείται μια πιθανή λύση, αλλά υπάρχει σκεπτικισμός. Η κλιματική αλλαγή, οι δημογραφικές μεταβολές και οι αυξανόμενες αμυντικές δαπάνες θα περιορίσουν πιθανόν τα οφέλη της. Η προσδοκία ότι η τεχνητή νοημοσύνη θα οδηγήσει σε δραματική αύξηση της παραγωγικότητας μπορεί να αποδειχθεί υπερβολικά αισιόδοξη.
Οι μακροπρόθεσμες προοπτικές
Μελέτες δείχνουν ότι εάν τα κέρδη παραγωγικότητας στην Ευρώπη φτάσουν τα επίπεδα των ΗΠΑ από το 1900 έως το 1975, οι εβδομαδιαίες ώρες εργασίας θα μπορούσαν να μειωθούν σημαντικά μέχρι το τέλος του αιώνα. Αυτό το σενάριο, όμως, απέχει από την τρέχουσα πραγματικότητα, καθώς προβλέψεις όπως του John Maynard Keynes για εβδομάδα 15 ωρών μέχρι το 2030 φαίνονται μακριά από την υλοποίηση.
Το βιβλίο των Charles Goodhart και Manoj Pradhan, «The Great Demographic Reversal», προειδοποιεί ότι η ανάγκη για εργατικό δυναμικό, ιδιαίτερα για τη φροντίδα των ηλικιωμένων, μπορεί να απορροφήσει τα οφέλη της αυτοματοποίησης. Οι ΗΠΑ, για παράδειγμα, αναμένεται να αντιμετωπίσουν έλλειψη 120.000 γιατρών μέχρι το 2032.
Το πείραμα της Ελλάδας με την εξαήμερη εργασία δεν αφορά μόνο τη χώρα, αλλά όλη την Ευρώπη. Εάν η Ευρώπη δεν αναθεωρήσει το οικονομικό της μοντέλο και δεν βρει βιώσιμες λύσεις για την αύξηση της παραγωγικότητας και την αντιμετώπιση των δημογραφικών προκλήσεων, η αύξηση των ωρών εργασίας μπορεί να γίνει η νέα κανονικότητα. Και αυτό, ίσως, να είναι ένα δυσάρεστο μέλλον για όλους μας, ακόμη και για τους «εργασιομανείς» Γερμανούς.
