Το περυσινό καλοκαίρι οι μωβ μέδουσες είχαν μονοπωλήσει τις συζητήσεις σχεδόν όλων των παραθεριστών, με την ερώτηση: «γνωρίζετε αν η συγκεκριμένη παραλία έχει μωβ μέδουσες;» να γίνεται στο τέλος κλασική. Φέτος, πριν ακόμα μπει επισήμως το καλοκαίρι οι Pelagia noctiluca (όπως είναι το επίσημο όνομα τους) έχουν δώσει ήδη «δώσει το παρόν» σε Ζάκυνθο, Παξούς, Αντιπαξούς, Κεφαλλονιά, Αμβρακικό κόλπο και Κέρκυρα.
«Η ένταση του φαινομένου των μωβ μεδουσών θα είναι πολύ μεγαλύτερη αυτό το καλοκαίρι σε σχέση με πέρυσι. Αυτό είναι κάτι που δεν το περιμέναμε» λέει στο Newsbeast ο Χρήστος Τακλής, θαλάσσιος βιολόγος και διαχειριστής του Ελληνικού Παρατηρητηρίου Βιοποικιλότητας και συνεχίζει: «Πρόκειται για ένα από τα πιο επικίνδυνα είδη μέδουσας που έχουμε στη Μεσόγειο. Και ενώ μέχρι πέρυσι το πρόβλημα εντοπιζόταν σε σημεία του Αιγαίου, σε ακτές της Ισπανίας και λίγο στην Γαλλία, τώρα έχουμε φτάσει να έχουμε επέκταση της μωβ μέδουσας σε όλη τη Μεσόγειο συμπεριλαμβανομένου και του Ιόνιου πελάγους. Αναμένουμε να δούμε τι θα γίνει με την Αδριατική. Το σίγουρο είναι ότι ενώ οι μωβ μέδουσες είχαν συνήθως 10ετή κύκλο εμφάνισης, τώρα πια έχουμε εξάρσεις πολύ πιο συχνές και πολύ πιο εκτεταμένες».
Πού οφείλεται η έξαρση των μωβ μεδουσών
Όπως μας εξηγεί ο κος Τακλής σε ένα βαθμό η δυναμική επανεμφάνιση, από πέρυσι, των μωβ μεδουσών είναι φυσική και «προβλεπόμενη».
Από την άλλη, αυτό που συμβαίνει φέτος είναι ότι σε ένα σημαντικό βαθμό οι μωβ μέδουσες άρχισαν να «μπαίνουν» στην Ελλάδα από την Ιταλία, με σημείο εκκίνησης την Ισπανία. Σύμφωνα με τον κο Τακλή, οι παραπάνω θαλάσσιες περιοχές είχαν έντονο πρόβλημα ήδη από τον χειμώνα. Ο ίδιος όμως λέει πως: «σίγουρα πια έχουμε σημεία αναπαραγωγής και μέσα στην Ελλάδα. Δεν γνωρίζουμε όμως που στην Ελλάδα είναι αυτά τα σημεία – δεν είναι εύκολη η μελέτη τους στα μεγάλα βάθη όπου γίνεται η αναπαραγωγή τους.
Η μεγάλη έξαρση τους έχει πια σε μεγάλο βαθμό να κάνει με την υπέρ αλίευση και με την κλιματική αλλαγή. Η υπέρ αλίευση μειώνει τους φυσικούς θηρευτές των μεδουσών όπως ο τόνος, ο ξιφίας κ.α. Η κλιματική αλλαγή με τη σειρά της βελτιώνει το οικοσύστημα για τις μέδουσες».
Και ποια ακριβώς παράμετρος της κλιματικής αλλαγής βοηθάει τις μωβ μέδουσες; «Η αυξημένη θερμοκρασία της θάλασσας» μας απαντά ο κος Τακλής και μας εξηγεί περαιτέρω: «Η μέδουσα αναπαράγεται επιτυχώς στους 16 με 27 βαθμούς κελσίου μέσα στη θάλασσα.
Το χειμώνα στο Βόρειο Αιγαίο η θερμοκρασία της θάλασσας είναι γύρω στους 12 βαθμούς κελσίου ενώ στα νότια του Αιγαίου, στη Ρόδο για παράδειγμα, είναι ήδη στους 17 βαθμούς κελσίου. Το καλοκαίρι, οι παραπάνω θερμοκρασίες οι οποίες είναι ήδη 1, 5 βαθμό κελσίου πάνω από το φυσιολογικό λόγω της κλιματικής αλλαγής, ανεβαίνουν κατακόρυφα. Οι μωβ μέδουσες “αγαπούν” τις θερμές θάλασσες γιατί τους δίνoυν την δυνατότητα να τρέφονται με πλαγκτόν και στην Ελλάδα οι θάλασσες γίνονται ολοένα και πιο θερμές.
Παρόμοιου μηχανισμού πρόβλημα είναι και αυτό της θαλάσσιας βλέννας στο οποίο επίσης παρατηρούσαμε μεγάλη έξαρση πέρυσι».
Ποια νησιά και θάλασσες θα έχουν φέτος μωβ μέδουσες;
Αυτό το ερώτημα σύμφωνα με τον κο Τακλή δεν μπορεί καθόλου να απαντηθεί και ο ίδιος μας εξηγεί το γιατί: «Τις τελευταίες ημέρες, το μεγάλο πρόβλημα το έχει ο Αργοσαρωνικός. Ειδικά στην Αίγινα γίνεται πανικός. Μπορεί όμως το υπόλοιπο καλοκαίρι να μην έχει καθόλου πρόβλημα ο Αργοσαρωνικός.
Η μετακίνηση των μωβ μεδουσών εξαρτάται κατά βάση από τα υποθαλάσσια ρεύματα τα οποία είναι πολύ πιο δυνατά από αυτά στην επιφάνεια της θάλασσας και τα οποία φυσικά δεν μπορεί το κοινό να τα προβλέψει ή να τα παρακολουθήσει. Είναι ένας εξαιρετικά αστάθμητος παράγοντας η μετακίνησή τους- μπορεί το πρωί μια παραλία να είναι γεμάτη με μέδουσες και το απόγευμα να έχει καθαρίσει. Γι’ αυτό και είναι σημαντικές οι καταγραφές του κοινού στην πλατφόρμα inaturalist για να έχει το κοινό εικόνα σε ζωντανό χρόνο το συμβαίνει στις παραλίες.
Σε κάθε περίπτωση, αυτό που πρέπει να καταλάβουμε όλοι μας και να προετοιμαστούμε γι’ αυτό είναι πως φέτος το πρόβλημα θα είναι πολύ χειρότερο από πέρυσι και θα είναι μια κακή χρόνια για τους παραθεριστές απέναντι στις μωβ μέδουσες».
Ο κος Τακλής τονίζει μάλιστα πως δεν υπάρχουν και πολλά που μπορούν να γίνουν με μια έξαρση μεδουσών σε όλη πια τη Μεσόγειο. «Υπάρχουν κάτι ειδικά δίχτυα που τις συγκρατούν στο σημείο όπου υπάρχει έξαρση» μας λέει ο ίδιος και προσθέτει: «αλλά δεν υπάρχει επαρκές στοκ από τις εταιρείες σε αυτά τα ειδικά δίχτυα και συν τοις άλλοις πρόκειται για ένα πολύ κοστοβόρο υλικό. Σκεφτείτε πως 90 μέτρα από αυτά τα δίχτυα κοστίζουν 12.000 ευρώ».
Τι πρέπει να έχουμε μαζί μας στην παραλία και τι πρέπει να κάνουμε αν μας τσιμπήσει μέδουσα
Σύμφωνα με τον κο Τακλή ένας βασικός οδηγός προετοιμασίας απέναντι στις μωβ μέδουσες περιλαμβάνει τα εξής:
- Να διαλέγουμε την παραλία που θα κάνουμε μπάνιο βάση της κατεύθυνσης των ανέμων. Χρειάζεται να έχει αντίθετους ανέμους με την φορά της παραλία (π.χ. αν η παραλία έχει θέα προς τον Νότο, τότε για να μειώνεται η πιθανότητα να υπάρχουν μέδουσες πρέπει οι άνεμοι να κατεβαίνουν από τον Βορά, ώστε τον κυματισμό που δημιουργεί να τις διώχνει μακριά από τις παραλίες). Μια καλή ιστοσελίδα είναι το windy.com (υπάρχει και αντίστοιχη εφαρμογή για κινητά και tablets)
- Αν φτάσουμε σε παραλία όπου εκεί δούμε αρκετές μέδουσες στη θάλασσα καλύτερο είναι να μην βουτήξουμε τελικά. Πολλές φορές νομίζουμε ότι μπορούμε να τις αποφύγουμε με στοχευμένη κολύμβηση αλλά αυτό δεν ισχύει μιας και δεν έχουμε εικόνα και έλεγχο για τα υποθαλάσσια ρεύματα που μπορούν να τις φέρουν ξαφνικά δίπλα μας.
- Βοηθάει το να έχουμε μαζί μας μαγειρική σόδα η οποία βοηθά στο να μη δράσει η νευροτοξίνη, το δηλητήριο δηλαδή που έχουν οι μέδουσες
- Αν τελικά μας τσιμπήσει μια μέδουσα, η φροντίδα στο συγκεκριμένο σημείο του σώματος πρέπει να είναι άμεση
- Βοηθάει το να έχουμε μαζί μας μια κορτιζονούχο κρέμα, την οποία θα βάλουμε στο τσίμπημα αφού πρώτα θα έχουμε απομακρύνει με θαλασσινό νερό τυχόν υπολείμματα από πλοκάμια της μέδουσας πάνω στο δέρμα
- Αν το τσίμπημα αφορά σε σημείο ή σημεία που καλύπτουν πάνω από το 50% του σώματος μας πρέπει οπωσδήποτε να πάμε στο νοσοκομείο
