Οι τελευταίες αμερικανικές εκλογές κόστισαν 6 δισεκατομμύρια δολάρια. Περίπου το ίδιο ποσό ξοδεύουν οι Αμερικανοί για την προστασία των πεταλούδων (monarch butterflies).

Το συγκεκριμένο είδος πεταλούδας αποτελεί το «επίσημο έντομο» επτά διαφορετικών πολιτειών στις ΗΠΑ, γράφει ο Matt Sonika στο The Week. Ερευνητές ζήτησαν από χιλιάδες πολίτες των ΗΠΑ να αναφέρουν τις θα έδιναν ως δωρεά για την προστασία του συγκεκριμένου είδους πεταλούδας. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της έρευνας το συνολικό ποσό που ήταν διαθέσιμοι να προσφέρουν οι Αμερικανοί κυμαινόταν ανάμεσα σε 4,78 και 6,64 δισεκατομμύρια δολάρια.

«Πώς όμως αποφασίζουμε τη νομισματική αξία ενός ζωικού είδους;», αναρωτιέται ο αρθρογράφος.

Οι άνθρωποι δε φαίνεται να θεωρούν «ίσης αξίας» όλους τους εκπροσώπους της άγριας Φύσης και η αντίληψή τους αυτή παίζει σημαντικό ρόλο σε ό,τι έχει να κάνει με την προστασία του περιβάλλοντος.

Συνήθως το μεγαλύτερο ενδιαφέρον εστιάζεται σε μεγάλα ζώα, όπως ελέφαντες, λιοντάρια, πάντα κ.ά και άλλους εκπροσώπους των μεγάλων θηλαστικών, ενώ αφήνοντα «απ’ έξω» άλλα είδη.

Πολλά από αυτά είναι μικρά, γλοιώδη και άσχημα, όπως για παράδειγμα τα φίδια, τα αμφίβια και τα ψάρια. Δεν έχουν γίνει πολλές έρευνες γύρω από αυτά, συγκριτικά με αυτές που έχουν μελετήσει τη συμπεριφορά των πτηνών και των θηλαστικών, ενώ έχουν λιγότερες πιθανότητες να τύχουν προστασίας βάσει των νόμων για τα απειλούμενα με εξαφάνιση είδη.

Αυτή μάλιστα η «ταξινομική προκατάληψη», συνεχίζει ο αρθρογράφος, επηρεάζει την κοινή γνώμη, τη στάση των πολιτικών και τους επιστήμονες.

Όμως τι είναι αυτό που την προκαλεί;

Γιατί κάποιος φτάνει στο σημείο να αποφασίσει ότι θα πρέπει να ξοδέψει περισσότερα χρήματα, χρόνο και προσπάθεια για τη διάσωση των πάντα, αντί π.χ. για ένα είδος βατράχου;

Το πρώτο «εμπόδιο» που έχουν να αντιμετωπίσουν τα λιγότερο «γοητευτικά» ζωικά είδη είναι… η αισθητική. Η εμφάνισή τους.

Πολλά έντομα, φίδια, καρχαριοειδή κ.τ.λ. δεν είναι και τόσο… συμπαθητικά. «Όμως το να προστατεύουμε συμπαθητικά ζώα είναι ‘καταγεγραμμένο’ στον εγκέφαλό μας» γράφει ο ζωολόγος Nathan Yaussy στο Earth Times.

«Αυτό σημαίνει ότι τα ζώα που θυμίζουν μωρά, είναι αυτά που θέλουμε να σώζουμε. Έχουν μεγάλα μάτια, στρογγυλά κεφάλια και τα γενικότερα χαρακτηριστικά τους μας ‘βγάζουν προς τα έξω’ αυτή τη στάση και συμπεριφορά» προσθέτει.

Κάτι που στη συνέχεια «μεταφράζεται» σε πολλά δισεκατομμύρια δολάρια.

Ερευνητές έδειξαν στο πλαίσιο ενός πειράματος, σε ένα δείγμα ανθρώπων, μερικά φυλλάδια από έναν υποτιθέμενο περιβαλλοντικό οργανισμό, ζητώντας τους να βοηθήσουν στην προστασία ενός είδους νυχτερίδας στη μία περίπτωση, ή ενός πιθήκου στην άλλη.

Σε κάθε φυλλάδιο υπήρχε, είτε μια συμπαθητική φωτογραφία του συγκεκριμένου είδους, είτε μια φωτογραφία ενός άσχημου ζώου ή καθόλου φωτογραφία.

Και για τα δύο είδη ζώων οι άνθρωποι εμφανίστηκαν περισσότερο διαθέσιμοι να συνεισφέρουν χρηματικά, για την προστασία τους, όταν τα φυλλάδια είχαν επάνω τους «συμπαθητικές φωτογραφίες». Το ίδιο ίσχυε και για τα φυλλάδια χωρίς φωτογραφίες, όμως η κατάσταση ήταν κάπως διαφορετική όταν στα φυλλάδια χρησιμοποιούνταν άσχημες φωτογραφίες.

Φαίνεται λοιπόν ότι η εμφάνιση παίζει πολύ σημαντικό ρόλο στους ανθρώπους.

Κάτι που μας οδηγεί σε έναν ακόμη παράγοντα «αποτίμησης των ειδών», που δεν είναι άλλος από τον ανθρωπομορφισμό.

Οι άνθρωποι φαίνεται να προτιμούν περισσότερο τα ζώα που τους μοιάζουν σε εξωτερική εμφάνιση και συμπεριφορά, ή εμφανίζουν χαρακτηριστικά που μας προκαλούν θετικούς συνειρμούς.

Όταν ερευνητές από το Ηνωμένο Βασίλειο έδειξαν σε μια ομάδα εθελοντών φωτογραφίες από 40 διαφορετικά είδη και τους ζήτησαν να αξιολογήσουν τι τους άρεσε και τι όχι σε αυτά, διαπίστωσαν ότι υπήρχε μια σαφής σχέση ανάμεσα στην ομοιότητα και την προτίμησή τους, υποδηλώνοντας ότι οι άνθρωποι έχουν προδιάθεση να προτιμούν είδη που εμφανίζουν κοινά βιολογικά χαρακτηριστικά.

«Για να δράσουν, οι άνθρωποι πρέπει να ταυτιστούν με εκείνους που επιδιώκουν να προστατέψουν» ανέφερε η ψυχολόγος Jackie Abell.

Όσο πιο πολύ μας μοιάζουν τα ζώα και όσο πιο κοντά τα τοποθετούμε εμείς στην ανθρωποκεντρική προσέγγιση του κόσμου γύρω μας, τόσο αυξάνονται οι πιθανότητες να νιώσουμε ένα ηθικό καθήκον να τα προστατέψουμε.

Οι γυναίκες τείνουν να δείχνουν μεγαλύτερη συμπάθεια προς τα «αξιαγάπητα ζώα» σε σχέση με τους άντρες, και λιγότερη προς αυτά που θεωρούνται αηδιαστικά ή επικίνδυνα.

Δεν είναι όμως μόνο ψυχολογικοί οι λόγοι που μας κάνουν να δείχνουμε μια προτίμηση στα μεγάλα θηλαστικά σε σχέση με τα υπόλοιπα είδη ζώων. Κάποια έχουν «αποτυπωθεί»
στη συλλογική μας συνείδηση, επειδή έτσι μας λένε διάφορες οργανώσεις προστασίας της άγριας Φύσης.

Υπό κατάλληλες συνθήκες, τα ζώα που συνήθως δεν τυγχάνουν της ίδιας προσοχής και προστασίας από τους ανθρώπους, θα μπορέσουν να έχουν το «μερίδιο φροντίδας» που τους αναλογεί.

Παρά τις προκαταλήψεις που υπάρχουν εναντίον τους, υπάρχει κάτι που λειτουργεί προς όφελός τους.

Έρευνες έχουν δείξει ότι όταν οι άνθρωποι πληροφορούνται για ένα άσχημο ζώο που κινδυνεύει από εξαφάνιση, το βλέπουν πιο όμορφο απ’ ό,τι είναι και τείνουν να πιστεύουν ότι αξίζει της υποστήριξής τους.

Φαίνεται τελικά ότι η ομορφιά είναι όντως… υποκειμενική.