Στην τελική φάση της έχει εισέλθει και στη χώρα μας η καμπάνια «NameExoWorlds» (Ονομάστε τους Εξω-Κόσμους) της Διεθνούς Αστρονομικής Ένωσης (IAU), στο πλαίσιο της οποίας πολλές χώρες, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα, έχουν την ευκαιρία να «βαφτίσουν» έναν εξωπλανήτη και το μητρικό άστρο του.

Στο πλαίσιο της διοργάνωσης, με αφορμή τον εορτασμό των 100 ετών από την ίδρυση της IAU το 1919 (η Ελλάδα ήταν ένα από τα πέντε πρώτα ιδρυτικά μέλη της), η χώρα μας – όπως και άλλες περίπου 100 χώρες – έχει οργανώσει μια εθνική εκστρατεία που δίνει την ευκαιρία στο κοινό να ψηφίσει το όνομα του εξω-πλανήτη HAT-P-42b και του μητρικού του αστέρα (HAT-P-42), που έχουν ανατεθεί από την IAU στην χώρα μας.

Το εν λόγω σύστημα βρίσκεται στον αστερισμό της Ύδρας, σε απόσταση 1.458 ετών φωτός από τη Γη. Ο εξωπλανήτης ΗΑΤ-Ρ-42b ανακαλύφθηκε το 2012 και είναι ένας αέριος γίγαντας με μάζα παρόμοια με αυτή του Δία και περίοδο περιφοράς 4,64 ημερών γύρω από το μητρικό άστρο του.

Η πρώτη φάση της διαδικτυακής ψηφοφορίας ολοκληρώθηκε πρόσφατα με αναπάντεχη επιτυχία, καθώς κατατέθηκαν πάνω από 2.000 προτάσεις. Η επταμελής Εθνική Επιτροπή -με πρόεδρο τον ομότιμο καθηγητή αστροφυσικής Κανάρη Τσίγκανο του Τμήματος Φυσικής του Πανεπιστημίου Αθηνών- μελέτησε όλες τις προτάσεις και προέκρινε οκτώ από αυτές για την τελική ψηφοφορία, η οποία έχει ήδη ξεκινήσει και θα διαρκέσει μέχρι τις 11 Νοεμβρίου 2019. Η Επιτροπή προτρέπει το κοινό, ανεξαρτήτως αν συμμετείχε στην προηγούμενη φάση, να συμμετάσχει στην τελική φάση ονοματοδοσίας του «ελληνικού» εξωπλανήτη.

Τα οκτώ επικρατέστερα ζευγάρια ονομάτων (το πρώτο για τον πλανήτη και το δεύτερο για το μητρικό αστέρα) που έχουν επιλεγεί από την επιτροπή μέσα από τα χιλιάδες που προτάθηκαν, είναι: Ιolaus (Ιόλαος) και Lerna (Λέρνα), Metrodorus (Μητρόδωρος) και Avdira (Άβδηρα), Amphion (Αμφίων) και Aethon (Αίθων), Aeolus (Αίολος) και Aethon (Αίθων), Phanes (Φάνης) και Aeon (Αιών), Pontinos (Ποντίνος) και Amimone (Αμυμώνη), Argo (Αργώ) και Orseis (Ορσηίς), Orthrus (Όρθρος) και Echidna (Έχιδνα).

Πίσω από κάθε ζευγάρι ονομάτων υπάρχει μια πολύ ενδιαφέρουσα ιστορία κυρίως της ελληνικής μυθολογίας, η οποία αιτιολογεί την επιλογή και συνδέει αυτά τα ονόματα με τον εξωπλανήτη, τον αστέρα του και τα χαρακτηριστικά τους. Την αιτιολόγηση αυτή μπορούν οι αναγνώστες να την διαβάσουν στην ιστοσελίδα όπου θα ψηφίσουν.

Η επικρατέστερη πρόταση, μαζί με μία αναπληρωματική, θα αποσταλούν στις 15 Νοεμβρίου στην IAU ως επίσημες ελληνικές προτάσεις. Μπορεί κανείς να μάθει περισσότερα για τη διαδικασία, τον εξωπλανήτη, το αστέρι του και τα χαρακτηριστικά τους, καθώς επίσης να ψηφίσει, στην διεύθυνση: http://www.planetsinyourhand.phys.uoa.gr/nameexoworlds.html

Οι αστρονόμοι -25 περίπου χρόνια μετά την ανακάλυψη του πρώτου εξωπλανήτη (για τον οποίο δόθηκε και το φετινό Νόμπελ Φυσικής)- έχουν πλέον ανακαλύψει περίπου 4.000 επιβεβαιωμένους εξωπλανήτες γύρω από κοντινά και πιο μακρινά άστρα. Μερικοί πλανήτες είναι μικροί και βραχώδεις σαν τη Γη, ενώ άλλοι είναι αέριοι γίγαντες σαν το Δία. Οι επιστήμονες εκτιμούν πλέον ότι τα περισσότερα άστρα στο σύμπαν έχουν πλανήτες γύρω τους. Το γεγονός αυτό σημαίνει ότι υπάρχει ένας τεράστιος αριθμός πλανητών, κάτι που καθιστά πιθανή την ύπαρξη εξωγήινης ζωής.

Η Διεθνής Αστρονομική Ένωση είναι ο αρμόδιος διεθνής φορέας για την επίσημη ονοματοδοσία των ουρανίων σωμάτων. Η πρώτη καμπάνια NameExoWorlds, που είχε πραγματοποιηθεί το 2015, είχε «βαφτίσει» 31 εξωπλανήτες σε 19 πλανητικά συστήματα. Τώρα, για δεύτερη φορά, η Ένωση προσφέρει σε κάθε ενδιαφερόμενη χώρα την ευκαιρία να ονομάσει το «δικό της» πλανητικό σύστημα, που θα αποτελείται από ένα άστρο και ένα συνοδό εξωπλανήτη.

Η αρμόδια επιτροπή της IAU μοίρασε ένα σύστημα άστρου-εξωπλανήτη σε κάθε ενδιαφερόμενη χώρα, φροντίζοντας το άστρο κάθε χώρας να είναι ορατό από τη συγκεκριμένη χώρα και επαρκώς φωτεινό για να μπορεί να παρατηρηθεί με μικρά τηλεσκόπια. Έχουν επιλεγεί για ονοματοδοσία επιβεβαιωμένοι εξωπλανήτες, οι περισσότεροι των οποίων ανακαλύφθηκαν από επίγεια τηλεσκόπια έως το 2012, ώστε να έχουν μεσολαβήσει αρκετά χρόνια για τη μελέτη τους. Είναι πιθανό ότι πολλά από αυτά τα πλανητικά συστήματα έχουν και άλλους εξωπλανήτες, που θα ανακαλυφθούν στο μέλλον.

Ο τελικός κατάλογος με τα νέα ονόματα των εξωπλανητών και των άστρων τους θα γνωστοποιηθεί από την IAU φέτος τον Δεκέμβριο. Τα ονόματα που θα επιλεγούν θα χρησιμοποιούνται πλέον παράλληλα με τα υφιστάμενα επιστημονικά.