Για πολλά χρόνια υπήρχε η πεποίθηση ότι τα πλαστικά χρειάζονται εκατοντάδες χρόνια για να διαλυθούν. Νέες επιστημονικές έρευνες καταδεικνύουν ότι το συγκεκριμένο υλικό διαλύεται τάχιστα σε μικροσκοπικές ίνες και σωματίδια, που ναι μεν είναι αόρατες στο ανθρώπινο μάτι, αλλά τελικά καταλήγουν στο πιάτο μας.
Έρευνα για τη διασπορά των μικροπλαστικών στις ελληνικές θάλασσες υλοποιεί από το 2009 ως σήμερα το Ινστιτούτο Θαλάσσιας Προστασίας «Αρχιπέλαγος», σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Swansea της Ουαλίας.
Κατά την πρώτη φάση της έρευνας και έπειτα από χιλιάδες δειγματοληψίες άμμου σε 167 παραλίες των ελληνικών ακτών, οι ερευνητές δεν εντόπισαν ούτε ένα δείγμα που να μην περιέχει ίνες μικροπλαστικών.
Από την Αλεξανδρούπολη ως την Κρήτη και από το πιο πολυσύχνατο νησί μέχρι τις ακατοίκητες βραχονησίδες, οι αριθμοί της συγκέντρωσης των μικροπλαστικών ήταν ιδιαίτερα υψηλοί. Δείγματα από παραλίες σε δυσπρόσιτες και ακατοίκητες περιοχές νησιών και νησίδων βρέθηκαν να έχουν περιεκτικότητα μικροπλαστικών ινών, αντίστοιχη με αυτή των παραλιών της Αττικής.
Για παράδειγμα στη Γαύδο βρέθηκαν τόσο υψηλές συγκεντρώσεις μικροπλαστικών όσο στο Κεντρικό Αιγαίο, ενώ τα νούμερα στην Κέρο συγκρίνονται ευθέως με αυτά της Αττικής. «Η αιτία είναι η συνήθεια του διασκορπισμού των πλαστικών που γίνεται από τους δήμους, αντί για διαχείριση των απορριμμάτων», εξηγεί στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο διευθυντής του «Αρχιπελάγους», Θοδωρής Τσιμπίδης.
Τα ιζήματα των παραλιών χρησιμοποιήθηκαν ως δείκτης του επιπέδου ρύπανσης των θαλάσσιων περιοχών από μικροπλαστικά, καθώς έχουν την ιδιότητα να παγιδεύουν και να συσσωρεύουν τις μικροσκοπικές ίνες πλαστικού από το θαλασσινό νερό.
Τα ανησυχητικά συμπεράσματα που προέκυψαν από την πρώτη φάση της έρευνας οδήγησαν τους ερευνητές στο επόμενο βήμα τους, τη διερεύνηση της εισχώρησης των μικροπλαστικών στην τροφική αλυσίδα.
Κατά τη δεύτερη φάση της έρευνας, η οποία βρίσκεται σε εξέλιξη, έχουν εξεταστεί 350 δείγματα ψαριών από το Βορειοανατολικό Αιγαίο. Στο 100% των ψαριών εντοπίστηκαν μικροπλαστικά και άρα τα μικροπλαστικά αυτά φτάνουν στο τραπέζι των καταναλωτών. Υπολογίστηκε ότι κάθε ένα από τα ψάρια του δείγματος έλαβε ως τροφή 4,68 ίνες μικροπλαστικών κατά μέσο όρο. Σε μία περίπτωση μάλιστα μετρήθηκαν 32 ίνες συγκεντρωμένες σε μόλις ένα ψάρι.
«Τα μικροπλαστικά σωματίδια έχουν εισέλθει πλέον στην τροφική μας αλυσίδα με απρόβλεπτες συνέπειες για την υγεία του ανθρώπου και την επιβίωση των θαλάσσιων οργανισμών», τονίζει η ερευνήτρια του Ινστιτούτου «Αρχιπέλαγος», Αναστασία Μήλιου.
Επόμενος στόχος των επιστημόνων είναι να καταγράψουν την ποσότητα των αιωρούμενων μικροπλαστικών στα επιφανειακά νερά, καθώς όσο μεγαλύτερη πυκνότητα έχουν, τόσο μεγαλύτερες είναι οι πιθανότητες να εισέλθουν στην τροφική αλυσίδα.
Με τον όρο «μικροπλαστικά» εννοούνται οι μικροσκοπικές ίνες ή σωματίδια, που είναι μη ορατές στο ανθρώπινο μάτι και δημιουργούνται από τη διάσπαση κάθε τύπου πλαστικού. Μέσω της υπεριώδους ακτινοβολίας, του αέρα, των κυμάτων και την επίδραση του αλατιού η διαδικασία αυτή συντελείται τάχιστα, με αποτέλεσμα τα μικροπλαστικά να αποτελούν τροφή για ψάρια και θαλάσσιους ασπόνδυλους οργανισμούς. Μάλιστα, ο διασκορπισμός των πλαστικών που διασπώνται είναι τόσο μεγάλος, που τελικά βρίσκονται ως αόρατες ίνες παντού στο περιβάλλον.
Τα μικροπλαστικά αποτελούν μια πολύ σοβαρή απειλή για το περιβάλλον και τη δημόσια υγεία, καθώς περνούν και στον υδροφόρο ορίζοντα. Σύμφωνα με το «Αρχιπέλαγος», το 2012 η παγκόσμια παραγωγή πλαστικού ξεπέρασε τα 280 εκατομμύρια τόνους, από τα οποία ανακυκλώθηκε μόνο το 1%.
«Είναι ανησυχητικό το γεγονός ότι στην Ελλάδα, αντί να εφαρμοστούν πολιτικές περιορισμού των πλαστικών μιας χρήσης, προτιμήθηκε η αντικατάστασή τους με τα διασπώμενα πλαστικά. Ωστόσο αυτά διασπώνται πιο γρήγορα από ότι τα συνηθισμένα, λόγω ενός χημικού καταλύτη που περιέχουν καταλήγοντας στην τροφική αλυσίδα», επισημαίνει η κ. Μήλιου.
Πανελλαδική εκστρατεία ευαισθητοποίησης του κοινού ξεκίνησε το Ινστιτούτο Θαλάσσιας Προστασίας «Αρχιπέλαγος». Η εκστρατεία ξεκίνησε στις αρχές Ιουνίου από τη δυτική Ελλάδα και θα παρουσιαστεί σε όλη τη χώρα, με στόχο να ενημερώσει το κοινό για τις επιπτώσεις της απόρριψης πλαστικών στο περιβάλλον και την επιβάρυνση που δημιουργούν τα πλαστικά μίας χρήσης (σακούλες, συσκευασίες, κλπ).
Για την αποφυγή της διασποράς των μικροπλαστικών στις ελληνικές θάλασσες, το «Αρχιπέλαγος» συμβουλεύει τα εξής:
– Δεν πετάμε σκουπίδια στο δρόμο ή στο περιβάλλον
– Μειώνουμε την προσωπική μας κατανάλωση σε πλαστικά
– Επιλέγουμε ρούχα από φυσικές ίνες, όπως το βαμβάκι και το λινάκι και όχι συνθετικές ίνες, καθώς εκτιμάται ότι σε κάθε πλύση ένα συνθετικό ρούχο ελευθερώνει περίπου 1900 μικροπλαστικές ίνες στο αποχετευτικό δίκτυο
– Χρησιμοποιούμε τσάντες πολλαπλών χρήσεων για τα ψώνια μας
– Επαναχρησιμοποιούμε ή/και ανακυκλώνουμε τα πλαστικά μας
– Αποφεύγουμε προϊόντα προσωπικής υγιεινής που περιέχουν μικροπλαστικά στα συστατικά τους, όπως πολυαιθυλένιο (ΡΕ), πολυπροπυλένιο (ΡΡ), τερεφθαλικό πολυαιθυλένιο (ΡΕΤ), πολυμεθύλιο (ΡΜΜΑ) και νάιλον
