Σε «πράσινες» πόλεις μετατρέπονται Τίρανα και Σκόπια ώστε να βοηθήσουν τόσο την υγεία των πολιτών όσο και την οικονομία τους. Οι πρωτεύουσες των δυο χωρών αντιμετωπίζουν τεράστιο πρόβλημα την ατμοσφαιρική ρύπανση με αποτέλεσμα να χάνονται ανθρώπινες ζωές.

Λύση στο σοβαρό αυτό πρόβλημα αναμένεται να δώσει το πρόγραμμα της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης (ΕΤΑΑ) για τις «πράσινες» πόλεις, στο οποίο Τίρανα και Σκόπια έχουν ενταχθεί και ήδη βλέπουν τα πρώτα αποτελέσματα.

Η ατμοσφαιρική ρύπανση στα Σκόπια καθιστά την πόλη την πιο μολυσμένη πρωτεύουσα της Ευρώπης, σύμφωνα με τα ευρήματα μελέτης του Φινλανδικού Μετεωρολογικού Ινστιτούτου και του Ινστιτούτου Δημόσιας Υγείας των Σκοπίων (το 2017), στοιχεία από την οποία δημοσιεύονται στην ιστοσελίδα της ΕΤΑΑ.

Η ρύπανση από σωματίδια στα Σκόπια είναι πάνω από δέκα φορές υψηλότερη από τα πρότυπα ποιότητας που έχει καθορίσει η Ευρωπαϊκή Ένωση. Η μελέτη του Φινλανδικού Ινστιτούτου επιβεβαίωσε προηγούμενη έρευνά του, από την οποία προέκυψε ότι κάθε χρόνο 1.300 άτομα χάνουν τη ζωή τους από παθήσεις που σχετίζονται άμεσα ή έμμεσα με την ατμοσφαιρική ρύπανση.

Η ρύπανση βλάπτει σοβαρά και την… οικονομία

Ωστόσο, δεν είναι μόνο η υγεία των πολιτών που διατρέχει κίνδυνο. Η οικονομία, επίσης, σύμφωνα με έκθεση της Παγκόσμιας Τράπεζας, απειλείται από την ατμοσφαιρική ρύπανση, το κόστος της οποίας ανέρχεται περίπου στο 3,2% του ετήσιου ΑΕΠ των Σκοπίων.

Δεν αποτελεί μυστήριο ή μυστικό τι προκαλεί την ατμοσφαιρική ρύπανση στα Σκόπια: το σύστημα κεντρικής θέρμανσης καλύπτει μόνο το 1/4 των κατοικιών της πόλης, κυρίως τις πολυκατοικίες στο κέντρο των Σκοπίων. Πολλοί άνθρωποι που ζουν σε μικρές κατοικίες σε περιφερειακές περιοχές των Σκοπίων είναι φτωχοί και καίνε ό,τι καύσιμο βρίσκουν για να ζεστάνουν τα σπίτια τους τον χειμώνα. Μερικές φορές είναι ο λιγνίτης, άλλες τα καυσόξυλα. Ορισμένες φορές είναι ελαστικά αυτοκινήτων, αλλά και βιομηχανικά απόβλητα. Αυτά είναι προβλήματα που απαιτούν τη λήψη συλλογικών μέτρων, την αποφασιστική δράση και την υλοποίηση επενδύσεων για την επίλυσή τους.

Τα περιβαλλοντικά προβλήματα των Σκοπίων αποτελούν το επίκεντρο της οικονομικής και πολιτικής ζωής της χώρας. Δεδομένου ότι το 1/4 του πληθυσμού των δύο εκατομμυρίων ανθρώπων της χώρας ζει στα Σκόπια, αριθμός που αναμένεται να αυξηθεί σε 800.000 σε μια γενιά, όλα τα μάτια είναι στραμμένα στον δήμαρχο της πρωτεύουσας Petre Shilegov και το ερώτημα είναι ένα: Πώς θα καταφέρει να πετύχει τον στόχο της μείωσης της ατμοσφαιρικής ρύπανσης;

Τα σχέδια του δημάρχου στα Σκόπια για μείωση της ρύπανσης

«Η περιβαλλοντική και η ατμοσφαιρική ρύπανση είναι οι μεγαλύτερες προκλήσεις που αντιμετωπίζουμε, διότι εδώ και περισσότερα από 20 χρόνια είχαμε κακό περιβαλλοντικό σχεδιασμό, κακή αστικοποίηση. Κανείς δεν έδωσε μεγάλη προσοχή στην ατμοσφαιρική ρύπανση και τα περιβαλλοντικά ζητήματα, και τώρα είναι καιρός να τα λάβουμε υπόψη» λέει ο δήμαρχος.

Ο ίδιος μειώνει το δικό του περιβαλλοντικό «αποτύπωμα» χρησιμοποιώντας εναλλακτικούς τρόπους μετακίνησης και παράλληλα ενθαρρύνει και προτρέπει τους συμπολίτες του να αφήσουν τα αυτοκίνητά τους στο σπίτι και να χρησιμοποιήσουν μέσα μαζικής μεταφοράς ή άλλους μη «παραδοσιακούς» τρόπους για τις μετακινήσεις τους.

Στο επίκεντρο του σχεδιασμού του δημάρχου για τη μείωση της ατμοσφαιρικής ρύπανσης, είναι η σύνδεση 73.000 κτηρίων στο δημόσιο σύστημα θέρμανσης, η αναδιάρθρωση της ενεργειακής εταιρείας, η κυκλοφορία 35 νέων λεωφορείων που κινούνται με συμπιεσμένο φυσικό αέριο (CNG) που χρηματοδοτήθηκε από την ΕΤΑΑ, η προώθηση της χρήσης των δημόσιων μέσων μεταφοράς και η μείωση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα.

Πέρυσι, τα Σκόπια εντάχθηκαν στο πρόγραμμα της ΕΤΑΑ για τις πράσινες πόλεις, ένα καινοτόμο πρόγραμμα που συνδυάζει συμβουλές για πολιτικές και σχεδιαστικές αλλαγές με προσεκτικά επιλεγμένες επενδύσεις σε αστικές περιβαλλοντικές βελτιώσεις.

Το πρόγραμμα για τις Πράσινες Πόλεις της ΕΤΑΑ, έχει – από την ίδρυσή του το 2016- τετραπλασιαστεί σε μέγεθος. Πάνω από 1 δισεκατομμύριο ευρώ της ΕΤΑΑ και χρηματοδοτικές διευκολύνσεις χορηγών έχουν εγκριθεί για σχέδια που αναμένεται να αναπτυχθούν στο μέλλον στο πλαίσιο του προγράμματος.

Στο πρόγραμμα έχουν ενταχθεί 29 πόλεις από τη Βουλγαρία μέχρι την Ιορδανία και τη Μογγολία. Ο τρόπος βελτίωσης των πόλεων της ΕΤΑΑ περιλαμβάνει πολλές εργασίες σε όλο το φάσμα των δημοτικών υποδομών-ύδρευση, αποχέτευση, δημόσιες μεταφορές, ενεργειακή απόδοση στα κτήρια, στερεά απόβλητα και θέρμανση.

Η «μεταμόρφωση» των Τιράνων

Τα Τίρανα έχουν ήδη ολοκληρώσει ένα Σχέδιο Δράσης για την Πράσινη Πόλη και στην κεντρική τους πλατεία υπάρχουν ποδηλατόδρομοι, πάρκα, ειδικές λωρίδες για τρέξιμο, κιόσκια, αμφιθέατρα για εκδηλώσεις και παιδικές χαρές. Στο γραφείο του δημάρχου της πόλης, του Erion Veliaj «πρωταγωνιστούν» χρώματα και «πινελιές» αισθητικής που παραπέμπουν σε χώρο εκτός του αυστηρού πολιτικού «πλαισίου».

Ο ίδιος, όταν ανάλαβε την εξουσία σκέφτηκε ότι το μεγαλύτερο λάθος που πλήττει την ατμόσφαιρα ήταν ο αριθμός των αυτοκινήτων που κυκλοφορούν στην πόλη, παρεμποδίζουν την ομαλή κίνηση, άλλες φορές φράσσουν δρόμους και μ’ αυτόν τον τρόπο, αποτελούν εμπόδιο για τη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου των πολιτών και της καθημερινότητάς τους.

«Είχαμε φτάσει σε σημείο να προσκυνούμε τα αυτοκίνητα ως σύμβολο του καπιταλισμού. Ήταν ένας τρόπος για να δείξουμε στον γείτονά μας ότι δεν είμαστε πλέον φτωχοί, ότι τα καταφέραμε» δηλώνει ο δήμαρχος.