Είκοσι χρόνια συμπληρώθηκαν από τη θέσπιση δύο καίριας σημασίας μέσων διατήρησης της φύσης και αειφόρου χρήσης των φυσικών πόρων στην ΕΕ: της οδηγίας για τα ενδιαιτήματα (τους οικοτόπους) και το LIFE, το ενωσιακό χρηματοδοτικό πρόγραμμα για το περιβάλλον.

Πριν από 20 χρόνια, τα κράτη μέλη της ΕΕ ενέκριναν ομόφωνα την οδηγία για τα ενδιαιτήματα με σκοπό να διασώσουν τα πλέον απειλούμενα με εξαφάνιση είδη και ενδιαιτήματα ανά την Ευρώπη.

Η οδηγία ανταποκρινόταν στις ανησυχίες για την ταχέως υποβαθμιζόμενη άγρια ζωή και απώλεια φυσικών ενδιαιτημάτων ως αποτέλεσμα αλλαγών στις χρήσεις γης, της ρύπανσης και της άναρχης αστικής εξάπλωσης. Με την οδηγία συγκροτήθηκε το δίκτυο προστατευόμενων περιοχών Natura 2000, ενώ το χρηματοδοτικό μέσο LIFE προσέφερε στρατηγική στήριξη στην ανάπτυξη του δικτύου αυτού, ώστε να δοθεί στα είδη και στα ενδιαιτήματα χώρος για να αποκατασταθούν.

Δύο δεκαετίες μετά την έκδοσή της, η οδηγία έχει πραγματοποιήσει άλματα στην ανακοπή της καταστροφής σε μεγάλη κλίμακα του πλέον πολύτιμου πλούτου μας ως προς τη βιοποικιλότητα, ορισμένα δε είδη και ενδιαιτήματα ήδη δείχνουν ότι αποκαθίστανται.

Το δίκτυο Natura 2000 περιλαμβάνει πάνω από 26.000 προστατευόμενους τόπους που καταλαμβάνουν έκταση ισοδύναμη σε μέγεθος με τη Γερμανία, την Πολωνία και την Τσεχική Δημοκρατία, συναθροιζόμενες. Σχεδόν το 18% του εδάφους της ΕΕ περιλαμβάνεται πλέον στο δίκτυο, παράλληλα με 200.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα προστατευόμενων θαλάσσιων ζωνών. Για παράδειγμα, η Σλοβενία έχει χαρακτηρίσει ως προστατευόμενη περιοχή πάνω από το ένα τρίτο του εδάφους της χώρας.

Η χρηματοδότηση της ΕΕ για τη διατήρηση της φύσης αυξήθηκε στο διάστημα των τελευταίων 20 ετών. Το LIFE, που εγκρίθηκε ταυτόχρονα με την οδηγία για τα ενδιαιτήματα, έχει συνεισφέρει ποσό άνω του 1,2 δις € στη διαχείριση και αποκατάσταση πάνω από 2000 τόπων Natura 2000 σε όλο τον χώρο της ΕΕ.

Έργα χρηματοδοτούμενα από το LIFE είναι υπεύθυνα για την επιβίωση απειλούμενων με εξαφάνιση ειδών που είχαν φθάσει στο χείλος της καταστροφής, όπως το μαργαριτοφόρο μύδι γλυκών υδάτων στη Γερμανία και στην Τσεχική Δημοκρατία, το αγριοκάτσικο των Αβρουζίων στην Ιταλία, η ουγγρική οχιά των λιβαδιών και ο βασιλαετός Ιβηρικής. Το LIFE στηρίζει επίσης τη διατήρηση της κοκκινομπομπίνας στη Γερμανία, τη Δανία, τη Σουηδία και τη Λετονία.

Η καταστροφή πολύτιμων, πλούσιων σε άγρια ζωή, ενδιαιτημάτων σε μεγάλη κλίμακα ανακόπηκε χάρη σε πλήθος πρακτικών έργων αποκατάστασης ανά την ΕΕ, όπως εκείνα για την προστασία των αμμοθινών στη Λιθουανία, τον καθαρισμό των κλινών ποσειδωνίας (φυκιών) από τα ξένα είδη στη Γαλλία, καθώς και η αποκατάσταση του Δούναβη στην Αυστρία, των δασών φυλλοβόλων στη Σουηδία, των υγροτόπων στις Κάτω Χώρες, των ανυψωμένων τυρφώνων στην Πολωνία και τη Δανία. Πολλές από τις ανωτέρω πρωτοβουλίες στηρίχθηκαν από το LIFE.

Natura 2000

Το Natura 2000 δεν αποτελεί αυστηρό σύστημα φυσικών δρυμών, αλλά βασίζεται σε μια πολύ ευρύτερη αρχή αειφόρου διαχείρισης χρήσεων γης και υδάτων. Στους τόπους μπορεί να αναπτύσσονται οικονομικές δραστηριότητες υπό τον όρο ότι δεν απειλούν τον στόχο της διατήρησής τους. Το Natura 2000 προσέφερε πλήθος νέων ευκαιριών για αναψυχή και τουρισμό. Εκτιμάται ότι οι επισκέπτες των τόπων Natura 2000 ανέρχονται σε 1,2 έως 2,2 δισεκατομμύρια άτομα κατ’ έτος, αποφέροντας οφέλη μέσω ψυχαγωγικών δραστηριοτήτων ύψους μεταξύ 5 και 9 δις € κατ’ έτος.

Τα νέα αναπτυξιακά έργα οφείλουν επίσης να διασφαλίζουν την ακεραιότητα των τόπων Natura 2000, και όσα είναι ενδεχομένως επιβλαβή δεν προχωρούν εάν δεν έχει διενεργηθεί πλήρης εκτίμηση οικολογικών επιπτώσεων, εφόσον δεν υπάρχει καμία άλλη εναλλακτική λύση, δεν εξυπηρετούν υπερισχύον δημόσιο συμφέρον και δεν παρέχουν αποζημίωση που αντισταθμίζει τυχόν απώλεια ή βλάβη στους τόπους. Για παράδειγμα, για την οδό via Baltica στην Πολωνία επελέγη εναλλακτική όδευση και η θέση ενός αιολικού πάρκου στη Σκωτία προσαρμόστηκε ώστε να διατηρηθεί ο χρυσαετός.

Η συμμετοχή των τοπικών παραγόντων στη διαχείριση του Natura 2000 έχει επίσης κρίσιμη επιρροή και παρέχει νέες ευκαιρίες για αειφόρο διαχείριση των χρήσεων γης, όπως κατέδειξαν πρωτοβουλίες όπως η φιλική για τη διατήρηση γεωργική εκμετάλλευση που ξεκίνησε μέσω έργου LIFE στη λόγω παγετώνων καρστική τοποθεσία Burren στην Ιρλανδία. Στη Γαλλία, για παράδειγμα, η κυβέρνηση εργάζεται σε στενή συνεννόηση με τοπικούς γαιοκτήμονες για την πρόβλεψη σχεδίων διαχείρισης σε έκαστο τόπο.

Η αποτελεσματική διαχείριση και αποκατάσταση τόπων του δικτύου Natura 2000 απαιτεί σημαντικές δαπάνες, ορισμένες από τις οποίες μπορούν να καλυφθούν από κεφάλαια της ΕΕ, όπως τα ταμεία αγροτικής και περιφερειακής ανάπτυξης. Ωστόσο, πέραν της εγγενούς αξίας του, το δίκτυο Natura 2000 προσφέρει ζωτικές υπηρεσίες οικοσυστήματος και αποφέρει κοινωνικοοικονομικά οφέλη των οποίων η εκτιμώμενη νομισματική αξία αντισταθμίζει με το παραπάνω τις εν λόγω επενδυτικές δαπάνες.

Η Επιτροπή δημοσιεύει σήμερα ένα πανηγυρικό φυλλάδιο της οδηγίας για τα ενδιαιτήματα, το οποίο προβάλλει επιλογή των πολλών μέχρι στιγμής επιτευγμάτων, καταδεικνύοντας την πραγματική ενωσιακή προστιθέμενη αξία της υπόψη νομοθεσίας σε όλα τα κράτη μέλη. Εορταστικές εκδηλώσεις πραγματοποιούνται σε όλη την Ευρώπη, ενώ έχουν προγραμματισθεί ειδικές εκδηλώσεις σε πλήθος τόπων Natura 2000 σε κράτη μέλη της ΕΕ και πάνω από 300 εκδηλώσεις LIFE. Τον Οκτώβριο 2012 θα πραγματοποιηθεί στο Βέλγιο ένα καίριας σημασίας συνέδριο.

Πηγή: econews