Θεσμοθέτηση και ρύθμιση του πεδίου εθελοντισμού

Τη μεγάλη και πολυετή εμπειρία τους θέλησαν να μεταφέρουν τα μέλη των ΜΚΟ με την ευκαιρία της θεσμοθέτησης και ρύθμισης του πεδίου του εθελοντισμού και των ΜΚΟ. Συγκεκριμένα, οι προτάσεις των εθελοντών είναι:

«Η κοινωνία των πολιτών εκπροσωπεί αξίες δεν αντιπροσωπεύει άτομα.
Η αντιπροσώπευση δεν χαρακτηρίζει τις ΜΚΟ. Οι εθελοντές δεν αντιπροσωπεύονται από τρίτους και σε όποιο χώρο και να δραστηριοποιηθούν ενεργούν, άμεσα χωρίς εκπροσώπους και ενδιάμεσους.
Δεν έχει καμία σημασία το μέγεθος μίας οργάνωσης ή ο αριθμός των μελών της, αλλά σημασία έχει η αφοσίωσή τους στον σκοπό τους.

Εδώ και πολύ καιρό υπάρχει πλέον κοινός προσανατολισμός της κοινωνίας των πολιτών και των οργανώσεών της στην αυτοδέσμευση, την αυτορρύθμιση, την διαφάνεια και τη λογοδοσία, καθώς και στον προσδιορισμό κοινών αρχών πολιτικής και πρακτικών.

Αναγνωρίζουμε ότι η διαφάνεια και η λογοδοσία έχουν ζωτική σημασία για τη χρηστή διοίκηση, είτε στις κυβερνήσεις, είτε στους δημόσιους οργανισμούς, είτε στις επιχειρήσεις, είτε στους μη κυβερνητικούς – κερδοσκοπικούς οργανισμούς.

Για τους λόγους αυτούς, έχουμε προωθήσει σαν Καμπάνια των ΜΚΟ για το Σύνταγμα και τους Θεσμούς, τον χάρτη αυτοδέσμευσης και αυτορρύθμισης, τον οποίο ονομάσαμε, με το χαρακτηριστικό τίτλο, «ΑΠΟΠΛΟΥΣ» (δηλαδή, Αρχές Προσήλωσης Όλων μας στην Ποιότητα Λειτουργίας και Οργάνωσης Υπηρετώντας τους Σκοπούς μας)

Επίσης μία άλλη ομάδα οργανώσεων προωθεί αντίστοιχη διεθνή χάρτα λογοδοσίας, αυτοδέσμευσης και διαφάνειας.
Επίσης εμείς στην Καμπάνια των ΜΚΟ για το Σύνταγμα και τους Θεσμούς, έχουμε μελετήσει, εδώ και 4 χρόνια, όλα τα προβλήματα τα σχετικά με την κοινωνία των πολιτών και τις οργανώσεις τους και έχουμε συντάξει ένα κείμενο προτάσεων, το οποίο και θέσαμε σε δημόσια διαβούλευση και μετά την ολοκλήρωσή της, το καταθέσαμε, στην βουλή των Ελλήνων, στα κόμματα, σε οργανισμούς, σε συνέδρια και ημερίδες.

Οι προτάσεις λοιπόν αυτές είναι οι παρακάτω :

1) Πολιτεία και Μη Κυβερνητικές Οργανώσεις
Η ανάγκη μιας συνολικής ρύθμισης της σχέσης μεταξύ Πολιτείας και ΜΚΟ.
Ένας μεγάλος αριθμός ΜΚΟ και η Καμπάνια για το Σύνταγμα και τους θεσμούς, διαπιστώνει την ανάγκη ρύθμισης των σχέσεων του εθελοντισμού και των ΜΚΟ με το κράτος, με σεβασμό προς την κοινωνία πολιτών ως χώρου ελευθερίας, αυτοδέσμευσης, ανεξαρτησίας και αλληλεγγύης. Η ρύθμιση μπορεί να προέρχεται είτε από τις οργανώσεις της κοινωνίας πολιτών διά μέσου αυτοδέσμευσης είτε από το κράτος-πολιτεία ή ταυτόχρονα και από τους δύο. Μια σχετική νομοθετική πρωτοβουλία της ελληνικής πολιτείας – κυβέρνησης θα αξιολογηθεί από τις ΜΚΟ και την Καμπάνια με θετικό πνεύμα, στο πλαίσιο διαβούλευσης, την οποία θεωρούμε αυτονόητη. Το αίτημα για μια σύγχρονη συνταγματική πρόβλεψη διατηρεί την αξία του.

Η παρέμβαση μας αυτή αφορά αποκλειστικά στο θεσμικό πλαίσιο ίδρυσης, οργάνωσης και λειτουργίας των ΜΚΟ, ανεξαρτήτως τομέα και πεδίου δράσης.

2) Οικονομικές διαστάσεις της δράσης των Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων
Λιγότερη γραφειοκρατία – περισσότερη αποτελεσματικότητα – διαφάνεια και πληροφόρηση.
Σημαντικότατη κρίνεται η αλλαγή της Φορολογικής αντιμετώπισης των ΜΚΟ.
Η κατοχύρωση του μη εμπορικού χαρακτήρα των δραστηριοτήτων τους, ρύθμιση ζητημάτων ΦΠΑ, ρύθμιση ζητημάτων οικονομικού και διαχειριστικού ελέγχου των ΜΚΟ, με παράλληλη απλούστευση των υφιστάμενων διαδικασιών, είναι μερικά από τα πιο καυτά προβλήματα, ενώ βελτίωση μηχανισμών χρηματοδότησης-εκταμίευσης είναι απαραίτητη.

Είναι επιτακτική η προώθηση αρχών διαφάνειας και κοινής δέσμευσης μεταξύ φορέων του Δημοσίου και φορέων των ΜΚΟ, σε όλα τα επίπεδα διακυβέρνησης με καθορισμό πολυδύναμων κριτηρίων επιλογής ΜΚΟ, στη βάση προτύπων, μετά από διαβούλευση ανά τομέα, με παράλληλη αξιολόγηση εκτέλεσης έργου και τέλος με κοινωνική – δημόσια λογοδοσία.

Ακόμα θεωρούμε ζήτημα αρχής την παροχή επίσημων αναλυτικών πληροφοριών για τις δημόσιες/ ευρωπαϊκές ενισχύσεις προς τις ΜΚΟ, καθώς και την σύνταξη ετήσιας κρατικής απολογιστικής και οικονομικής αναφοράς για τη δράση των ΜΚΟ και τη σχέση τους με το Κράτος προκειμένου να προστατευθεί και ο χώρος των ΜΚΟ αλλά και η πολιτεία απο την υποψία αθέμιτων συναλλαγών.

Η θεσμοθέτηση της σύναψης συνεργασιών μέσω προγραμματικών συμβάσεων και συμβάσεων εκτέλεσης έργου κρίνεται αναγκαία, αφου έτσι κι αλλιώς γίνεται αλλά κινείται συχνά σε ασαφές πλαίσιο δημιουργώντας προβλήματα και αιτιάσεις αδιαφανούς λειτουργίας. Δυνητικοί συνεργάτες μπορούν να είναι συσσωματώσεις φορέων τρίτου τομέα, όπως δευτεροβάθμιες ή και τριτοβάθμιες δομές, οργανισμοί – ομπρέλλα, συλλογικά σώματα, τοπικά – περιφερειακά δίκτυα κ.τ.λ. ή με επιμέρους ΜΚΟ.

Πολύτιμη επίσης μπορεί να αποβεί η ενδυνάμωση της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης με την προώθηση ρυθμίσεων ενώ η βελτίωση του Νόμου περί χορηγιών θα συμβάλει στην αναγκαία απεξάρτηση του χώρου των ΜΚΟ από κρατικές επιχορηγήσεις. Παράλληλα το καθεστώς των δωρεών χρήζει συνολικής αντιμετώπισης.
Τέλος η ύπαρξη ιδιωτικής ή δημόσιας τραπεζικής πίστης (δανειοδότηση) για εκτέλεση έργου, κατά παραχώρηση δημόσιας υπηρεσίας, θα ήταν ένα δίκαιο και σημαντικό εργαλειο για την αναβάθμιση του χώρου

3) Οργανωτικές διαστάσεις της δράσης των Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων
Η σημασία του Εθελοντισμού.
Ο εθελοντισμός αποτελεί κεντρική ιδέα της Κοινωνίας των Πολιτών. Σχετίζεται με την αφιλοκερδή υπηρεσία ευρύτερων κοινωνικών σκοπών, προς όφελος της κοινωνίας, της φύσης και του πολιτισμού, χωρίς πολιτικές σκοπιμότητες. Η Πολιτεία πρέπει να μεριμνήσει ουσιαστικά για την παροχή κινήτρων και εκπαιδευτικών μέτρων, που αποβλέπουν στην προώθηση του εθελοντισμού ενώ παράλληλα θα πρέπει να απαλειφθούν φαινόμενα κακόβουλης αντιμετώπισης του εθελοντισμού.
Ταυτόχρονα η κατοχύρωση του δικαιώματος των ΜΚΟ να απασχολούν εθελοντές για τις δράσεις τους και συνεπώς να τυγχάνουν ειδικής αντιμετώπισης από την εργατική νομοθεσία για το τμήμα της εθελοντικά προσφερόμενης εργασίας και μόνο, είναι υψηλής προτειραιότητας. Επίσης είναι αναγκαίο να τονιστεί ότι η εθελοντική εργασία πρέπει να προσφέρεται με πρόνοια ασφάλισης έναντι ατυχημάτων υγείας και ζωής, η δε ασφάλιση σε δημόσιο ή ιδιωτικό φορέα είναι ευθύνη της Διοίκησης κάθε ΜΚΟ. Η ασφάλιση πρέπει να είναι όμως υποχρεωτική.

4) Διαβούλευση μεταξύ Κράτους και ΜΚΟ
Πλαίσιο – Διαφάνεια
Αποτελεί στοιχείο προοδευτικής διακυβέρνησης οι κρατικές αρχές και τα όργανα της διοίκησης και ΟΤΑ, αιρετά ή μη και οποιασδήποτε βαθμίδας, να προβαίνουν στη διεξαγωγή διαβούλευσης με φορείς του Τρίτου Τομέα. Eπίσης, κρίνεται απαραίτητη η προσαρμογή του Κανονισμού της Βουλής ώστε να λαμβάνεται υπόψη η γνώμη των ΜΚΟ κατά λόγο αρμοδιότητας από τις Επιτροπές της Βουλής. Η συναφής αποστολή της ΟΚΕ μπορεί να ενισχυθεί, όσον αφορά τη συμβολή της Κοινωνίας των Πολιτών.

Βασική προϋπόθεση για τα παραπάνω είναι η Κατάρτιση Ενιαίου Μητρώου Φορέων Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων.
Η δημιουργία ενός ενιαίου μητρώου για όλη τη Δημόσια διοίκηση με δεσμευτικό χρονικό όριο δημιουργίας του μητρώου θα επιλύσει πολλά προβλήματα. Προϋποθέτει τον καθορισμό της διαδικασίας εμπλουτισμού – επικαιροποίησης του μητρώου καθώς και διατύπωση των κριτηρίων εγγραφής στο μητρώο. Τέλος το μητρώο πρέπει να είναι προσβάσιμο από όλους τους Έλληνες πολίτες.

Εκ παραλλήλου η ενημέρωση, ευαισθητοποίηση και εκπαίδευση των στελεχών της δημόσιας διοίκησης σε όλα τα επίπεδα (τοπικό, περιφερειακό, εθνικό, ΕΕ) για τις δράσεις και τις δυνατότητες συνεργασίας με τις ΜΚΟ, θα βοηθήσει στην εμπέδωση καλών πρακτικών.

Η μόνιμη και διαρκής διαδικτυακή επικοινωνία της Πολιτείας με την Κοινωνία των Πολιτών με ευθύνη αρμοδίου οργάνου και δυνατότητα παροχής ενιαίας πληροφόρησης για όλες τις διοικητικές και νομοθετικές ρυθμίσεις και τις χρηματοδοτήσεις που αφορούν τις ΜΚΟ θα συμβάλει καθοριστικά στην καλή συνεργασία και διαφάνεια
Τέλος προτείνεται η δημιουργία Κοινοβουλευτικής Επιτροπής για τις ΜΚΟ, ή ρητή υπαγωγή του χώρου των ΜΚΟ σε μια από τις υφιστάμενες Επιτροπές. Η Κ.Ε. θα ασχολείται με τα θεσμικά ζητήματα και θα συστηματοποιεί τη διαβούλευση ανά τομέα ενδιαφέροντος.

5) Προτάσεις για τη διαχείριση των ανωτέρω θεμάτων
Περαιτέρω επισημάνσεις :
Είναι αναγκαία η υιοθέτηση μίας ενιαίας πολιτικής για τη ρύθμιση των ανωτέρω, με γνώμονα τη σαφή οριοθέτηση των σχέσεων κράτους και ΜΚΟ και συνεπώς τη διασφάλιση της ανεξαρτησίας των οργανώσεων.
Επίσης, προτείνεται η μελέτη για την κατοχύρωση της νομικής υπόστασης των ΜΚΟ αξιοποιώντας και την Ευρωπαϊκή πρακτική.

ΣΥΝΟΨΙΖΟΝΤΑΣ :

Θεωρούμε αναγκαία, σε πρώτη φάση, τη λήψη των παρακάτω μέτρων :

Α) Κατοχύρωση της νομικής υπόστασης των ΜΚΟ, που με τη σειρά της θα συμβάλει στην οικοδόμηση ενός σταθερού πλαισίου σχέσεων πολιτείας και ΜΚΟ.
Β) Ρύθμιση της φορολογικής αντιμετώπισης των ΜΚΟ καθώς και ζητημάτων οικονομικού και διαχειριστικού ελέγχου τους.

Γ) Επέκταση της χρήσης κριτηρίων και καθιέρωση προτύπων προγραμματικών συμβάσεων για το σύνολο των χρηματοδοτήσεων φορέων του τρίτου τομέα και των ΜΚΟ.

Δ) Κατοχύρωση από την εργασιακή νομοθεσία, του δικαιώματος των ΜΚΟ να απασχολούν εθελοντές στις δράσεις τους. Η εθελοντική εργασία πρέπει να έχει υποχρεωτικά ασφάλιση έναντι ατυχημάτων υγείας και ζωής.

Ε) Δημιουργία ενός ενιαίου Μητρώου για όλα τα Υπουργεία με δεσμευτικά : το χρονικό όριο δημιουργίας του, τον καθορισμό της διαδικασίας επικαιροποίησής του, τη διατύπωση των κριτηρίων εγγραφής στο μητρώο.

Στ) Βάσει νόμου, διεξαγωγή διαβούλευσης των κρατικών αρχών και των ΟΤΑ με ΜΚΟ και άλλους φορείς του Τρίτου Τομέα, σε τομείς όπου οι Οργανώσεις έχουν γνώση και εμπειρία και αποδεδειγμένη παρουσία.

Ζ) Μόνιμη και διαρκής διαδικτυακή επικοινωνία της Πολιτείας με την Κοινωνία των Πολιτών με ευθύνη αρμοδίου οργάνου, με δυνατότητα παροχής ενιαίας πληροφόρησης για όλες τις διοικητικές και νομοθετικές ρυθμίσεις και τις χρηματοδοτήσεις που αφορούν τις ΜΚΟ. Σύνταξη ετήσιου απολογισμού για τη συνεργασία των ΜΚΟ με το κράτος».

πηγή: ΑΡΧΕΛΩΝ