Τι μπορεί να συμβεί όταν βρεθείς στη λάθος πλευρά της ιστορίας; Και πόσα είσαι διατεθειμένος να κάνεις στον βωμό της ελευθερίας (σου); Αυτή είναι η αφετηρία του πολυβραβευμένου, κωμικοτραγικού έργου του Χοσέ Σάντσις Σινιστέρρα, «Ay, Carmela!» που επιστρέφει στο θέατρο «Μεταξουργείο» για τρίτη χρονιά, με τους Κατερίνα Μπιλάλη και Κωνσταντίνο Κυριακού.

Η Καρμέλα και ο Παουλίνο είναι δύο περιοδεύοντες ηθοποιοί που, εν μέσω του Ισπανικού Εμφυλίου, διασκεδάζουν τα δημοκρατικά στρατεύματα με τα επιθεωρησιακά τους σκετς. Εξαιτίας ενός λάθους, περνούν στην περιοχή που ελέγχουν οι εθνικιστές του Φράνκο και αιχμαλωτίζονται. Εκείνοι τούς διατάζουν να παρουσιάσουν, σε αντάλλαγμα την ελευθερία τους, μια παράσταση για τα στρατεύματά τους και να συμπεριλάβουν μια παρωδία κατά της Δημοκρατίας, με σκοπό να χλευάσουν τα αιχμάλωτα μέλη των Διεθνών Ταξιαρχιών που πρόκειται να εκτελεστούν την επομένη.

Η Καρμέλα, αγανακτισμένη, επιχειρεί να ανατρέψει αυτήν την παρωδία παρά τις απεγνωσμένες προσπάθειες του λιγόψυχου Παουλίνο. Τελικά, ο Παουλίνο θα καταφέρει να συγκρατήσει την Καρμέλα ή η Καρμέλα θα ολοκληρώσει το σχέδιό της καταλήγοντας να εκτελεστεί;

Πρόκειται για ένα αντιφασιστικό, έντονα αλληγορικό κείμενο, γεμάτο χιούμορ και ευαισθησία. Μέσα από την περιπέτεια των δύο πρωταγωνιστών, φωτίζεται η συλλογική τραγωδία ενός λαού που μαστίζεται από την εμφύλια διαμάχη, η πολυπλοκότητα της ανθρώπινης κατάστασης που έρχεται αντιμέτωπη με τον πόνο, ο συλλογικός αλληλοσεβασμός, η αξιοπρέπεια του καλλιτέχνη, η ανθρώπινη ευαισθησία, και η ανάγκη να μη χαθεί η ιστορική μνήμη, καθώς σε έναν κόσμο που εξακολουθεί να είναι γεμάτος συγκρούσεις, η σπαρακτική απεικόνιση της αγάπης και της απώλειας είναι μια οδυνηρή μαρτυρία της απανθρωπιάς του πολέμου.

Με αφορμή την παράσταση, «Ay, Carmela» η Κατερίνα Μπιλάλη μιλάει στο Newsbeast και μεταξύ άλλων, μας εξηγεί «πόσα είσαι διατεθειμένος να κάνεις στον βωμό της ελευθερίας (σου);».

– Ανεβάζετε για μια ακόμη χρονιά το πολυβραβευμένο, αντιφασιστικό έργο του Σινιστέρρα «Ay, Carmela». Τι μηνύματα περνούν μέσα από τις περιπέτειες των δύο πρωταγωνιστών, της Καρμέλα και του Παουλίνο;

Το μήνυμα του έργου είναι ενωτικό. Προφανώς, καταδεικνύει την απανθρωπιά και τη βία των εκπροσώπων του ναζιστικού μορφώματος, αλλά καταλήγει στη ματαιότητα και στον τονισμό της θνητότητάς μας, της κοινής μας μοίρας, στη βάση της οποίας είμαστε όλοι και όλες ίσοι. Για τον Σινιστέρρα το κλειδί για την επιτυχή αποβολή φασιστικών ιδεολογιών και πρακτικών είναι η συνέχεια και διαφύλαξη της ιστορικής μας μνήμης. Το μήνυμα του έργου είναι οι ανθρώπινες αξίες, η συμπόνοια, η αλληλεγγύη, η αίσθηση ευθύνης για τον άλλον άνθρωπο. Το μήνυμα του έργου είναι η περιφρούρηση ιδανικών, όπως η ελευθερία, η δημοκρατία, η αδελφοσύνη.

– Το έργο μιλά για τον Ισπανικό Εμφύλιο. Περάσαμε κι εμείς Εμφύλιο. Παίρνουμε μαθήματα από την ιστορία ή ξεχνάμε ό,τι μας πονά;

Είναι αδιαμφισβήτητο ότι ένας εμφύλιος είναι ένα εξαιρετικά τραυματικό γεγονός για ένα έθνος και το πιο εύκολο και ανώδυνο είναι να το λησμονήσει. Ας μην ξεχνάμε ότι πριν λίγα χρόνια δεν τολμούσαμε να θίξουμε το θέμα, για τον Ελληνικό Εμφύλιο. Στο σχολείο, προσωπικά, δεν τον διδάχθηκα. Έχει αυτή την ικανότητα ο άνθρωπος να απωθεί στο υποσυνείδητο, ό, τι τον πονάει. Κι έτσι, περνάει στη λήθη. Πράγμα το οποίο είναι πολύ επικίνδυνο γιατί όπως αναφέρεται και στο έργο, «Όποιος λησμονά το παρελθόν του, είναι καταδικασμένος να το ξαναζήσει».

– Αυτή τη στιγμή ο πόλεμος στην Ουκρανία μαίνεται περισσότερες από 1.000 μέρες. Έχουμε την τάση να υποτιμούμε ό,τι δε βρίσκεται στην πόρτα μας;

Και όχι μόνο αυτός ο πόλεμος αλλά και η γενοκτονία που συμβαίνει στην Παλαιστίνη και σε άλλες περιοχές του πλανήτη που δεν πολύ προβάλλονται από τα ΜΜΕ. Δυστυχώς, μεγαλώνουμε μέσα σε ένα πολεμικό πνεύμα, και κυρίως τα αγόρια, από το «παίζουμε πόλεμο» σαν παιδιά μέχρι την ολοκλήρωση της θητείας τους στο στρατό, μας γίνεται, γενικώς, μια πλύση εγκεφάλου σχετικά με την αναγκαιότητα του πολέμου, είτε για την περιφρούρηση των συνόρων, είτε γιατί πρέπει να σκοτωθούν οι «κακοί». Προσωπικά παίρνω μια ξεκάθαρη θέση ενάντια σε οποιαδήποτε μορφή πολεμικής πράξης και μακάρι, κάποια στιγμή, να μη βρεθεί ούτε ένας ή μία που θα συναινέσει στην αλληλοεξόντωση και τον αφανισμό ενός άλλου ζωντανού οργανισμού. Αυτή, ακριβώς, την ουτοπική θέση παίρνει και η Καρμέλα, την οποία υπερασπίστηκε με τη ζωή της, γιατί η ουτοπία είναι επικίνδυνη και πρέπει να τιμωρείται από τους ισχυρούς αυτού του κόσμου.

– Στην παράσταση τίθεται το ερώτημα «πόσα είναι διατεθειμένος να κάνεις στον βωμό της ελευθερίας (σου). Πώς απαντά η ηρωίδα σας σ’ αυτή την ερώτηση;

Η Καρμέλα είναι όντως ηρωίδα γιατί δρα μ’ έναν αντισυμβατικό τρόπο, θυσιάζοντας στον βωμό της ελευθερίας την ίδια της την ύπαρξη. Προφανώς, και μια τέτοια απόφαση δεν είναι απλή γιατί επηρεάζεται από πολλούς παράγοντες. Για παράδειγμα, θεωρώ ότι το περιθώριο αυτενέργειας και απεγκλωβισμού της σκέψης του κόσμου είναι πολύ στενό, όταν αναπτύσσονται μελετημένες, επιστημονικές τεχνικές για να μην αντιδράς και να μη διεκδικείς θεμελιώδη ανθρώπινα δικαιώματα. Μία από αυτές τις τεχνικές είναι ο φόβος που σε γεμίζουν για να λειτουργήσει το ένστικτο της αυτοπροστασίας και να θέσεις σε προτεραιότητα τον εαυτό σου και φυσικά να αδιαφορήσεις για τον άλλον άνθρωπο. Και αυτό είναι εξαιρετικά επικίνδυνο γιατί αυξάνονται οι ρατσιστικές λογικές, οι πολώσεις και οι ακραία εθνικιστικές θέσεις. Δεν ξέρω πότε θα κατανοήσουμε αυτό που λέει ο Σινιστέρρα στο έργο περί αλληλεγγύης και αγάπης. Να κατανοήσουμε ότι η θνητότητά μας θα έπρεπε να μας οδηγήσει στην αρμονική συν-υπαρξιακότητα. Ότι μπροστά στον θάνατο είμαστε όλοι ίσοι, άρα γιατί όχι και στη ζωή;

– Υπάρχει κάποια φράση της Καρμέλα που σας συγκλονίζει και αν ναι, ποια είναι αυτή;

Κάποια στιγμή στο έργο η Καρμέλα συνειδητοποιεί ότι έχουν έρθει να πολεμήσουν στο πλευρό των Δημοκρατικών, άνθρωποι από άλλες χώρες, όπως από την Αγγλία, τη Γαλλία, την Πολωνία, την Ελλάδα. Κι αυτό είναι, όντως ένα ιστορικό γεγονός, αφού περίπου 200 Έλληνες κομμουνιστές πήγαν στην Ισπανία για να πολεμήσουν ενάντια στον φασισμό του Φράνκο. Το γεγονός, αυτό, έκανε μεγάλη εντύπωση στην Καρμέλα, που με μεγάλη έκπληξη λέει το εξής: «Έχει έρθει κι ένας Έλληνας; Κοίτα τώρα πόσο τραβηγμένο! Ποιος θα το έλεγε στη μάνα του, εκεί πέρα μακριά, ότι θα της σκότωναν τον γιο της στο Μπελτσίτε!». Σκέφτεται, χωρίς πολιτικό προσανατολισμό αλλά με ανθρώπινο, το οποίο, βέβαια στη βάση του είναι πολιτικός. Είναι συγκλονιστικό το πόσο αλληλέγγυα στέκεται στη δύστυχη μάνα που θα χάσει τον γιο της σ’ έναν πόλεμο, σ’ αυτό το ανθρώπινο κατασκεύασμα μεγάλων οικονομικών συμφερόντων.

– Για τον ρόλο σας στο «Ay, Carmela» πήρατε Έπαινο Ερμηνείας στα βραβεία της Ένωσης Ελλήνων Θεατρικών και Μουσικών Κριτικών για τη σεζόν 2022-2023. Ποιο ήταν το κυρίαρχο συναίσθημα όταν ακούσατε να φωνάζουν τ’ όνομά σας;

Είναι πολύ όμορφο να αναγνωρίζεται η προσφορά σου και μακάρι να μπορούσε να βραβεύονται πολλοί περισσότεροι γιατί, πραγματικά, γίνονται πολύ αξιόλογες δουλειές στο θέατρο και υπάρχουν πολλοί εξαίρετοι ηθοποιοί, οι οποίοι δεν είναι μόνο αυτοί που προβάλλονται επίμονα και διαρκώς. Για μένα, λοιπόν, που δεν ανήκω στους τελευταίους, ήταν μια έκπληξη και μεγάλη ικανοποίηση μιας και η παραγωγή της παράστασης ήταν της ομάδας μου «Theartes», που μαζί με τον Κωνσταντίνο Κυριακού, πολλές φορές, νιώθουμε ότι «πολεμάμε» σαν άλλοι Δον Κιχώτες.

Ταυτότητα παράστασης

Ay, Carmela! του Χοσέ Σάντσις Σινιστέρρα

Μετάφραση – Σκηνοθεσία: Κωνσταντίνος Κυριακού
Δραματουργία – Κινησιογραφία: Κατερίνα Μπιλάλη
Φωτογραφίες promo: Μαρία Χουρδάρη
Φωτογραφίες παράστασης: Φανή Τουμπουλίδου
Διανομή: Κατερίνα Μπιλάλη, Κωνσταντίνος Κυριακού

Πού: Θέατρο Μεταξουργείο, Ακαδήμου 14 & Κεραμεικού
Πότε: Από Παρασκευή 8 Νοεμβρίου, και κάθε Παρασκευή στις 21:15 και Σάββατο στις 18:15
Εισιτήρια: 16€ (γενική είσοδος), 12€ (φοιτητικό, μαθητικό, ανέργων, άνω των 65 ετών, ΑμεΑ), 5€ (ατέλειες Ηθοποιών και Σκηνοθετών – στο ταμείο του Θεάτρου)
Προπώληση: more.com
Διάρκεια: 90΄ (χωρίς διάλειμμα)