Το Μουσείο Μπενάκη, 30 χρόνια μετά το θάνατο του μεγάλου Έλληνα καλλιτέχνη Νίκου Χατζηκυριάκου-Γκίκα, διοργανώνει μια έκθεση αφιερωμένη στο ταξίδι του από τη Δύση στην Ανατολή το 1958. Η έκθεση, που πραγματοποιείται στο Μουσείο Μπενάκη Πειραιώς 138, άνοιξε τις πύλες της στο κοινό την Τετάρτη 23 Οκτωβρίου και θα διαρκέσει έως την Κυριακή 16 Φεβρουαρίου 2025.
Το 1957 ο Νίκος Χατζηκυριάκος-Γκίκας λαμβάνει μια πρόσκληση συμμετοχής σε ένα διεθνές εκπαιδευτικό πρόγραμμα με χορηγία της αμερικανικής κυβέρνησης. Αποδεχόμενος την πρόσκληση, ο Γκίκας ξεκινά την περιπλάνησή του από τη Δύση στην Ανατολή, με κυριότερους σταθμούς την Αμερική, την Ιαπωνία, το Χονγκ Κονγκ, την Ινδία και το Νεπάλ – και η έκθεση τον ακολουθεί σε αυτήν την περιπλάνηση.
Πρόκειται για ένα ταξίδι όχι μόνο κυριολεκτικό, αλλά και μεταφορικό. Μας καλεί να περιηγηθούμε στο έργο του Γκίκα και να ανακαλύψουμε πόσο είχε εντρυφήσει, ήδη από τη δεκαετία του ’30, στην τέχνη, στη σκέψη και στις θρησκείες της Ανατολής, αναγνωρίζοντας τις ομοιότητες και τους δεσμούς ανάμεσα στην Ανατολή και στη Δύση. Επίσης, πρόκειται και για ένα ταξίδι αγάπης του καλλιτέχνη και της μούσας του, της μετέπειτα συζύγου του Barbara Warner, η οποία τον συνάντησε στη Νέα Ορλεάνη και μαζί του μοιράστηκε τη μοναδική αυτή εμπειρία.
Η έκθεση διαρθρώνεται σε δύο βασικές ενότητες: Α΄. Το ταξίδι στη Δύση, με την περιήγηση του Γκίκα στις πόλεις των Ηνωμένων Πολιτειών, σύμφωνα πάντα με το επιχορηγούμενο πρόγραμμα, και την επίσκεψή του με δική του πρωτοβουλία στο Μεξικό· Β΄. Την επιστροφή του στην Ελλάδα μέσω της Ανατολής.
Στην πρώτη ενότητα ανακαλύπτουμε μέσα από την αλληλογραφία του καλλιτέχνη τις φιλοδοξίες του για μια διεθνή καριέρα, αλλά και την υποστήριξη που απολάμβανε από καλλιτέχνες, φιλότεχνους και κριτικούς τέχνης στο Παρίσι και τη Νέα Υόρκη. Η ενότητα ξεκινά με το μεγάλων διαστάσεων έργο Πράσινο και Ασημί, που συμμετείχε στην πρώτη ατομική έκθεση του καλλιτέχνη στην γκαλερί Ιόλα στη Νέα Υόρκη, και στη συνέχεια ακολουθεί τα βήματα του Γκίκα στο συναρπαστικό αυτό ταξίδι: Βοστώνη, Φιλαδέλφεια, Μπάφαλο, Σικάγο, Νέα Ορλεάνη, Νέο Μεξικό, Αριζόνα, Καλιφόρνια, Χαβάη. Κατά τη διάρκεια του ταξιδιού ο Γκίκας σχεδιάζει συνεχώς και κρατά σημειώσεις για τις πόλεις που επισκέπτεται, τους ανθρώπους που συναντά, τα μουσεία και τα πανεπιστήμια.
Η δεύτερη ενότητα, παράλληλα με την ακολουθία των τόπων (Ιαπωνία, Χονγκ Κονγκ, Καμπότζη, Λάος, Ινδία και Νεπάλ), παρουσιάζει το θέατρο, τη μουσική, τον χορό και τις αναπαραστάσεις του Βούδα στις χώρες της Ανατολής, καθώς και έργα που φιλοτέχνησε ο Γκίκας πριν και μετά το 1958, στα οποία είναι ορατές οι επιρροές του από τις παραδόσεις της Ανατολής.
Επίσης, σε ένα ειδικά διαμορφωμένο σκηνικό εμπνευσμένο από την Άπω Ανατολή αναδεικνύονται έργα τέχνης και αντικείμενα ασιατικής προέλευσης που είχε συλλέξει ο καλλιτέχνης και μια σειρά από σχέδια-αντίγραφα του Γκίκα από την κινέζικη και την ιαπωνική τέχνη, τα περισσότερα από τα οποία χρονολογούνται από το 1938 μέχρι το 1961.
Μέσα από πολυάριθμα σχέδια, χειρόγραφα, ταξιδιωτικά φυλλάδια, βιβλία και αντικείμενα, η έκθεση παρουσιάζει όλα τα ερεθίσματα που δέχτηκε ο Γκίκας σε κάθε προορισμό, τις εικόνες που είδε, τους ανθρώπους που συνάντησε, τα έργα ή τα μνημεία που τον εντυπωσίασαν και πώς όλα αυτά διαμόρφωσαν ως ένα σημείο την τέχνη του και επηρέασαν τη ζωή του.
Στην έκθεση προβάλλεται μια διαδραστική οπτικοακουστική εφαρμογή, σχεδιασμένη από τον Μπάμπη Αλεξιάδη και τον Κωνσταντίνο Σκορίλα, με κεντρικούς χαρακτήρες τον καλλιτέχνη και τη σύντροφό του Barbara, οι οποίοι μας ξεναγούν μέσα από κείμενα και σχέδια στο ταξίδι αυτό.
Ο δίγλωσσος κατάλογος, εκτός από κείμενα της επιμελήτριας, περιλαμβάνει προλογικό σημείωμα του επιστημονικού διευθυντή του Μουσείου Μπενάκη Γιώργη Μαγγίνη, συνοδευτικό κείμενο της ιστορικού τέχνης και επιμελήτριας στο ΕΜΣΤ Ανίνας Βαλκανά και πλούσιο φωτογραφικό και αρχειακό υλικό. Επίσης, σε ένα ξεχωριστό ένθετο σχεδιασμένο στη λογική ημερολογίου δημοσιεύονται οι ανέκδοτες σημειώσεις του καλλιτέχνη από το ταξίδι του, μαζί με αποσπάσματα επιστολών του. Την ευθύνη για τον εμπνευσμένο σχεδιασμό του καταλόγου έχει η Εριφύλη Αράπογλου και η εκτυπωτική φροντίδα ήταν του Κώστα Κωστόπουλου.
Παράλληλες εκδηλώσεις
Ξεναγήσεις
Στο πλαίσιο της έκθεσης, θα πραγματοποιηθούν ξεναγήσεις από την επιμελήτρια της έκθεσης Ιωάννα Μωραΐτη τις ακόλουθες μέρες και ώρες:
Σάββατο 23.11.2024, ώρα: 13:00
Σάββατο 7 & Κυριακή 8.12.2024, ώρα: 13:00
Σάββατο 14.12.2024, ώρα 17:30
Κυριακή 15.12.2024, ώρα 13:00
Εκπαιδευτικές δράσεις
Το Τμήμα Εκπαίδευσης του Μουσείου Μπενάκη σχεδιάζει μία σειρά δράσεων στο πλαίσιο της έκθεσης, όπως:
Πρόγραμμα «Βλέποντας με τις αισθήσεις». Πέμπτη 14.11.2024, ώρες: 16:00-18:00
Το τακτικό πρόγραμμα περιηγήσεων και εργαστηρίων «Βλέποντας με τις Αισθήσεις» υποδέχεται στην έκθεση τους επισκέπτες με μερική ή ολική απώλεια όρασης. Μέσα από λεκτικές περιγραφές, αναγνώσεις, ηχητικά ερεθίσματα, γεύσεις και απτικές εμπειρίες συμπορευόμαστε νοερά με τον Νίκο Χατζηκυριάκο-Γκίκα και τη σύντροφό του Barbara Warner στην εμπειρία ενός μοναδικού ταξιδιού από τη Δύση στην Ανατολή.
Εργαστήρι Δημιουργικής Γραφής για το ενήλικο κοινό (Ιανουάριος 2025)
Η ιστορικός και συγγραφέας Λένα Διβάνη θα πραγματοποιήσει για το ενήλικο κοινό ένα Εργαστήρι Δημιουργικής Γραφής με το γραπτό υλικό που προσφέρει το οδοιπορικό του Γκίκα και της συντρόφου του.
«Το Μικρό Εργαστήρι της Τέχνης» (Φεβρουάριος 2025)
«Το Μικρό Εργαστήρι της Τέχνης» θα προσκαλέσει τα παιδιά που είναι 6 έως 9 χρονών σε ένα μαγικό ταξίδι από τη Δύση στην Ανατολή στα ίχνη του μεγάλου καλλιτέχνη.
Μουσείο Μπενάκη Πειραιώς: Πειραιώς 138 & Ανδρονίκου Αθήνα
