Ένα από τα διαμάντια της έβδομης τέχνης, εφάμιλλο του «Πολίτη Κέιν», του «Ψυχώ» και της «Αποκάλυψης τώρα», το κλασικό φιλμ τρόμου του Κιούμπρικ έχει πυροδοτήσει πλήθος ντοκιμαντέρ και μελετών για τα πεπραγμένα του και μια μακρά σειρά φυσικά από θεωρίες συνωμοσίας.
Παρά το γεγονός ότι όταν βγήκε στις σκοτεινές αίθουσες το 1980 δεν πήρε ακριβώς διθυραμβικές κριτικές και το κοινό την υποδέχτηκε μάλλον με αμηχανία, η «Λάμψη» κατάφερε να σωθεί από την κινηματογραφική λήθη και θεωρείται πλέον ένα από τα κομψοτεχνήματα του τρόμου αλλά και μια από τις μεγάλες στιγμές του δασκάλου της έβδομης τέχνης Στάνλεϊ Κιούμπρικ.
Οι περιπέτειες του σκηνοθέτη με τον συγγραφέα της «Λάμψης» Στίβεν Κινγκ, το περίεργο ξενοδοχείο όπου γυρίστηκε και μια σειρά ακόμα από αναποδιές και μικρές ιστορίες έχουν αφήσει βαθιά το χνάρι τους στην κινηματογραφική μυθολογία, την ίδια ώρα που μια πληθώρα από σενάρια για αγρίους έχουν στείλει την ταινία στην κορυφή του κινηματογραφικού κουτσομπολιού, και όχι άδικα.
Το τρομακτικότατο Δωμάτιο 237 έχει μετρήσει τη δική του ζωή στην παραφιλολογία του σινεμά, προκαλώντας ανέκδοτα και θεωρίες που μπλέκουν αρμονικά τον μύθο με την πραγματικότητα. Έτσι είναι όμως οι μεγάλες ταινίες-ορόσημα του είδους, δεν τελειώνουν ποτέ με την προβολή τους στο μεγάλο πανί…
1. Έχοντας ολοκληρώσει το «Μπάρι Λίντον», ο Κιούμπρικ πάλευε να βρει την επόμενη δουλειά του, γι’ αυτό και διάβαζε πυρετωδώς τόνους βιβλίων ψάχνοντας την πολυπόθητη έμπνευση. Η βοηθός του θυμάται τους θορύβους από το γραφείο του, καθώς ο Κιούμπρικ έπιανε ένα βιβλίο, το σκάναρε για κάνα λεπτό και το πετούσε κατόπιν θυμωμένος στον τοίχο. Όταν συνειδητοποίησε κάποια στιγμή ότι οι βόμβοι από το γραφείο του είχαν σταματήσει, πήγε να τον δει και τον βρήκε να διαβάζει μανιωδώς τη «Λάμψη» του Στίβεν Κινγκ…
2. Ο Στίβεν Κινγκ είχε δηλώσει ότι ο τίτλος του μυθιστορήματός του ήταν εμπνευσμένος από το «Instant Karma» του Τζον Λένον και τον στίχο «Όλοι λάμπουμε» (We all shine on)…
3. Ο συγγραφέας είπε επίσης ότι το παρά το γεγονός ότι ο Τζακ Νίκολσον ήταν σταθερά η Νο 1 επιλογή του Κιούμπρικ για τον πρωταγωνιστικό ρόλο, ο ίδιος πίστευε ακράδαντα ότι δεν ήταν ιδανικός για τον ρόλο, καθώς ένιωθε ότι χρειαζόταν κάποιος πιο «καθημερινός» άνθρωπος. Κι έτσι η δημιουργική ομάδα σκεφτόταν επίσης τους Ρόμπερτ ντε Νίρο, Ρόμπιν Γουίλιαμς και Χάρισον Φορντ.
4. Όλα τα εσωτερικά πλάνα γυρίστηκαν σε ένα στούντιο ηχογράφησης του Λονδίνου, το οποίο τροποποιήθηκε κατάλληλα. Όσο για τα εξωτερικά, χρησιμοποιήθηκε το ξενοδοχείο «The Timberline Lodge», αν και ζητήθηκε από την παραγωγή να μη χρησιμοποιήσουν το Δωμάτιο 217, όπως ήθελε το βιβλίο, καθώς ο ξενοδόχος ανησυχούσε ότι κανένας πελάτης δεν θα ήθελε μετά να μείνει σε αυτό! Ο Κιούμπρικ επενέβη έτσι στο σενάριο αλλάζοντας τον αριθμό του δωματίου στο ανύπαρκτο 237.
5. Εξαιτίας της υψηλής θερμότητας που προκλήθηκε από τα πολλά φώτα του στούντιο, στην προσπάθεια να φτιαχτούν συνθήκες ηλιακού φωτός, το σκηνικό της ρεσεψιόν του ξενοδοχείου τυλίχθηκε στις φλόγες και κάηκε ολοσχερώς. Αυτό το τμήμα των Elstree στούντιο ξαναχτίστηκε από την αρχή και χρησιμοποιήθηκε κατόπιν από τον Στίβεν Σπίλμπεργκ για τη σκηνή με τον τάφο με τα φίδια στον «Ιντιάνα Τζόουνς και τους Κυνηγούς της Χαμένης Κιβωτού»…
6. Η ομώνυμη μίνι τηλεοπτική σειρά του 1997 (με τις ευλογίες του Κινγκ) κινηματογραφήθηκε στο ιστορικό Stanley Hotel του Κολοράντο, εκεί δηλαδή που πέρασε λίγες νύχτες τον Οκτώβριο του 1974 ο συγγραφέας και εμπνεύστηκε τη «Λάμψη». Ο Κινγκ έμενε μάλιστα στο Δωμάτιο 217 του παντελώς άδειου ξενοδοχείου, που ετοιμαζόταν να κλείσει για τη σεζόν…
7. Ένας από τους δευτερεύοντες ηθοποιούς έφτασε μια μέρα στο γύρισμα με το σκάκι του, ελπίζοντας να βρει λίγο χρόνο μεταξύ των σκηνών για να παίξει. Ο Κιούμπρικ ήταν λάτρης του σκάκι και μανιώδης παίκτης, βάζοντας μάλιστα στοιχήματα ανά παρτίδα. Παρά το γεγονός ότι το γύρισμα είχε μείνει πίσω και το πρόγραμμα είχε καταστρατηγηθεί, ο ιδιόρρυθμος σκηνοθέτης ανέβαλε την κινηματογράφηση της ημέρας για να παίξει σκάκι με κάθε πρόθυμο συνεργάτη! Εννοείται ότι κέρδισε όλες τις παρτίδες…
8. Ο Garrett Brown, ο εφευρέτης του Steadicam, επιστρατεύτηκε ο ίδιος για τα πλάνα που χρησιμοποιήθηκε η τεχνική του περίφημου σήμερα Steadicam. Η «Λάμψη» ήταν μάλιστα μόλις η έβδομη ταινία που εφάρμοζε τη μέθοδο της κάμερας στο χέρι, την οποία είχαν ήδη χρησιμοποιήσει ταινίες όπως ο «Ρόκι Ι και ΙΙ», ο «Εξορκιστής ΙΙ» και το «Fame»…
9. Ο Κιούμπρικ ανάγκασε τους ηθοποιούς του να δουν επανειλημμένως το «Eraserhead» του Ντέιβιντ Λιντς για να τους βάλει στο κλίμα που ήθελε…
10. Ο τελειομανής σκηνοθέτης παίδεψε πάρα πολύ τους ηθοποιούς του, συμβάλλοντας κι αυτός με τη σειρά του στο κλίμα δυσφορίας που αναδύει το φιλμ. Τράβηξε, για παράδειγμα, περισσότερες από 60 λήψεις ενός απλού πλάνου, στο οποίο η κάμερα ζούμαρε ελαφρώς πάνω στον Scatman Crothers στην κρεβατοκάμαρά του. Ο 70χρονος ηθοποιός ήταν τόσο κουρασμένος και εξοργισμένος από τη μανία του Κιούμπρικ που ξέσπασε σε κλάματα, κάτι που έκανε τον Τζακ Νίκολσον να ορκιστεί πως δεν πρόκειται να ξανασυνεργαστεί ποτέ με τον Κιούμπρικ!
11. Προς απόδειξη αυτού, η «Λάμψη» συνεχίζει να περιλαμβάνεται στα Ρεκόρ Γκίνες για τις περισσότερες λήψεις σε μία σκηνή! Μια αλληλουχία πλάνων με τη Shelley Duvall ανάγκασε σε 127 λήψεις…
12. Η Αντζέλικα Χιούστον, σύντροφος τότε του Τζακ Νίκολσον, θυμάται ότι όταν επέστρεφε σπίτι μετά το γύρισμα ο ηθοποιός, τραβούσε αμίλητος στην κρεβατοκάμαρα και έπεφτε με τα ρούχα στο κρεβάτι, όπου και αποκοιμιόταν αμέσως.
13. Ο Κιούμπρικ συνειδητοποίησε κάποια στιγμή ότι οι δακτυλογραφημένες σελίδες που εμφανίζονται στην ταινία και έγραφαν «All work and no play makes Jack a dull boy» δεν θα λειτουργούσαν στα μη αγγλόφωνα ακροατήρια, κι έτσι έκατσε και δακτυλογράφησε μόνος του μεταφράσεις σε όλες τις μεγάλες ευρωπαϊκές γλώσσες, εφευρίσκοντας ιδιωματισμούς που να αποδίδουν το νόημα. Η ιταλική εκδοχή, για παράδειγμα, ήταν «Il mattino ha l’ oro in bocca», η γερμανική «Was Du heute kannst besorgen, das verschiebe nicht auf Morgen» και η ισπανική «No por mucho madrugar amanece más temprano»! Για τέτοια τελειομανία μιλάμε. Όσο για τις σελίδες με την αγγλική τελικά φράση που επικράτησε, ο Κιούμπρικ τις έγραψε μόνος του και δεν ήταν λιγότερες από 500!
14. Η σκηνή που η Wendy και ο Danny παρακολουθούν μαζί μια ταινία είναι το φιλμ του Ρόμπερτ Μάλιγκαν «Summer of ’42» (1971). Προσωπικά αγαπημένο του Κιούμπρικ…
15. Παρά την περιβόητη αποστροφή που ένιωθε ο Στίβεν Κινγκ για την κινηματογραφική μεταφορά του βιβλίου του από τον Κιούμπρικ (και την απέχθεια του Κιούμπρικ για τον Κινγκ και τις λογοτεχνικές του ικανότητες), ο συγγραφέας εμφανίζεται στην ταινία σε ένα μικρό πέρασμα: είναι ο διευθυντής της ορχήστρας στη σκηνή με τον χορό!
16. Το μπαστούνι του μπέιζμπολ με το οποίο κοπανά η Wendy Torrance τον Jack είναι υπογεγραμμένο από τον θρύλο των Boston Red Sox, Carl Yastrzemski.
17. Η Ένωση Κινηματογράφου της Αμερικής, που δίνει τη σήμανση καταλληλότητας στις ταινίες, δεν επέτρεπε την προβολή αίματος στα τρέιλερ, καθώς αυτά παρακολουθούνται και από παιδιά. Κι όμως, ο Κιούμπρικ τους έπεισε ότι το αίμα δεν ήταν παρά χρωματισμένο νερό κι έτσι κατάφερε να περάσει το τρέιλερ!
18. Όταν βγήκε στις ευρωπαϊκές αίθουσες, η «Λάμψη» ήταν κατά 25 λεπτά μικρότερη από την αμερικανική εκδοχή. Είχαν αφαιρεθεί όλες οι σκηνές που εκτυλίσσονταν εκτός του ξενοδοχείου, κάτι που σήμαινε ότι μια σειρά από ηθοποιούς που περιλαμβάνονταν στους τίτλους (όπως οι Anne Jackson και Tony Burton) δεν εμφανίστηκαν ποτέ στο μεγάλο πανί…
19. Ως φόρο τιμής στη «Λάμψη», οι δημιουργοί του «Toy Story» έκαναν το χαλί στο σπίτι του Sid να μοιάζει παρόμοιο με τη διαβόητη μοκέτα των διαδρόμων του ξενοδοχείου του τρόμου της «Λάμψης». Και σαν να μη φτάνει αυτό, ο σκηνοθέτης του «Toy Story 3», Lee Unkrich, είναι ιδιοκτήτης μιας ιστοσελίδας αφιερωμένης στη «Λάμψη».
20. Ο Κιούμπρικ δεν διάβασε ποτέ το σενάριο που απέδωσε ο Στίβεν Κινγκ! Σύμφωνα με τον βιογράφο του σκηνοθέτη, David Hughes, ο Κινγκ έκατσε και προσάρμοσε το μυθιστόρημά του σε κινηματογραφικό σενάριο, αν και ο Κιούμπρικ δεν του έριξε ούτε βλέφαρο, καθώς θεωρούσε τον Κινγκ κακό συγγραφέα. Αντιθέτως, ο σκηνοθέτης δούλεψε το σενάριο με τη σεναριογράφο Diane Johnson, επειδή ήταν λάτρης των βιβλίων της. Περισσότερες από 11 εβδομάδες κοινής συνεργασίας χρειάστηκαν για να καταλήξουν στο τελικό κείμενο…
21. Ο Κιούμπρικ είχε όμως μια σειρά ερωτήσεις για τον Κινγκ. Στη θρυλική πια ιστορία, ο Κιούμπρικ τηλεφώνησε ανάστατος στον συγγραφέα στις 7:00 το πρωί για να του πει: «Νομίζω ότι οι ιστορίες του υπερφυσικού είναι θεμελιωδώς αισιόδοξες. Τι λες εσύ; Αν υπάρχουν φαντάσματα, αυτό σημαίνει ότι ζούμε και μετά τον θάνατο». Όταν ο Κινγκ προσπάθησε να μουρμουρίσει πού στο καλό κολλούσε αυτό, ο Κιούμπρικ τον διέκοψε για να του πει: «Δεν πιστεύω στην Κόλαση»…
22. Ο Κινγκ μίσησε την ταινία! Όπως δήλωσε στο «Playboy» το 1983, ήταν μεγάλος θαυμαστής του Κιούμπρικ και είχε πολλές προσδοκίες από το φιλμ, αν και στο τέλος έμεινε εντελώς απογοητευμένος. Κι αυτό γιατί μπορεί, σύμφωνα με τον Κινγκ, τμήματα της ταινίας να είναι τρομακτικά και κλειστοφοβικά, το μεγαλύτερο μέρος της είναι όμως πεζό και ανιαρό. Αλλά ούτε και ο Τζακ Νίκολσον του άρεσε, όπως είπαμε: «Παρά το γεγονός ότι είναι καλός ηθοποιός, ήταν εντελώς ακατάλληλος για τον ρόλο». Κι αυτό γιατί σύμφωνα με τον Κινγκ, από τον ρόλο του στη «Φωλιά του Κούκου», το κοινό τον ταύτιζε αμέσως ως ενσάρκωση του τρελού, ενώ η ιστορία της «Λάμψης» είναι μια προοδευτική καταβύθιση στην παράνοια…
23. Ο Τζακ Νίκολσον αυτοσχεδίασε στην ατάκα που όλοι θυμόμαστε και λογίζεται μια από τις εμβληματικότερες της ιστορίας του σινεμά. Μιλάμε για το «Here’s Johnny»! Κινηματογραφώντας λοιπόν την περίφημη σκηνή που ο πρωταγωνιστής γκρεμίζει την πόρτα του μπάνιου με το τσεκούρι, ο Νίκολσον άρχισε να φωνάζει τη θρυλική ατάκα, που ξεσήκωσε από αμερικανική τηλεοπτική εκπομπή, δημοφιλή εκείνη την εποχή. Ο Κιούμπρικ το λάτρεψε και ένας θρύλος της έβδομης τέχνης είχε μόλις γεννηθεί.
